شلم شوربای یك مرمت میراثی
قلعه پرتغالی‌های هرمز به عنوان مهم‌ترین اثر باقیمانده از روزگار تسلط پرتغالی‌ها بر سواحل و جزایر خلیج‌فارس و نماد روحیه استعمارستیزی ایران شناخته می‌شود؛ میراثی قدیمی كه به نظر می‌رسد با مرمت غیركارشناسی زخم خورده است. موضوعی كه سیدهادی احمدی، مدیركل دفتر حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی درباره‌اش به ما می‌گوید: طرح مرمت قلعه باید در استان تهیه و سپس به ستاد ارسال می‌شد و پس از بررسی و در صورت نداشتن مشكل برای اجرا به استان ابلاغ می‌شد كه این روال هنوز انجام نشده است و ما هم طرحی را كه وزارتخانه بررسی و ابلاغ نكرده تأیید نمی‌كنیم.
او با این‌كه تكلیف را مشخص كرده اما در اداره كل میراث فرهنگی استان هرمزگان، رضا برومند به عنوان مدیركل این اداره به ما می‌گوید كارهای كارشناسی انجام شده بود و كار، قانونی بوده و هیچ مشكلی نداشته و همه ضوابط هم رعایت شده است و احمدی هرچه گفته باید خودش درباره‌اش توضیح بدهد.
برومند در توضیح بیشتر می‌گوید: «مرمت انجام شده یك مرمت ضروری بوده چون در بارندگی‌های اسفند 97
و فروردین 98 بخشی از ورودی قلعه فروریخت و ضلع شمالی قلعه هم در معرض ریزش قرار داشت، ما مجبور به انجام مرمت اضطراری برای جلوگیری از فروریختن بنا شدیم. »
این مرمت اضطراری به گفته مدیركل میراث هرمزگان در مرداد 98 شروع و تا پایان بهمن 98 ادامه داشت و پیمانكار مرمت هم هزینه‌های این كار را به صورت اوراق خزانه اسلامی البته به تاریخ سال 1401 دریافت كرده است.
برومند ادامه می‌دهد: در مرتبه بعدی ما برای مرمت اصولی درخواست اعتبار كردیم و الان طرح این مرمت درحال گمانه‌زنی است و تیم كارشناسی دارد روی این موضوع كار می‌كند و این طرح باید مصوب شود و با نظارتی كه یا خودمان می‌گذاریم یا وزارت می‌گذارد این پروژه هم شروع خواهد شد. »
او در پاسخ به انتقادهای صورت گرفته پیرامون ناهمگون بودن مرمت انجام شده روی دیواره قلعه پرتغالی‌ها هم اول می‌گوید برای جلوگیری از ریزش یك دیوار قدیمی به دلیل فرسودگی چه كار دیگری جز این می‌توانستیم انجام دهیم ؟ و بعد تاكید می‌كند این مرمت اضطراری بوده و در شرایط بحرانی انجام شده و وقتی بافت دیواره سنگی است برای مرمت دوباره باید از همان سنگ استفاده شود.
 نماسازی به سبك شهرك غرب
جمشید بایرامی عكاس و ایرانگردی كه بحث مرمت غیراصولی این بنا را اولین‌بار با تصاویر منتشرشده‌اش، رسانه‌ای كرد؛ با اظهار تاسف از سرنوشت امروز قلعه پرتغالی‌ها به ما می‌گوید: ما یك مرمت داریم، یك بازسازی داریم و یك نوسازی. آنچه در این بنا انجام شده مرمت نیست. نوسازی است. اینجا كل تاریخ را ‌سنگ‌فرش كرده‌اند، مثل همان كاری كه در جداره دیواره همت – نیایش در تهران انجام می‌دهند یا مثلا نماسازی خانه‌های شهرك‌غرب، درست شبیه این كار روی یك جداره قدیمی و تاریخی كه با ساروج و خاك سرخ بوده انجام شده است. این كار دیگر اسمش مرمت نیست، اسمش تخریب است و حتی وزارتخانه هم آن را تایید نكرده است.
 پیمانكاران غیرمتخصص و ناظران اهمال‌كار
مهدی عابدینی، باستان شناس و متخصص حوزه میراث فرهنگی هم در این رابطه به ما می‌گوید:
متاسفانه خیلی از این مرمت‌های غیراصولی و پرحاشیه به این دلیل رخ می‌دهد كه قبل از اجرا طرح پژوهشی رویشان انجام نمی‌شود و مرمتگران فقط خود سازه را می‌بینند و روی تاریخ و هویت آن هیچ تحقیق باستان‌شناسی انجام نمی‌دهند و نتیجه می‌شود چیزی شبیه مرمت قلعه پرتغالی‌ها.
او ادامه می‌دهد: همین می‌شود كه می‌آیند از مصالح امروزی مثل سیمان برای بناهایی كه اصلا در آنها سیمان به كار نرفته استفاده می‌كنند، چون فقط سیمای بنا را دیده و از هویت آن خبر ندارند. درحالی كه قبل از انجام مرمت باید ملات و مصالح قدیمی‌اش آزمایش شود و با مصالحی كه نزدیك‌ترین شباهت به آن را دارد كار انجام شود؛ متاسفانه همه این اهمال‌كاری‌ها باعث می‌شود یك اثر تاریخی به جای مرمت، عملا نوسازی شود.
او در ادامه روی یك عامل دیگر هم دست می‌گذارد و می‌گوید: در مجموع مرمت‌های غیراصولی مثل همین قلعه پرتغالی‌ها می‌بینیم كار به پیمانكار سپرده شده و پیمانكار هم به خاطر سود شخصی می‌خواهد با كمترین هزینه كار را انجام بدهد. از طرف دیگر خیلی وقت‌ها این پیمانكارها اصلا تخصص مرمت را ندارند یا اگرداشته باشند تجربه‌اش را ندارند و نتیجه می‌شود مرمتی كه اصلا شبیه هویت قبلی بنا نیست.  این باستان‌شناس با انتقاد از شیوه نظارتی ناظران میراث فرهنگی هم می‌گوید: در این ماجرا ناظرها هم مقصرند ؛ ناظرهایی كه از سوی استان‌ها برای نظارت فرستاده می‌شوند باید سفت و سخت بایستند و در هر مرحله از مرمت اگر تخلفی دیدند جلوی كار را بگیرند، پس اگر مرمت دیواره قلعه پرتغالی‌ها این قدر پیشرفت داشته كه در عكس‌ها می‌بینیم، ناظرها هم كم‌كاری كرده‌اند.
ماجرای عجیب مرمت برج لاجیم
عابدینی به عنوان یك متخصص از مرمت‌های غیراصولی مثال و شاهد زیاد دارد اما به عنوان پررنگ‌ترین شاهد، دست روی مرمت برج لاجیم مازندران می‌گذارد و می‌گوید:« در دهه 60 آمدند با مصالح آن زمان این برج را مرمت كردند؛ درنتیجه گنبد با استفاده از میلگرد و سیمان استحكام‌بخشی شد. اما حالا كه چندسالی گذشته این استحكام بخشی، یك بار بسیار سنگین شده روی خود بنا و متاسفانه روی بدنه بنا فشار مضاعفی را وارد می‌كند. اما الان دیگر نمی‌توانند مرمت قبلی را اصلاح و جمع كنند. چون ممكن است به خاطر برداشته شدن ناگهانی فشار قبلی، بدنه متلاشی شود. روی همین بنا چندسال بعد آمدند و برای مرمت كتبیه‌های كوفی اقدام كردند و در عجیب‌ترین اتفاق ممكن كتیبه‌های قدیمی را برداشتند و به جای آنها كتیبه‌های تراش خورده اجری جدید گذاشتند كه اصلا فونتش با آنچه بوده فرق دارد. حالا شما بگویید اسم این كار مرمت است؟ »
این سوال البته پاسخی ندارد و حالا برج لاجیم به‌عنوان بنایی به جا مانده از دوره تسلط آل‌زیار بر طبرستان در فاصله سال‌های ۳۱۶ الی ۴۴۳ هجری قمری مانده و مرمتی كه هم حیاتش را تهدید می‌كند و هم هویتش را.