چین پس از 40سال سنگهای ماه را به زمین میآورد
رویای چینی فتح ماه
نفیسه كلانتری دانش
تا اوایل آذر قرار است یک فضاپیمای چینی برای نمونهبرداری از سنگهای ماه فرستاده شود. این ماموریت که چانگای5 نام گرفته نمونههایی را به زمین میآورد که آخرینبار بیش از 40سال پیش به زمین آورده شد. چانگای5 آخرین ماموریت از مجموعه ماموریتهای پیچیده به مقصد ماه است که سازمان ملی فضایی چین (CNSA) هدایت میکند. سال گذشته برنامه پیشین آن، چانگای4 برای اولینبار در سمت پنهان ماه فرود آمد. نیمه پیدای ماه نیمکرهای از سطح ماه است که بهطور دائمی رو به کرهزمین قرار دارد و همواره آن را میبینیم. نیمهپنهان ماه، نیمه پشتی کره ماه است که به علت همزمانبودن مدت چرخش ماه به دور خودش و به دور زمین برای زمینیان قابل مشاهده نیست. چانگای5 فقط یک روز قمری برای جمعکردن نمونه از مناطق قبلا کاوشنشده در نیمه پیدای ماه فرصت دارد.
اگر همه چیز خوب پیش برود قرار است پنجشنبه هفته آینده، چهارم آذر این فضاپیما از مرکز پرتاب ماهواره وینچانگ در جزیره هاینان راهی ماه شود. این در حالی است که پرتاب اصلی آن برای 1396/ 2017 برنامهریزی شده بود و به خاطر بروز اشکال در موتور موشک چینی لانگ مارچ5 به تاخیر افتاده بود.
ماموریت چانگای5 جمعآوری گردوغبار از مکانهای قبلا کاوشنشده در نیمهپیدای ماه و برگرداندن آن به زمین است. اگر این ماموریت موفقیتآمیز باشد، میتواند اولین نمونهها از ماه پس از ماموریتهای آمریکا و شوروی در دهههای 40 و50 شمسی باشد که به زمین آورده میشود. دانشمندان مشتاق مطالعه نمونههای جدیدی هستند که ممکن است اطلاعاتی از تکامل ماه را دربرداشته باشد. همچنین این نمونهها میتواند به پژوهشگران درباره تعیین سن دقیقتر سنگها در سطح سیاراتی مثل مریخ و عطارد کمک کند. چانگای5 شامل یک سطحنشین، بالابر ، مدارگرد و بازگرداننده است. بعد از اینکه فضاپیما وارد مدار ماه شد، جفت سطحنشین و بالابر از مدارگرد جدا میشوند و در نزدیکی کوه رومکر فرود میآیند. این مجموعه آتشفشانی به ارتفاع 1300متر در منطقه شمالی اقیانوس توفانها در ماه قرار دارد و بهمحض اینکه سطحنشین به سطح ماه میرسد تا عمق دو متر شروع به حفاری کرده و با استفاده از بازوهای رباتیک حدود دو کیلوگرم از مواد سطح ماه را جمعآوری میکند.
این نمونهها برای بازگرداندن به مدارگرد در بالابر نگهداری میشود. کل عملیات یک روز قمری(نزدیک 14 روز زمینی) انجام میشود، زیرا سرمای زیاد در شبهای ماه میتواند به ابزارهای الکتریکی آسیب برساند. زمانی که بالابر به مدار ماه برگردد نمونهها به بازگرداننده منتقل میشود و مدارگرد و بازگرداننده راهی زمین میشوند، اما تنها بازگرداننده به همراه محفظه نمونهها وارد جو زمین خواهد شد. کپسول بازگرداننده تا اواخر آذر به منطقه مغولستان داخلی در شمال چین میرسد. نمونههای چانگای5 میتواند به دانشمندان در شناخت فعالیتهای آتشفشانی ماه کمک کند. نمونههای قبلی از سطح ماه نشان داده که فعالیت ماه حدود 5/3میلیارد سال پیش به اوج خود رسیده و سپس متوقف شده است. اگر نمونههای بازگشتی فعالبودن آتشفشانهای ماه طی این 40سال را تایید کند باید تاریخچه ماه را از اول نوشت.
بخش زیادی از نمونهها در آکادمی علوم و رصدخانه ملی چین نگهداری میشود. قسمتی از نمونهها نیز در مکانی دیگر به دور از بلاهای طبیعی محافظت میشود و قسمتی دیگر نیز برای عموم به نمایش درمیآید.
هنوز مشخص نیست نمونهها از چین خارج خواهد شد یا نه. به گفته یکی از دانشمندان این عملیات، سازمان ملی فضایی چین به پژوهشگران خارجی در صورت همکاری با دانشمندان چینی اجازه همکاری میدهد.
منابع: Space News و Nature