ورودی جام جم - ساختمان گروه‌اجتماعی
پس از عبور از گیت ورودی جام‌جم و ورود به محوطه سازمان صداوسیما، به همراه خانم حسینی یکی از بچه‌های روابط‌عمومی شبکه وارد ساختمان گروه‌اجتماعی می‌شویم.
درست مقابل در ورودی اتاقی با لوگوی برنامه «فرمول یک» قرار دارد که به گفته خانم حسینی تمام جلسات گروه تهیه و تولید این برنامه در این اتاق برگزار می‌شود.
سمت چپ هم اتاق‌هایی قرار دارد که هر کدام مربوط به یکی از برنامه‌های این شبکه است. مثل: سیمای خانواده، صبح بخیر ایران که البته هنوز هم لوگوی قدیمی «صبح بخیر ایران» با همان خروس معروفش روی دیوار به چشم می‌خورد. پله‌ها را که بالا می‌رویم با اتاق‌های دیگری مواجه می‌شویم. از آنجا که کرونا باعث دورکاری اغلب کارمندان شده‌است، در هر کدام از این اتاق‌ها یکی دو نفر بیشتر حضور ندارند.
وارد اتاق مدیر گروه‌اجتماعی و برنامه‌ریزی شبکه می‌شویم. محمدی‌نیا، مسؤول‌دفتر مدیرگروه اجتماعی پشت میز کارش نشسته و مشغول کار است. او درباره وظایفی که دارد می‌گوید: «من مسؤول آفیش عوامل و نیروهای برنامه‌های گروه‌اجتماعی شبکه هستم. همچنین هماهنگی یک‌سری از ملاقات‌ها با بنده است که البته همه چیز با نظر مدیر انجام می‌شود و پیگیری یک‌سری نامه‌های اداری مربوط به این گروه هم به‌عهده من است.»
شاید دوست داشته‌باشید بدانید معنی «آفیش» چیست. برای ورود افراد به داخل سازمان نیاز به هماهنگی‌هایی برای اجازه ورود است، که از این واژه استفاده می‌کنند.



ساختمان 13طبقه معاونت‌سیما
بعد از خروج از این ساختمان، سربالایی با صفایی را که پر از گربه‌هایی است که در حال شیطنت هستند، باید طی کنید تا به ساختمان 13طبقه معاونت‌سیما برسید. یکی از ساختمان‌های قدیمی سازمان که استودیوی شبکه‌های مختلف در آن قرار دارد. جالب‌تر این‌که روی تمام دیوارهای طبقات این ساختمان و ساختمان‌های دیگر مدام با توصیه‌های پزشکی و سلامت مواجه می‌شوید.
سمت راست یکی از ورودی‌های ساختمان معاونت‌سیما یک تلویزیون قدیمی قرار دارد که روی آن پارچه‌ای به سبک خانه های قدیمی کشیده‌شده و کنار آن تاقچه کوچکی که عکس یکی از شهدا روی آن قرار دارد. در گفت‌وگو با آقای رجبی یکی از بچه‌های حراست متوجه می‌شویم عکس مربوط به شهیدمحمودتوکلی، یکی از شهدای تفحص است که سال گذشته هنگام تفحص شهدا در عراق به شهادت رسیده. وی می‌گوید این شهید سال‌ها بود بازنشسته شده‌بود؛ اما به خاطر عشقی که داشت، همچنان در عراق کار تفحص انجام می‌داد و به دلیل علاقه‌ای که او به این شهید داشته، این عکس را روی تاقچه قرار داده‌است.
برای این‌که به طبقات دیگر بروید باید نیم‌طبقه پایین بروید تا به آسانسورها برسید. نگران نباشید. داخل آسانسورها هم مواد ضدعفونی‌کننده نصب شده و خلاصه این‌که همه دستورالعمل‌های بهداشتی در این مکان رعایت می‌شود. ابتدا به طبقه پنجم می‌رویم. در این طبقه اتاق‌های بسیاری قرار دارد که عنوان هرکدام با یک تابلو مشخص شده است؛ از جمله: تاریخ و فرهنگ و هنر، کارشناسان طرح و برنامه و گروه اقتصاد و دانش( مثل برنامه‌های: پایش، حرف‌حساب و مناظره).
شاکر واثقی، مدیر طرح و برنامه و نظارت درباره رسالتی که این بخش دارد، می‌گوید: «ما در واقع حکم ستاد شبکه را داریم و از گروه‌های برنامه‌ساز پشتیبان ستادی می‌کنیم تا بتوانند برنامه‌هایشان را روی آنتن ببرند. یعنی یک‌سری سیاست‌های کلی در سازمان و در مرکز طرح و برنامه سیما تصویب می‌شود که در اختیار ماست. ما هم به‌عنوان رابط آن مرکز با گروه‌هایمان جلسه می‌گذاریم و دوستان تهیه‌کننده و برنامه‌ساز روی آن محورهایی که مطرح می شود به ما طرح ارائه می‌دهند.
ما در اینجا میزان تطبیق آن طرح‌ها را با سیاست‌های ابلاغی بررسی می‌کنیم و در جلسه شورای طرح و برنامه شبکه که متشکل از برخی مدیران شبکه و تعدادی اعضای حقیقی و حقوقی است، طرح‌ها بررسی می‌شود. در نهایت طرح تصویب  شده و کد تولید به آن طرح داده می‌شود و سرانجام مجوز می‌گیرد. به تعبیری تهیه‌کننده و برنامه‌ساز اول باید وارد این بخش شود و نخستین افرادی را که در سازمان می‌بیند، گروه ما هستند. بحث دیگر مربوط به پیامک‌هایی است که مردم به ما می‌زنند. ما روزانه پیامک‌ها را می‌گیریم و دسته‌بندی می‌کنیم و نظرات‌شان را در محتوایی که تدوین می کنیم اعمال خواهیم کرد».



و اما بخش مالی
به طبقه سوم می‌رویم که اتاق‌های شورای خانواده، کنداکتور (جایی که چیدمان برنامه‌های شبکه در طول روز در این مکان انجام می‌شود و این‌که کدام برنامه چه ساعتی پخش شود)، امور بانوان و خانواده، دفتر تامین برنامه و تدوین و مونتاژ قرار دارد. روی دیوارها نیز پوستر سریال‌های شاخص شبکه یک قرار دارد. از آنجا به طبقه ششم می‌رویم که از نظر تهیه‌کننده‌ها بخش بسیار مهمی است؛ چون امور مالی شبکه شامل: دبیرخانه، برآورد و صدور سند مشارکت مدیریت مالی و تدارکات و پشتیبانی در این طبقه قرار دارد. وقتی برنامه‌ای به تصویب رسید و کارهایش انجام شد، برای برآورد بودجه وارد این بخش می‌شود. یعنی بعد از این‌که برآورد بودجه شد و مبلغی برای تولید آن برنامه به تصویب رسید، در این بخش قرارداد با برنامه‌ساز یا تهیه‌کننده بسته می‌شود. با موافقت مدیر مالی و تهیه‌کننده و مدیر گروه مربوط، آن مبلغ طی چند قسط برای پرداخت در قرارداد ذکر می‌شود. یعنی تهیه‌کننده برای هر بخشی از برنامه که تحویل می‌دهد، طبق قرارداد پولش را دریافت می‌کند. قسط آخر هم زمانی پرداخت می‌شود که کل برنامه پخش و همه کارهایش انجام شده باشد.



کنداکتور چیست؟
کنداکتور همان جدولی است که به‌صورت روزانه برای شبکه‌های مختلف نوشته می‌شود تا براساس آن برنامه‌ها طبق ساعت روی آنتن برود. یکی از مهم‌ترین بخش‌های شبکه همین کنداکتور است که شبکه یک کنداکتور بسیار پویایی دارد که مدیر شبکه هم روی این بخش حساسیت بسیاری دارد؛ چون اتفاقات را رصد می‌کند و به خاطر پویایی شبکه، کنداکتور را تغییر می‌دهد. به‌عنوان مثال اگر به‌دلایلی روز بعد تعطیل شود، کنداکتور را براساسی انتخاب می‌کند که قطعا یک کار طنز از شبکه پخش شود. بنابراین کنداکتور کار بسیار سختی است. از این جهت که به‌صورت هفتگی و طی جلساتی با مدیران شبکه کنداکتور طراحی می‌شود. اما براساس اتفاقات، مدیر شبکه نظارت کرده و واکنش نشان داده و آن را تغییر می‌دهد. از همه مهم‌تر این‌که مخاطب‌سنجی می‌شود تا بدانند در چه ساعتی چه برنامه‌ای برای چه مخاطبانی پخش شود.


بازدید سرزده از «سیمای خانواده»
اما طبقه دهم که مربوط به دفتر مدیریت شبکه است و همچنین اتاق جلسات. نکته جالب گلدان‌هایی است که در همه طبقات و به‌خصوص بخش مدیریت قرار دارد و فضا را کمی تلطیف کرده است. مجید زین‌العابدین، مدیر شبکه در جلسه مهمی است و نمی‌توانیم با او صحبت کنیم. بنابراین به همکف برمی‌گردیم و به سمت استودیوها می‌رویم که در راهرویی کنار حراست قرار دارند. ورودی دالانی که استودیوها در آن قرار دارد، اتاقی هست که روی تابلوی آن نوشته شده: اداره کل فنی سیما، پذیرش نودال و تجهیزات فنی. البته وارد این بخش نمی‌شویم. هر کدام از استودیوها در بخشی از این دالان عریض و طویل قرار دارند. به عنوان مثال استودیو15 که در آن برنامه سیمای خانواده تولید می‌شود و روز اولی است که این برنامه با تهیه‌کننده جدید روی آنتن می‌رود. هنوز برنامه روی آنتن نرفته که مجری‌ها وارد استودیو می‌شوند. تهیه‌کننده در تکاپو و رفت و آمد به استودیو و اتاق رژی (اتاق فرمان هم گفته می‌شود. جایی که دستگاه‌های صدا و چند مونیتور قرار دارد) است. علیرضا متقیان اولین روزی است که تهیه‌کنندگی این برنامه را به‌عهده دارد و به همین دلیل حواسش به همه چیز است تا با مشکلی روی آنتن مواجه نشود. خانواده‌ای مهمان برنامه هستند که کتابخانه سیار دارند. کنار استودیو سه اتاق وجود ارد که یکی از آنها مربوط به بخش صدا، دیگری اتاق فرمان و اتاقی هم برای گرافیست و کارگردان است. برنامه راس ساعت روی آنتن می‌رود و آیتم‌ها به نوبت پخش شده و برنامه به‌خوبی به پایان می‌رسد. آن هم در حالی که همه ماسک و عده‌ای هم مجهز به شیلد هستند و در استودیو هم سعی شده از تعداد عوامل کاسته شود.




آماده برای مناظره
تا جایی که به ما اجازه داده می‌شود، به استودیوها یکی‌یکی سر می‌زنیم. از جمله استودیو13 که برنامه‌های شبکه قرآن، پایش و مدرسه تلویزیونی ایران از این استودیو روی آنتن می‌روند. البته زمانی که برای بازدید رفتیم، استودیو خالی بود. استودیو 11 که یکی از بهترین استودیوهاست و در حال حاضر برنامه‌های طبیب، ورزش و مردم، نگاه یک، این شب‌ها و حرف حساب در این استودیو روی آنتن می‌رود، مکان دیگری برای بازدید ما بود. جایی که قرار است از هفته آینده خالی شده و برای مناظره‌های انتخابات ریاست‌جمهوری در خردادماه آماده شود. یکی از عوامل می‌گفت برنامه‌هایی که در این استودیو ضبط می‌شوند، از یکی دو روز آینده به استودیو 13 منتقل می‌شوند تا مراحل آماده‌سازی و یکسری تعمیرات در آن انجام شود. استودیو 14 هم یکی دیگر از اماکنی است که برای بازدید وارد آن می‌شویم و به گفته دوستان متعلق به شبکه سه است.




آرشیو عکس و اسلاید
از ساختمان معاونت سیما خارج شده و به سمت ساختمان قدیمی دیگری می‌رویم که به ساختمان «لابراتوار» شهرت دارد. پیش از ورود با گربه‌های بازیگوشی روبه‌رو می‌شویم که مشغول خوردن غذاهایی هستند که کارمندان به آنها می‌دهند. صدای پرنده‌ها نیز لابه‌لای درختان شنیده می‌شود. در این ساختمان واحد دوبلاژ و استودیوهای دوبله قرار دارد که البته به خاطر کرونا رفت و آمد کمتری دارد و سکوت در آن حکمفرماست. روی دیوارها و کنار پله‌ها عکس‌هایی از سریال‌های شاخص شبکه قرار دارد. مثل سریال «در چشم باد» یا «کلاه پهلوی». اتاق دیگر مربوط به آرشیو فیلم‌ها و سریال‌هاست. اتاقی که نظرم را بیشتر جلب می‌کند، اتاق قطع نگاتیو، اتاق آرشیو عکس و اسلاید است که اجازه ورود به آن را نداریم. از بیرون نیم‌نگاهی به اتاق می‌اندازم و چشمم به نگاتیوهایی می‌افتد که روی هم چیده شده است. از آن عبور کرده و به سمت اتاق‌هایی می‌رویم که بچه‌های روابط عمومی در آنجا ساکن هستند. اتاق‌های کوچکی که کنار پنجره‌هایش را با گلدان مزین کرده‌اند. صدای موسیقی تیتراژ انتهایی سریال «پایتخت» از یکی از اتاق‌ها شنیده می‌شود. گویا تیم روابط عمومی هم از علاقه‌مندان این سریال هستند.



بچه‌های پخش، تعطیلی ندارند
گاهی فاصله ساختمان‌ها با یکدیگر به‌قدری زیاد است که باید از مینی‌بوس‌هایی که به همین منظور در نظر گرفته‌شده، استفاده کنیم. ما هم برای این‌که به ساختمان پخش برویم، باید از این مینی‌بوس‌ها استفاده کنیم و خود را به ساختمان «9 دی» برسانیم. ساختمانی که به‌محض ورود با دوستان حراست آن روبه‌رو می‌شوید و بدون اجازه نمی‌توانید از گیت عبور کنید. استودیوهای پخش شبکه یک در گوشه و کنار بخش همکف این ساختمان قرار دارند و برخی برنامه‌ها همزمان روی آنتن هستند و به همین دلیل اجازه ورود به استودیوها را نداریم. به سمت اتاق مدیر پخش شبکه یک می‌رویم. مجید خواجه نژاد به‌شدت درگیر کار است. وارد اتاقش می‌شویم که پر از مونیتورهایی است که هرکدام یکی از برنامه‌های شبکه‌های سیما را پخش می‌کنند. یکی از همکاران خواجه نژاد می‌گوید پخش هیچ‌وقت تعطیلی ندارد. حتی مناسبت‌های مختلف و کرونا هم باعث نشده کار ما تعطیل شود. درواقع ساختمان پخش آخرین جایی است که به آن سر می‌زنیم.




پربیننده‌‌های شبکه يک
سریال «پایتخت» را می‌توان یکی از شاخص‌ترین مجموعه‌های تلویزیونی دانست که تاکنون در شش فصل ساخته شده است. این مجموعه که از همان ابتدا توانست به دلیل قصه، بازی‌ها و مضمون و محتوایی که داشت مورد توجه قرار بگیرد، سال‌هاست روی آنتن شبکه یک بوده و به یکی از برندهای این شبکه تبدیل شده است. شاید سیروس مقدم، کارگردان این مجموعه که تاکنون فیلم‌ها و سریال‌های بسیاری را برای تلویزیون ساخته، فکر نمی‌کرد «پایتخت»اش بتواند تا این حد مورد توجه قرار بگیرد. محسن تنابنده به عنوان طراح داستان و یکی از بازیگران این مجموعه همراه حسن وارسته و زنده‌یاد خشایار الوند توانستند در این سال‌ها خاطرات خوشی را برای همراهان نقی و خانواده‌اش رقم بزنند. از استارت قصه گرفته که نقی تصمیم می‌گیرد همراه خانواده‌اش به تهران بیاید تا فصل ششم که به دلایلی نیمه تمام ماند و همچنان علاقه‌مندان این سریال انتظار ادامه ماجراهای نقی و خانواده‌اش را می‌کشند، توانست نگاه مخاطبان بسیاری را به خود معطوف کند. تا جایی که مقام معظم رهبری در دیداری به سیروس مقدم گفتند: «یک تکه‌هایی از این کار شما را دیدم. … پایتخت. خیلی خوب بود. یک فیلم ایرانی. من همیشه اعتراضم به هنرمندان این است که حتی دیالوگ‌ها را از روی کپی‌های فرنگی انتخاب می‌کنید. این، خب خیلی غلط و بد است. این نه، یک فیلم ایرانی کامل و درست است».
یکی دیگر از مجموعه‌های پر مخاطب شبکه یک که به‌تازگی جزو پربازدیدهای این شبکه قرار گرفته، سریال «نون خ» به کارگردانی سعید آقاخانی و تهیه‌کنندگی مهدی فرجی است. مجموعه‌ای که حرف‌های زیادی را بین لایه‌های طنزی که در آن به چشم می‌خورد، منتقل و منعکس می‌کرد. در واقع نون خ را می‌شود در گروه یک طنز اجتماعی با اشاره‌های گاهی سیاسی دانست که به واسطه این فضا گاهی حتی رخدادهای تلخی مثل زلزله کرمانشاه و مشکلات و دغدغه مردم آن منطقه را هم به تصویر کشید.
 بعد از فصل یک و دوی این مجموعه و میزان مخاطبانی که در نظرسنجی‌ها هم نشان از دیده شدن و محبوبیت نسبی آن داشت، حالا سری سوم آن با حضور فرجی و آقاخانی به عنوان تهیه‌کننده و کارگردان این سریال در حال ساخت است. در این سری هم به گفته فرجی قرار است شاهد درونمایه طنز با همان نگاه اجتماعی باشیم. در این سری هم بازیگرانی چون سعید آقاخانی، حمیدرضا آذرنگ، امبر عبدی، علی صادقی، شقایق دهقان، سیروس میمنت، سیدعلی صالحی، هدیه بازوند، ندا قاسمی، ماشاءا... وروایی، کاظم نوربخش، نسرین مرادی، سیروس سپهری، صهبا شرافتی، سیروس حسینی‌فر، یوسف کرمی، سیدحسین موسوی، آتنا مهیاری، علی اخوان، شقایق فتاحی، نارین ایوبی، شیدا یوسفی و.. حضور دارند.
از بین برنامه‌های مختلف و قدیمی این شبکه نیز می‌توان به «صبح بخیر ایران» و «سیمای خانواده» اشاره کرد که قدمت بسیاری دارد و همچنان با فرمت جدید روی آنتن است و مورد توجه مخاطبان بسیاری قرار گرفته است. همچنین برنامه «دستپخت» که هم اکنون در حال پخش است و توانسته مخاطبان بسیاری را با خود همراه کند. سری جدید «فرمول یک» هم که به‌زودی پخش خواهد شد، جزو برنامه‌های پربیننده این شبکه محسوب می‌شود.




پیام‌ها و نظرات مردم قطعا انعکاس داده می‌شود
یکی از اتاق‌ها مربوط به محسن سوهانی، مشاور مدیر شبکه در امور ارتباطات و رسانه است. وی درباره وظایفی که بخش روابط عمومی دارد، می‌گوید: از گذشته این واحد در ساختار سازمان بوده و وظیفه اصلی‌اش این است که رابط بین مخاطبان و شبکه باشد و این ارتباط دوسویه است. یعنی بخشی از آن اطلاع‌رسانی به مردم درباره اتفاقاتی است که در شبکه می‌افتد و بخشی دیگر مربوط به این کار است که نظرات مردم را جمع‌بندی و به مدیران و برنامه‌سازان منتقل کند.
وی ادامه می‌دهد: برای رسانه ارتباط با مخاطب مثل آب برای ماهی است. یعنی اگر این ارتباط دوسویه نباشد، رسانه نمی‌تواند پویا باشد. بنابراین می‌توان گفت قلب تپنده شبکه است. متأسفانه در مقطعی واحدهای روابط عمومی جمع شدند که آثار و عوارض خوبی نداشت، اما در دوره جدید باز احیا شد و به وظایف خود عمل کرد.
وی در پاسخ به این‌که معمولا در طول شبانه‌روز چقدر با مخاطبان تعامل دارند و راه‌های ارتباطی مردم با آنها از چه طرقی است، توضیح می‌دهد: هرکدام از همکاران ما در بخش‌های مختلف پویا هستند و به وظایف خود عمل می‌کنند. یک بخش از کار ما مربوط به سایت و فضای مجازی است که پل ارتباطی بسیار وسیعی است. وب‌سایت بسیار فعالی هم داریم که به‌زودی از سایت جدیدمان هم رونمایی خواهد شد. ما در این بخش اخبار روز را هم منعکس می‌کنیم که آقای حلاجی و خانم حسینی در این زمینه فعالیت می‌کنند.همچنین پیام‌های مردم را دریافت می‌کنیم و در اختیار مسؤولان ذی‌ربط قرار می‌دهیم. بخش مهم دیگری که یکی از همکاران به‌طور مستمر پیگیر است و در این زمینه فعالیت می‌کند، سامانه پیامکی و تلفن ماست. یعنی شماره تلفن ثابت و شماره پیامکی داریم که مختص برنامه‌های شبکه یک است و در طول روز بالای هزار پیامک داریم که یکی از همکاران جمع‌آوری و دسته‌بندی می‌کند و هرروز گزیده‌ای از تماس‌ها و پیام‌های دریافتی را در اختیار مدیر گروه‌ها قرار می‌دهیم. یعنی هر نظری که مخاطب ما اعلام می‌کند، باید خیالش راحت باشد که حتما انعکاس داده می‌شود و خیلی هم روی تصمیمات مدیران و ارزیابی‌ها تأثیرگذار است.
وی درباره پربیننده‌ترین برنامه‌های شبکه طبق نظرات مردم هم بیان می‌کند: طبق آمار ما، برنامه‌های دستپخت،  سیمای خانواده، صبح بخیر ایران، پایش، درسهایی از قرآن  و فرمول یک جزو پربیننده‌ترین برنامه‌های شبکه هستند که البته فصل جدید فرمول یک به‌زودی پخش خواهد شد.