فضانوردان و لوبیای سحرآمیز!
فضانوردان در اقامتهای طولانیمدت خود در فضا تنها روزهای خاصی به میوه و سبزیهای تازه دسترسی دارند. فقط زمانی كه یك فضاپیمای تداركاتی به ایستگاه فضایی میرسد و برای حداكثر یك هفته برای آنها میوه و سبزی تازه میآورد. آنها در بقیه مدت اقامت خود در ایستگاه فضایی بینالمللی باید از میوهها و سبزیهای خشكشده استفاده كنند.
از طرفی فضانوردان برای تأمین مواد اولیه خورد و خوراك خود به شدت به زمین وابسته هستند. زیرا هنوز با گذشت بیش از نیمقرن از حضور انسان در فضا، فناوری گلخانههای فضایی به حدی رشد نكرده است كه فضانوردان بتوانند در محیط ایستگاه فضایی برخی مواد اولیه و تازه مثل سبزی، گوجه و... را كشت كنند. زیرا شرایط بیوزنی حاكم بر آنجا محدودیتهایی را برای رشد گیاهان ایجاد میكند. هرچند در سالهای اخیر به صورت آزمایشی گلخانههایی به فضا رفته و فضانوردان توانستهاند بهصورت محدود گیاهانی مثل كاهو یا برخی گلها را در آنجا پرورش دهند.
اما بهتازگی گروهی از پژوهشگران اروپایی، گلخانه فضایی ویژهای را ساختهاند كه میتوان در آن لوبیا كشت كرد. این گلخانه براساس برنامه اعلامشده تا سال 1400 به فضا خواهد رفت. در این مجموعه از نوعی سنگ گدازه بهعنوان خاك مصنوعی و بستر رشد لوبیا استفاده شده است. اما بخش زیادی از حجم این بستر را آب حاوی مواد مغذی تشكیل میدهد. این بستری فوقالعاده برای جوانهزدن دانه لوبیا و رشد آن است. ولی مساله بعدی زمانی است كه دانه لوبیا برگ میدهد. در زمین به دلیل چرخش هوای گرم و سرد، گیاهانی همچون لوبیا بخار آب ایجادشده در برگها را از طریق منافذی زیر سطح آن به بیرون میفرستند. این فرآیند شبیه عرقكردن در بدن انسان است و باعث میشود دمای گیاه و برگها در بازه مناسبی قرار بگیرد.
اما در فضا ما با چنین شرایطی روبهرو نیستیم و عملا تغییرات دمایی خاصی وجود ندارد. به همین دلیل با بالا رفتن دمای برگ، سطح زیرین برگها و اطراف منافذ آن ضخیمترشده و عمل تبخیر را كاهش داده و دمای برگ بالا میرود. گلخانه جدید میتواند این مساله را حل كرده و یكی از چالشهای مهم بر سر راه رشد لوبیا را حل كند. فضانوردان از لوبیا در كنار سایر حبوبات میتوانند بهعنوان یك منبع غذایی بسیار خوب در سفرهای فضایی آینده انسان به ماه و مریخ و دیگر كرات استفاده كنند.
از طرفی فضانوردان برای تأمین مواد اولیه خورد و خوراك خود به شدت به زمین وابسته هستند. زیرا هنوز با گذشت بیش از نیمقرن از حضور انسان در فضا، فناوری گلخانههای فضایی به حدی رشد نكرده است كه فضانوردان بتوانند در محیط ایستگاه فضایی برخی مواد اولیه و تازه مثل سبزی، گوجه و... را كشت كنند. زیرا شرایط بیوزنی حاكم بر آنجا محدودیتهایی را برای رشد گیاهان ایجاد میكند. هرچند در سالهای اخیر به صورت آزمایشی گلخانههایی به فضا رفته و فضانوردان توانستهاند بهصورت محدود گیاهانی مثل كاهو یا برخی گلها را در آنجا پرورش دهند.
اما بهتازگی گروهی از پژوهشگران اروپایی، گلخانه فضایی ویژهای را ساختهاند كه میتوان در آن لوبیا كشت كرد. این گلخانه براساس برنامه اعلامشده تا سال 1400 به فضا خواهد رفت. در این مجموعه از نوعی سنگ گدازه بهعنوان خاك مصنوعی و بستر رشد لوبیا استفاده شده است. اما بخش زیادی از حجم این بستر را آب حاوی مواد مغذی تشكیل میدهد. این بستری فوقالعاده برای جوانهزدن دانه لوبیا و رشد آن است. ولی مساله بعدی زمانی است كه دانه لوبیا برگ میدهد. در زمین به دلیل چرخش هوای گرم و سرد، گیاهانی همچون لوبیا بخار آب ایجادشده در برگها را از طریق منافذی زیر سطح آن به بیرون میفرستند. این فرآیند شبیه عرقكردن در بدن انسان است و باعث میشود دمای گیاه و برگها در بازه مناسبی قرار بگیرد.
اما در فضا ما با چنین شرایطی روبهرو نیستیم و عملا تغییرات دمایی خاصی وجود ندارد. به همین دلیل با بالا رفتن دمای برگ، سطح زیرین برگها و اطراف منافذ آن ضخیمترشده و عمل تبخیر را كاهش داده و دمای برگ بالا میرود. گلخانه جدید میتواند این مساله را حل كرده و یكی از چالشهای مهم بر سر راه رشد لوبیا را حل كند. فضانوردان از لوبیا در كنار سایر حبوبات میتوانند بهعنوان یك منبع غذایی بسیار خوب در سفرهای فضایی آینده انسان به ماه و مریخ و دیگر كرات استفاده كنند.