چرا با آمریكا نمیتوان مذاكره كرد؟
یادداشت: محمد مرندی استاد دانشگاه
در ماجرای تبادل زندانیان میان ایران و آمریكا كه این روزها حرف و حدیثهای جدیدی را ایجاد كرده است باید به چند نكته توجه داشت:
اول اینكه اصولا تبادل زندانیان میان ایران و آمریكا سابقه نداشته و جنبه سیاسی ندارد، اما با اینحال معمولا در اینگونه تبادلها شایعات گوناگونی در محافل داخلی و خارجی صورت گرفته و البته بعد از مدتی فروكش میكند.
در ماجرای اخیر، واقعیت این است كه یك نظامی سابق آمریكایی در كشور ما بازداشت و یك دانشمند ایرانی در خارج بازداشت شده بود. مقامات آمریكایی درباره شهروند ایرانی، اعتراف كردند كه او بیگناه بوده است، اما در مورد نظامی آمریكایی گذشته از مستندات دستگاههای اطلاعاتی و امنیتی كه علیه او وجود دارد صرف اینكه یك نظامی سابق آمریكایی در ایران حضور یافته، برای هر كسی سؤالبرانگیز است.
از سوی دیگر درباره توییت ترامپ بعد از تبادل زندانیان مبنی بر ممكن بودن توافق با ایران باید با احتیاط بسیار برخورد كرد. چرا كه بعد از شهادت سردار سلیمانی و جنایت جنگی علیه ایرانیان و تحركات گوناگون این كشور علیه ایران در افغانستان و عراق، شرایط برای مذاكرات دوجانبه بههیچوجه وجود ندارد. درهای مذاكره به روی آمریكا بسته شده است مگر اینكه تغییرات بنیادین در آمریكا در مورد ایران و منطقه صورت گیرد كه در شرایط فعلی قابل تصور نیست.
البته مذاكره در چارچوب برجام كه آمریكا در سال 96 از آن خارج شده، بحث جداگانهای است كه مقامات عالیرتبه كشورمان شرایط این مذاكره را كه البته آن نیز دوجانبه نبوده و در صورت تحقق شروط ایران صرفا در قالب 1+5 امكانپذیر است بیان كردهاند. بر اساس شروط ایران تا زمانی كه دولت آمریكا به تعهدات برجامی خود بازنگردد و خسارات عدم پایبندی به تعهداتش را پرداخت نكند مذاكره امكانپذیر نیست و بنابراین در این زمینه ابتدا آمریكا باید گامهای بزرگی را بردارد كه بعید به نظر میرسد.
تنها راه نشستن آمریكا پای میز برجام، اجرای كامل تعهدات قبلی این كشور و پرداخت خسارات است كه بجز خسارت مادی، خسارات معنوی از جمله شهادت سردار سلیمانی را هم شامل میشود كه چگونگی پرداخت این خسارات هم بحث جداگانهای را میطلبد.
در هر حال با توجه به شرایط موجود، ترامپ برای تغییر در مسیر حكمرانی خود جدی نیست و در همین راستا اغلب توییتهای ترامپ برای مصرف داخلی و جلب رضایت هوادارانش است. وی در حال تلاش برای نشان دادن قدرت و توان خویش است و همین تبادلات بشردوستانه را بهعنوان پیروزی خود در برابر هواداران سفیدپوست و صهیونیستهای مسیحی خود ارائه میدهد، در حالی كه در واقعیت همگان میدانیم كه دولت آمریكا بهطور كلی قابل اعتماد نیست و سخنان دولت فعلی این كشور نیز هیچ اعتباری ندارد.
بنابراین باید منتظر دولت بعدی آمریكا و اجرای تعهدات این كشور و پایبندی آنها باشیم و در آن زمان میتوان در مورد آینده روابط دو كشور اظهار نظر كرد.
نكته دیگر این است كه در هر حال دنیا در حال تغییر است و شكاف عمیقی بین آمریكا و دیگر كشورها در حال رخ دادن است و متحدان منطقهای آمریكا در حال تضعیف شدن هستند كه این موضوع فرصتهای بالقوه زیادی برای ایران بهوجود میآورد.
در نهایت بار دیگر باید تاكید كرد كه در شرایط فعلی هیچگونه مذاكره دوجانبه با آمریكا، محلی از اعراب نداشته و امكانپذیر نیست، زیرا ترامپ در دوره زمامداری خود نشان داده كه یك جنایتكار عهدشكن است و از تمامی خطوط قرمز عبور كرده و طبیعتا مذاكره با چنین رژیمی، اشتباه و خطای محاسباتی است.