مردم خوزستان خود برای حفاظت از سرزمینشان بسیج شدهاند
خوزستان پشت خاکریز
حال خوزستان این روزها عجیب دیدنی است؛ نه به خاطر هجوم سیلاب به شهرها و روستاها و بلعیدن زندگی و هست و نیست ساكنانش، بلکه به خاطر روحیه همبستگی و ایثار و فداكاری كه در تمام مردم از زن و مرد و پیر و جوان ایجاد شده و روح آدمی را پرواز میدهد به 40 ـ 30 سال پیش، به دوران دفاع مقدس، همان زمان كه خوزستان، خوزستان جنگی بود و مردمانش همه رزمنده؛ در خط مقدم یا پشت خط. این روزها هم دوباره شیپور جنگ در خوزستان به صدا درآمده؛ شیپور دفاع از آب و خاك؛ این بار اما برای دفاع در مقابل آب، باران، سیلاب؛ سیلابی كه مثل انبوه نیروی پیاده و سواره دشمن، به سراسر خاك خوزستان تاخته و دوباره قصد ویرانی این جانِ ایرانمان را كرده. حجم سیلابی كه از استانهای بالادست به سمت خوزستان سرازیر شد و باز شدن دریچههای اصلی و اضطراری سدهای كرخه و دز و... مردم خوزستان را بر آن داشت تا دوباره در خط مقدم دفاع از موطنشان قامت راست كنند و همت بلند و چه تصمیمی بهتر از ایجاد سیلبند برای تمام روستاها و شهرهای در مسیر رودخانههای جاری در خوزستان. درواقع مردم برای حفظ جان و زندگی خود چارهای ندیدند جز اینكه بسیج شوند و انواع امكانات خودرویی و ابزارهای دم دستی را به كار گیرند تا از آنچه از زندگی و مزارع و دامهاشان كه هنوز به زیر سیلاب نرفته، پاسداری كنند. البته نظر مسؤولان از همان ساعت اولیه اعلام حالت بحرانی در خوزستان، تخلیه شهرها و روستاها و اسكان اهالیشان در مكان هاى مناسب بوده و هست، اما برخی از مردم همچنان برای رها كردن خانه و مزرعه و آغل حیوانات خود مقاومت میكنند.
یكی از مناطق درگیر سیل، روستای گردشگری «علوه» است كه در محدوده شهرستان كارون در جنوب اهواز قرار دارد. اهالی علوه با تلاش شبانهروزی، خندقی با عمق بیش از یك متر احداث كردند تا آب رودخانه را به آن هدایت كرده و از مزارع و كاشانه خود دور كنند. در عین حال علاوه بر ایجاد خندق، دور تا دور خانههای روستا هم سیلبند دو متری ایجاد كردند تا در صورت پیشروی آب، سیلاب خانههای این روستای گردشگری را غرق نكند.
در آنسوتر ،روستای «وعیلیه» به خاطر بالا بودن سطح آب، در معرض بیامان سیلاب قرار گرفته و به همین دلیل اهالی روستاهای اطراف به یاریاش شتافتند تا سیلبند مقاومی ایجاد كنند تا خسارت زیادی بهبار نیاید.
همین تلاش مردمی را میتوان در روستای «قلعه كبری» جاده كوت امیر هم میتوان مشاهده كرد. حتی در میان جوانان و بزرگسالانی كه شبانهروز تلاش میكنند، كودكانی بودند كه از همراهی با بزرگترها برای پر كردن گونیهای خاك و جابهجایی آن دریغ نمیكردند.
در كل در هر روستایی كه در حاشیه رودخانه قرار دارد و سیلاب نفسش را گرفته، انبوه جوانان روستایی، بعضا با كمك نیروهای هلالاحمر، ارتش، سپاه، بسیج و بچههای مسجد در كنار هم شبانهروز كار میكنند تا سیلاب را از روستاها دور كنند. این میزان همكاری و همدلی مردم به صورت شبانهروزی، نمونه كمنظیری از مشاركت و اتحاد است. آنها البته از كمبود ماشینآلات برای تسریع در انجام كار
گلایه و ابراز نگرانی میكنند.
غم سیلاب را بگریم یا مصیبت فاضلاب؟
سیلاب تنها تهدید شهرها و شهروندان خوزستانی نیست. مشكلی به نام فاضلاب كه همواره با بارش باران در كوچه و خیابانهای شهرهایی چون اهواز بالا میزند هم مایه نگرانی این روزهای مردم خوزستان است و در كنار ایجاد سیلبند به دغدغه دیگر آنها تبدیل شده است.
آبهای برگشتی و آمیخته با فاضلاب، این روزها بهشدت سلامتی شهروندان اهوازی و سایر شهرها را تهدید میكند. مردم ساكن در این شهرها خودشان خوب میدانند كه ایجاد سیلبند نباید آنها را از مشكل آب اهواز و برگشت فاضلاب غافل كند، اما از مسؤولان و دستگاههای مختلف اجرایی هم انتظار دارند كه با همه توان، برای حفظ سلامتی شهروندان پای كار بیایند.
با توجه به مشكلات سیل و حجم آب ورودی به رودخانه، بحران آب اهواز و برخی شهرها از فاضلاب شروع شده و در حال حاضر در بعضی از محلات اهواز مخصوصا در پردیس، بهارستان، باغ شیخ و مركز شهر تبدیل به یك دریاچه شده. این فاضلابها مشكلات زیستمحیطی شدیدی در پی خواهد داشت و مركز بهداشت هم درباره به خطر افتادن سلامت شهروندان هشدار جدی داده است.
شرایط سیلابی خوزستان باعث شد تا نقطه ضعفهای گوناگون در زمینه توسعه ناپایدار خود را نشان دهد، به گونهای كه درخصوص آبگرفتگی جادههای ساحلی اهواز كه بیش از یك هفته است دچار محدودیت ترافیكی شدهاند، معاون حفاظت و بهرهبرداری از منابع آب سازمان آب و برق خوزستان معتقد است كه كد ارتفاعی اعلام شده برای احداث جاده ساحلی بر مبنای تراز سیلابی دوره بازگشت 200 ساله از تراز سطح آب ایمن شهری با دبی 4300 مترمكعب بر ثانیه بوده كه رعایت نشده و امروز باعث ایجاد مشكلاتی در شهر اهواز شده است.
روستاییانی كه از خانه رفتند
ابراز نگرانیها از میزان خروجی آب سد كرخه نگرانكننده است، به گونهای كه میزان تراز آب در سد كرخه از تراز نرمال بالاتر است و اكنون با شرایط ریسكی، این سد در حال كار كردن است.
اگرچه تلاشهای فراوانی به عمل آمده تا از وقوع مخربترین سیلاب نیمقرن اخیر كه میتوانست خوزستان را در خود غرق كند، جلوگیری شود، اما كنترل ورودی همزمان ۸۲۶۰ متر مكعب بر ثانیه از سمت كرخه، نزدیك به ۶۰۰۰ مترمكعب بر ثانیه از سمت دز، حدود ۲۰۰۰ مترمكعب بر ثانیه از سمت مارون و ۳۳۰۰ متر مكعب برثانیه از سوی كارون، و همچنین تعادل برقرار كردن میان ورودی 925مترمکعبی سد گتوند كه خروجی آن كه یك هزار و 454 مترمكعب درثانیه است و همچنین ورودی سد مارون كه 329 مترمکعب و خروجی آن كه 200 مترمكعب درثانیه است، باعث شده در
۱۴ روز ، خوزستان وارد یك چالش جدی شود.
در نتیجه گردش این میزان حجم آب به استان، باعث شد دستور تخلیه روستاها و شهرهای مختلف داده شود. روستاهای تخیله شده خوزستان تا 17 فروردین عبارتند از روستای چهلكنار و درهنی بهبهان كه در مساجد روستای امیری اسكان داده شدهاند. روستاهای علیآباد، پاپیآباد، دوبندار و سرخكان كه در محل اماكن ورزشی و مساجد شهرك مدنی اسكان یافتند و روستاهای بیت غالب، كاظم حیدر، خلف حیدر، یباره، بیت محارب، بیت یدی، زبید دبات، خلیفه حیدر، مگرن، دبات بیت گطیش در شوش هم تاكنون تخلیه شدهاند. روستاهای عیله، دهول، خماس، یشان صخی عبدالسید مریوش، زروك بنی تمیم، زیدان، خماج، رمانه، آبادی سعید، یزآب، شیخ رحمان، شیخ حسین، فارسیه، سروك، شیخ جاسم، یحموره، چویس و ابوطیور هم از جمله روستاهای شهرستان شوشتر هستند كه تخلیه شده و اهالی آنها یا به خانه اقوام پناه بردهاند یا به اردوگاهها كوچ داده شدهاند. در اهواز اما روستاهای سید هاشم، سید ظاهر، سید معن، سید نبی، سید یدیم، روستای بامدژ، سید خلف و... تخلیه شدند. در شادگان هم اهالی روستاهای دریسیه علیا و سفلی، نصاره كوچك و بزرگ و ابو الصخیر كوچ کردند و در شهرستان كارون روستاهای فارسیات، اسماعیلیه 1 و 2 و كوت سید صالح تخلیه شدند. روستاهای اذیب، زاویه خرسان، زاویه مشعلی، زاویه حمودی، بنه عاطی، پیروزی، دیلم سفلی و حاجیان در دزفول تخلیه شدند. همچنین در شهرستان باوی ده اردوگاه، شهرستان اهواز هفت اردوگاه، در شهرستانهای دزفول و شوشتر هر كدام پنج اردوگاه، در شهرستان شوش چهار اردوگاه، در دشت آزادگان شش اردوگاه، در هویزه سه اردوگاه و در اندیمشك یک اردوگاه قرار دارد.
در كنار همه این روستاهای تخلیه شده، روستاهایی هم هستند كه باوجود هشدار تخلیه همچنان شاهد رفت و آمد اهالیشان هستند؛ ساكنانی كه حاضر به دل كندن از آب و خاك و زندگی خود نیستند.
تخلیه مناطق، بهتر از ایجاد سیلبند
در خوزستان و در جای جای آن، همت و تلاش بیوقفهای برای ایجاد سیلبند در جریان است. حمیدرضا خدابخشی، از فعالان حوزه محیط زیست و رئیس انجمن مهندسان صنعت آب خوزستان اما معتقد است كه پرداختن به سیلبندها در مناطقی كه هشدار تخلیه دادهشده، بیفایده است و ساكنان باید هرچه سریعتر منازل خود را تخلیه كنند و این هشدار جدی است.
به گفته وی، پخش سیلاب به صورت محلی قابل پیشبینی نیست، بنابراین راهی جز تخلیه این شهرها و روستاها وجود ندارد، زیرا ممكن است سیل از مسیر سیلبند وارد روستا نشود و كسانی كه در روستا باقی میمانند، ناگهان خود را به طریقی دیگر در محاصره سیل و یا جادهها مسدود ببینند. با توجه به اینكه 400 هزار نفر در خوزستان در معرض خطر سیل هستند، از هشت روز پیش اطلاعیههایی در حوضههای كارون، كرخه و دز صادر شده و با مكاتبه با ستاد بحران استان مشخص شده كه چه روستاهایی تحت تاثیر هستند تا تمهیدات تخلیه منازل و یا تقویت سیلبندها و پشتیبانی لازم در آنها انجام شود، چرا كه خوزستان باید خود را برای بارندگیهای هفته آینده آماده كند.
حواسمان به گونیهای پلاستیكی هست؟!
شاید بگویید حالا وقتش نیست، اما اتفاقا همین حالا زمان گفتنش است؛ همین حالا كه در دل یك بلای طبیعی ممكن است با دست خودمان بلایی دیگر بیافرینیم و بعد بنشینیم افسوسش را بخوریم. بحث بر سر پلاستیك است؛ كیسههای پلاستیكی؛ این آفت فراگیر كره زمین. مسالهای كه ما در خوزستان شاهد آنیم، استفاده از انبوهی كیسههای پلاستیكی برای پر كردن خاك و شن و ماسه و ایجاد سیلبند است.
با طغیان رودخانهها، افزایش سیلاب و ضرورت ایجاد سیلبندها، برای استحكام بخشی سیلبندهای خاكی، حجم زیادی از گونیهای پلاستیكی توسط مردم جمعآوری شد یا از طریق دستگاههای دولتی! گونیهای پلاستیكی توزیع شد تا مردم با پر كردن خاك به تثبیت سیلبندهاشان
بپردازند.
اما آنچه جای نگرانی دارد، سرنوشت این سیلبندها و این گونیهای پلاستیكی پس از فروكش كردن سیلابهاست. فعالان محیطزیست میگویند آیا مدیریتی برای جمعآوری این گونیها به منظور جلوگیری از ورود به رودخانهها و سطوح زمین اعمال خواهد شد؟ اكنون كه ضرورت توزیع گونی مدنظر قرار گرفته، چرا به جای گونیهای پلاستیكی، از گونیهای كنفی استفاده نمیشود تا بیش از این آسیبی به محیطزیست شکننده و سلامت مردممان وارد نکند؟