تنگه هرمز بسته خواهد شد؟
تیرماه سال گذشته كه بحث به صفر رساندن صادرات نفت ایران مطرح بود حسن روحانی، رئیس‌جمهور طی یك سخنرانی اعلام كرد برخی مقامات آمریكایی گفتند می‌خواهیم صادرات نفت ایران را به صفر برسانیم، اما ظاهراً تحلیل این حرف‌شان را نمی‌دانند و اگر ایران نتواند نفت صادر كند هیچ نفتی در منطقه صادر نخواهد شد.
وی خطاب به مقامات آمریكایی تاكید كرد: اگر این كار را انجام دهید منتظر عواقبش هم باشید.
روزانه حدود صد میلیون بشكه نفت در جهان فروخته می‌شود كه یك تا دو‌میلیون بشكه آن مربوط به ایران است. البته تا قبل از خروج آمریكا از برجام ایران روزانه بیش از دو میلیون و 400 هزار بشكه نفت صادر می‌كرد، اما پس از بازگشت تحریم‌ها صادرات نفت ایران به حدود یك میلیون بشكه كاهش پیدا كرد كه این رقم یك درصد بازار جهانی است.
در این میان كشورهای امارات و عربستان آمادگی خود را برای افزایش تولید و جبران حذف نفت ایران از بازار جهانی اعلام كردند.
از سوی دیگر باید توجه داشت صادرات نفت دو كشور از طریق نفتكش از تنگه هرمز انجام می‌شود كه در صورت بسته شدن امنیت انرژی جهان به خطر می‌افتد.

ادعاهای خلاف واقع عربستان و امارات
تحلیلگران بر این باورند كه قطع صادرات نفت ایران آن هم در حالی كه دو صادركننده مهم دیگر نفت یعنی ونزوئلا و لیبی با بحران سیاسی دست به گریبانند، بازار نفت جهانی را به‌طور جدی دچار چالش خواهد كرد.
نرسی قربان، كارشناس بازار نفت و انرژی در این باره گفت: عربستان و امارات در حداكثر مقدار می‌توانند به اندازه كمتر از ۵۰۰ هزار بشكه عرضه بیش از میزان فعلی داشته باشند و این دو كشور بر خلاف ادعاهایشان بیش از این میزان نمی‌توانند حذف نفت ایران از بازار جهانی نفت را جبران كنند.
وی اظهار كرد: تمدید نشدن معافیت خرید نفت هشت كشور از ایران موجب می‌شود یك مقدار از صادرات نفت ایران كاسته شود، اما صادرات نفت کشورمان به صفر نخواهد رسید.
وی افزود: این‌كه صادرات نفت ایران به صفر برسد بسیار دور از ذهن است، چراكه همواره كشورها و شركت‌هایی هستند كه از ایران نفت می‌خرند و ایران نیز راه‌های مخصوص به خود در فروش نفت را دارد.
این كارشناس بازار نفت در پاسخ به این‌كه عربستان مدعی شده می‌تواند حذف نفت ایران از بازار جهانی نفت را جبران كند و این ادعا تا چه اندازه درست است، گفت: عربستان و امارات در حداكثر مقدار می‌توانند به اندازه كمتر از 500 هزار بشكه عرضه بیش از میزان فعلی داشته باشند و این دو كشور بر خلاف ادعاهایشان بیش از این میزان نمی‌توانند حذف نفت ایران از بازار جهانی نفت را جبران كنند.
قربان با اشاره به وجود پالایشگاه‌هایی كه با نوع خاصی از نفت كار می‌كنند، گفت: اگر آمریكا به‌دنبال اعمال فشار به خریداران مشخص نفت ایران باشد، ممكن است این قبیل پالایشگاه‌ها از آمریكا زمانی قریب به سه ماه بخواهند تا بتوانند سیستم‌های خود را بر اساس نوع جدیدی از نفت تنظیم كنند كه البته چنین كاری برای آنها آسان و ارزان نخواهد بود.
وی افزود: ایران پیش از این، این احتمال را مدنظر قرار داده و فكر زمانی كه این معافیت‌ها تمدید نشود را كرده است.
این كارشناس انرژی با بیان این‌كه «بازار نفت ابعاد بعضاً پیچیده‌ای دارد و تحلیل آن تك‌بعدی نیست»، گفت: هستند بورس بازانی كه با خرید نفت و نگهداشتن آن منتظر شرایط بهتر برای فروش نفت خود در بازارهای آینده هستند، همچنین ممكن است در صورت فراهم شدن شرایط مكانیسم انتقال پول اروپا، برخی شركت‌های اروپایی اقدام به خرید نفت ایران در ماه‌های آینده كنند كه مسائلی از این قبیل، روی بازار نفت و برنامه‌ریزی‌های آمریكا روی این بازار تأثیر می‌گذارد.
وی افزود: اگر آمریكا با اظهارنظری منعطف و توأم با ارائه زمان برای كاهش یا توقف صادرات نفت ایران، اعلام موضع كند؛ حتی ممكن است قیمت نفت كاهش یابد؛ اما اگر اظهارنظر رسمی قاطعانه و همراه با جدیت عمل از سوی آمریكا را شاهد باشیم، شاهد افزایش چند دلاری قیمت نفت خواهیم بود.
قربان در پاسخ به این‌كه «آیا احتمال بازگشت نفت به كانال صد دلاری وجود دارد؟»، گفت: بعید است، چراكه شاهد بودیم كشورهای مختلفی چون الجزایر، لیبی، سودان و ونزوئلا دچار به‌هم‌ریختگی‌های متعدد و دنباله‌دار شدند اما قیمت نفت به 100 دلار نرسید.
وی ادامه داد: تنها در شرایطی می‌توان انتظار رسیدن قیمت نفت به 100 دلار را داشت كه صادركنندگان بزرگ نفت مثل عربستان دچار مشكلاتی شوند كه عرضه نفت در بازار جهانی به‌طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار گیرد.
كارشناس ارشد نفت درباره لغو معافیت خرید نفت از ایران به كشورهای دیگر تصریح كرد: آمریكا منافع خود را در نظر می‌گیرد و می‌خواهد به عنوان یك صادركننده نفت شناخته شود.
وی افزود: با حذف ایران از بازار نفت قیمت نفت تا حدی بالا خواهد رفت كه با توجه به هزینه‌های بالای استخراج شِل اویل، آمریكا وضعیت بهتری پیدا می‌كند اما از سوی دیگر باید توجه داشت به دلیل این‌كه آمریكا در هر شرایطی واردكننده نفت است در بخش مصرف با افزایش هزینه روبه‌رو خواهد شد.
قربان می‌گوید: قیمت‌های فعلی تاثیرگرفته از تمدید نشدن معافیت خرید نفت از ایران است و افزایش دوباره‌ای اتفاق نخواهد افتاد.
از سوی دیگر اعلام آمادگی عربستان و امارات برای جبران نفت ایران در بازارهای جهانی كمی بازار را ظاهراً به تعادل رساند، اما رفتار ایران در مقابل این اقدام آمریكا منفعلانه نخواهد بود.

كاری كه همیشه وعده‌اش داده شد
وابستگی بودجه ایران به فروش نفت و كسب درآمدهای ارزی همواره یكی از چالش‌های اقتصاد ایران بوده و كارشناسان در طول سال‌های گذشته همیشه تاكید داشتند بودجه ایران باید از نفت جدا شود و بودجه‌ای با عنوان بودجه منهای نفت به مجلس برود، اما درآمدهای نفتی آن‌قدر شیرین بود كه دولتمردان در دوران مختلف نتوانستند از آن چشم‌پوشی كنند. اكنون میزان وابستگی بودجه كشور به نفت بیش از 35 درصد است و برای اولین بار دولت آمریكا قصد دارد صادرات نفت ایران را به صفر برساند كه در این صورت كسری بودجه زیادی اتفاق خواهد افتاد. تا قبل از برجام میزان وابستگی بودجه به نفت تا 25‌درصد هم كاهش یافته بود، اما پس از برجام هر سال روند افزایشی به خود گرفت.

اهداف سیاسی و اقتصادی آمریكا
از كاهش صادرات نفت ایران
محمدعلی خطیبی، مسؤول فروش نفت كشور در دولت دهم درباره لغو تمدید معافیت خرید نفت از ایران به خبرنگار ما گفت: براساس آمارهای بین‌المللی امسال بین دو تا دو‌میلیون و 500 هزار بشكه نفت غیراوپكی به بازار اضافه می‌شود كه عمده آن توسط آمریكاست. وی تاكید كرد: رفتار آمریكا باید از دو جهت اقتصادی و سیاسی بررسی شود. آمریكا می‌خواهد خود را به‌عنوان یك صادركننده نفت معرفی كند. از این‌رو اقدام به حذف كشورهایی مانند ایران و ونزوئلا از این بازار كرده است. از سوی دیگر مواضع آمریكا با ایران در تضاد است و قصد دارد فشارهای زیادی را به ایران تحمیل كند كه این موضوع در دسته هدف سیاسی آمریكا قرار دارد. خطیبی نشست آینده اوپك را كه یك ماه دیگر برگزار می‌شود مهم دانست و افزود: اگر اوپك به روال سال‌های گذشته كاهش تولید خود را ادامه دهد بازار نفت به تعادل می‌رسد، اما به نظر می‌رسد افزایش تولید كشورهای دیگر باعث كاهش قیمت نفت در بازار شود كه این موضوع با هدف آمریكا در تضاد است. این كارشناس نفت در مورد نفت آمریكا توضیح داد: نفت شِل آمریكا سبك است و برای مصرف باید با نفت‌های سنگین دیگر مخلوط شود. حتی پالایشگاه‌های آمریكا هم توانایی استفاده نفت شِل را به تنهایی ندارند و آمریكا همچنان متقاضی نفت خواهد بود. وی به عملكرد اقتصادی ایران در این زمینه اشاره كرد و گفت: اگر بودجه كشور را از نفت جدا كرده بودیم آمریكا تا این حد روی این موضوع مانور نمی‌داد. همانطور كه در تحریم‌های گذشته تحریم بنزین ایران در صدر تحریم‌ها قرار داشت و ما را به چالش كشاندند، اما در تحریم‌های فعلی این گزینه را كنار گذاشتند و تنها دلیل آن توانایی تولید ایران در بحث بنزین سازی بود. البته اكنون بهترین فرصت است كه بودجه كشور از نفت جدا شود و تمركز بر صادرات غیر نفت باشد تا درآمدهای این بخش را پوشش دهد. به گفته وی، زمانی كه صحبت از جداسازی نفت از بودجه می‌شود به این معنا نیست كه دیگر نفت تولید و صادر نكنیم بلکه درآمد آن را برای بخش‌های جاری كشور هزینه نمی‌كنیم و اقدامات توسعه‌ای با این كار صورت می‌گیرد.

قیمت نفت با احتمال لغو معافیت‌های تحریمی
 به ۷۴ دلار رسید
روز گذشته بازارهای جهانی نفت به انتشار خبر توقف معافیت‌های تحریم نفتی ایران واکنش نشان دادند. قیمت نفت با رشد ۳ درصدی به بیش از ۷۴ دلار رسید كه دلیل آن انتشار خبر لغو معافیت‌های تحریمی آمریكا به هشت كشور خریدار نفت ایران بود.
خبرگزاری رویترز در تحلیل افزایش قیمت نفت نوشت قیمت نفت پس از آن‌كه برخی منابع آگاه اعلام كردند آمریكا معافیت تحریمی كشورهای خریدار نفت ایران را لغو خواهد كرد، افزایش یافت.
پیش از این واشنگتن به هشت كشور كه اكثرا هم آسیایی بودند معافیت تحریمی شش‌ماهه برای واردات نفت از ایران داده بود.
تحلیلگران بازار نفت معتقدند سیاست لغو تحریم‌های نفتی برای ترامپ عواقب خوبی نخواهد داشت. البته گفته می‌شود بزرگ‌ترین مشتریان نفتی ایران یعنی چین و هند همچنان در حال لابی و مذاكره با مقامات آمریكایی برای تمدید معافیت‌های تحریمی هستند. لغو معافیت‌های تحریمی باعث كاهش عرضه در بازارهای جهانی خواهد شد كه پیش از این هم با تحریم‌ها علیه ایران و ونزوئلا كاهش عرضه در آن مشهود بود.علاوه بر این، اوپك هم طرح كاهش تولید خود را از ابتدای سال میلادی با هدف متعادل كردن قیمت نفت در بازارهای جهانی اجرایی كرده كه به كاهش عرضه نفت در بازار منجر شده است.

عربستان، جبران سهم ایران در بازار نفت را مشروط كرد
خبرگزاری رویترز دوشنبه به نقل از منابع آگاه خبر داد عربستان جبران كاهش احتمالی سهم ایران از بازار جهانی نفت را موكول به بررسی تأثیر آن بر بازار كرد. رویترز به نقل از یكی از منابع نزدیك به حكومت عربستان نوشت ریاض آماده است تا كمبود بازار را در صورت لغو معافیت‌های تحریمی مشتریان نفت ایران از سوی آمریكا جبران كند، ولی پیش از آن تأثیر این اقدام بر بازار نفت را بررسی خواهد كرد. دونالد ترامپ، اردیبهشت سال گذشته به طور یكجانبه از برجام خارج شد و پس از آن طی دو مرحله تحریم‌هایی را كه طبق این توافق برداشته شده بود، بازگرداند. واشنگتن مدعی شده بود قصد دارد صادرات نفت ایران را به صفر برساند اما درنهایت آبان گذشته هشت كشور چین، هند، ژاپن، كره جنوبی، تایوان، تركیه، ایتالیا و یونان را به مدت شش ماه از تحریم‌های نفتی علیه ایران معاف كرد. این معافیت‌ها ماه می (اردیبهشت) به پایان می‌رسد.