موسیقی رمضان بخش مهمی از موسیقی مذهبی و آیینی ایرانی است
نغمه‌های گوشنواز رمضانی
هنوز می‌شود هنگامه سحر و افطار را در برخی نقاط كشور، نه از بلندگوی رادیو و تلویزیون، كه از صدای دلنشین ابزار موسیقی محلی و عمدتا كوبه‌ای و بادی دریافت یا از نغمه‌های آوازی سحرخوانی و افطارخوانی متوجه شد كه حال و هوای اصیل و سنتی و معنوی رمضان را دوچندان می‌كند و البته بیشتر در مناطق ایلی و روستایی و شهرهای كم‌جمعیت و سنتی رواج دارد.
ماه مبارك رمضان كه می‌آید، با خودش كلی آیین و فرهنگ و رسم و رسوم می‌آورد، فرهنگ و رسومی درباب خوراكی‌های افطار و سحر، سرگرمی‌ها و دورهمی‌های شبانه و موسیقی‌های رمضانی؛ موسیقی‌های مذهبی و آیینی كه بخشی از فرهنگ مردمان این سرزمین را شكل می‌دهد و در گذشته مهم‌ترین ابزار برای اطلاع‌رسانی بوده، اطلاع از رسیدن ماه و رویت هلال آن، آمدن افطار و نزدیكی سحر و اذان صبح و مشاهده ماه عید و شوال. این موسیقی اما هم در قالب كلام و آواز و نوحه‌سرایی بوده و هم با توسل و اتكا به ابزار و آلات موسیقی محلی و از نوعی كه بتوان یك یا چند محله و روستا و حتی شهرهای كوچك را با آنها خبر كرد.
سال‌هاست البته تكنولوژی و رسانه‌هایی چون رادیو و تلویزیون جای فرهنگ دلنشین موسیقی رمضانی را در كشورمان گرفته و شاید بتوان فقط در لابه‌لای ورق‌های
گرد گرفته ذهن بزرگسالان و كهنسالان این مرز و بوم، سراغی از آن را گرفت یا در برخی روستاها و مناطق كوچك و دورافتاده و همچنان مودب به آداب و سنن اصیل و قدیمی.
موسیقی مذهبی و آیینی رمضان اما در جشن‌ها و جشنواره‌ها و برنامه‌های رسمی و غیررسمی و نشست‌های پژوهشی همچنان حرف‌های زیادی برای گفتن دارد، مثل نشستی كه در همین زمینه و با عنوان «رمضان، فرهنگ شادمانی و میراث ناملموس» در پژوهشكده مردم‌شناسی سازمان میراث فرهنگی برگزار شد.
تنوع نغمه‌های رمضانی
به گزارش جام‌جم، بهروز وجدانی، نویسنده و پژوهشگر موسیقی یكی از سخنرانان این نشست بود كه با اشاره به موضوع «موسیقی و آیین‌های رمضان در بین اقوام ایرانی» گفت: كشور پهناورمان به سبب برخورداری از تنوع فرهنگی و اقوام گوناگون دارای انواع نغمه‌های دلنشین و به گوش آشنا و بسیار متنوع در این حوزه است.
وجدانی ضمن اشاره به اجرای آداب و رسوم و آیین‌های ماه رمضان با نوای خوش و دلنشین افزود: در برخی موارد مثل آیین‌های مرتبط با سحرخوانی و افطار، البته ابزار موسیقی كوبه‌ای مثل دهل و بادی مثل سرنا و كرنا به سبب صدای پرحجم كه بتواند مردم را تا مسافت زیاد از شروع سحر و آغاز زمان شرعی افطار آگاه سازد، در بیشتر مناطق ایلی و روستایی و شهرهای كم‌جمعیت و سنتی رواج داشته و هنوز رواج دارد.
انواع شاخص‌های شناخته شده موسیقی مذهبی ایرانیان مسلمان را بتوان شامل مواردی همچون اذان، مناجات، صوت قرآن، تعزیه، نوحه‌خوانی، مداحی، منقبت‌خوانی، نعـــــــــــــــت‌خــــــوانی، روضــــه‌خــــوانی، مناقب‌خوانی، ذكرخوانی، دعا و ندبه، صبح‌خوانی، آوازهای شامگاهی، مولودی‌خوانی، چاووشی‌خوانی و... دانست كه پژوهشگر موسیقی هم به آنها اشاره كرده و می‌گوید: پیوند گسترده و دیرینه نغمه‌های
فراموش نشدنی موسیقی رمضان با نغمه‌های دلنشین و شناخته شده موسیقی ردیف دستگاهی ایران كه مهم‌ترین عنصر فرهنگی سازنده هویت فرهنگی و میراث فرهنگی ناملموس بشمار می‌آید نیز قابل اعتنا و توجه است و می‌توان به تفصیل به آن پرداخت.
فرهنگ شادمانی در رمضان
مینو سلیمی، دیگر پژوهشگر نشست اما سخنان خود را به موضوع ماه رمضان و فرهنگ شادمانی پیوند داد و گفت: برخی از آیین‌های ویژه ماه مبارك رمضان در نقاط مختلف كشور عمومیت دارد و تنها با تفاوت‌های جزئی یا نام‌های متفاوت، اجرا می‌شود، اما نقطه مشترك همه آنها روح معنویت و صفا و فرهنگ شادمانی ایرانی است، چه این‌كه مردم كشورمان به‌ویژه اهالی مركز ایران با مراسم خاص و شادمانی به استقبال این ماه می‌روند.
به عقیده وی می‌توان جلوه‌هایی از این فرهنگ شادمانی را در آداب و رسومی چون ا... رمضونی، سحری‌خوانی، پیراهن و حلقه مراد، روضه قنبر، دوست دوست، هدیه بیست و هفتمی، چهل منبرون و... در شهرهای استان‌های یزد، كرمان و فارس مشاهده كرد.
پژوهش‌های سلیمی نشان می‌دهد كه با وجود از بین رفتن بعضی از آیین‌های گذشته مربوط به این ماه، شكل جدیدی از تنوع آیینی و
عمومی بودن فرهنگ شادمانی آنها در سطح كشور با توجه به تاثیر ارتباطات و شكل نوین زندگی ایجاد شده و با استقبال شدید مردم مواجه و تداوم یافته است.
سال‌هاست البته تكنولوژی و رسانه‌هایی چون رادیو و تلویزیون جای فرهنگ دلنشین موسیقی رمضانی را در كشورمان گرفته و شاید بتوان فقط در لابه‌لای ورق‌های
گرد گرفته ذهن بزرگسالان و كهنسالان این مرز و بوم، سراغی از آن را گرفت یا در برخی روستاها و مناطق كوچك و دورافتاده و همچنان مودب به آداب و سنن اصیل و قدیمی.
موسیقی مذهبی و آیینی رمضان اما در جشن‌ها و جشنواره‌ها و برنامه‌های رسمی و غیررسمی و نشست‌های پژوهشی همچنان حرف‌های زیادی برای گفتن دارد، مثل نشستی كه در همین زمینه و با عنوان «رمضان، فرهنگ شادمانی و میراث ناملموس» در پژوهشكده مردم‌شناسی سازمان میراث فرهنگی برگزار شد.
تنوع نغمه‌های رمضانی
به گزارش جام‌جم، بهروز وجدانی، نویسنده و پژوهشگر موسیقی یكی از سخنرانان این نشست بود كه با اشاره به موضوع «موسیقی و آیین‌های رمضان در بین اقوام ایرانی» گفت: كشور پهناورمان به سبب برخورداری از تنوع فرهنگی و اقوام گوناگون دارای انواع نغمه‌های دلنشین و به گوش آشنا و بسیار متنوع در این حوزه است.
وجدانی ضمن اشاره به اجرای آداب و رسوم و آیین‌های ماه رمضان با نوای خوش و دلنشین افزود: در برخی موارد مثل آیین‌های مرتبط با سحرخوانی و افطار، البته ابزار موسیقی كوبه‌ای مثل دهل و بادی مثل سرنا و كرنا به سبب صدای پرحجم كه بتواند مردم را تا مسافت زیاد از شروع سحر و آغاز زمان شرعی افطار آگاه سازد، در بیشتر مناطق ایلی و روستایی و شهرهای كم‌جمعیت و سنتی رواج داشته و هنوز رواج دارد.
انواع شاخص‌های شناخته شده موسیقی مذهبی ایرانیان مسلمان را بتوان شامل مواردی همچون اذان، مناجات، صوت قرآن، تعزیه، نوحه‌خوانی، مداحی، منقبت‌خوانی، نعـــــــــــــــت‌خــــــوانی، روضــــه‌خــــوانی، مناقب‌خوانی، ذكرخوانی، دعا و ندبه، صبح‌خوانی، آوازهای شامگاهی، مولودی‌خوانی، چاووشی‌خوانی و... دانست كه پژوهشگر موسیقی هم به آنها اشاره كرده و می‌گوید: پیوند گسترده و دیرینه نغمه‌های
فراموش نشدنی موسیقی رمضان با نغمه‌های دلنشین و شناخته شده موسیقی ردیف دستگاهی ایران كه مهم‌ترین عنصر فرهنگی سازنده هویت فرهنگی و میراث فرهنگی ناملموس بشمار می‌آید نیز قابل اعتنا و توجه است و می‌توان به تفصیل به آن پرداخت.
فرهنگ شادمانی در رمضان
مینو سلیمی، دیگر پژوهشگر نشست اما سخنان خود را به موضوع ماه رمضان و فرهنگ شادمانی پیوند داد و گفت: برخی از آیین‌های ویژه ماه مبارك رمضان در نقاط مختلف كشور عمومیت دارد و تنها با تفاوت‌های جزئی یا نام‌های متفاوت، اجرا می‌شود، اما نقطه مشترك همه آنها روح معنویت و صفا و فرهنگ شادمانی ایرانی است، چه این‌كه مردم كشورمان به‌ویژه اهالی مركز ایران با مراسم خاص و شادمانی به استقبال این ماه می‌روند.
به عقیده وی می‌توان جلوه‌هایی از این فرهنگ شادمانی را در آداب و رسومی چون ا... رمضونی، سحری‌خوانی، پیراهن و حلقه مراد، روضه قنبر، دوست دوست، هدیه بیست و هفتمی، چهل منبرون و... در شهرهای استان‌های یزد، كرمان و فارس مشاهده كرد.
پژوهش‌های سلیمی نشان می‌دهد كه با وجود از بین رفتن بعضی از آیین‌های گذشته مربوط به این ماه، شكل جدیدی از تنوع آیینی و
عمومی بودن فرهنگ شادمانی آنها در سطح كشور با توجه به تاثیر ارتباطات و شكل نوین زندگی ایجاد شده و با استقبال شدید مردم مواجه و تداوم یافته است.
