موزه پمپ بنزین دروازه دولت كجاست؟
در ضلع جنوب‌غربی تقاطع خیابان‌های انقلاب اسلامی و سعدی شمالی، درست نبش بن‌بست فیات و در نزدیكی موزه عروسك و فرهنگ ایران، حالا موزه پمپ بنزین دروازه دولت برای خودش برو بیایی راه انداخته؛ موزه‌ای كه اسمش را از منطقه جغرافیایی‌اش وام گرفته است، از دروازه دولتی كه اسم یكی از دروازه‌های قدیمی شهر تهران است، یادگاری به‌جا مانده از روزگاری كه تهران 12 دروازه داشت؛ دروازه‌ای كه تا زمان محمدشاه قاجار دروازه اسدالدوله نامیده می‌شد و از دوره ناصرالدین‌شاه به دروازه دولت تغییر نام داد.
 این پمپ بنزین قدیمی، یكی از یادگارهای به‌جا مانده از تاریخی است كه بر این منطقه از تهران گذشته؛ بنایی قدیمی كه ساختمان اصلی‌اش با نمای آجری همان روزها و كاشی‌های معرق هفت رنگش، هنوز به همان صورت اولیه باقی مانده است.


بخش فروشندگی یا شعبه نفت
هرچقدر بخش شعبه نفت در پمپ بنزین‌های امروزی مهجور مانده باشد، روزگاری كه نفت هنوز سوخت اصلی خانه‌ها محسوب می‌شد، این قسمت برای خودش ارج و قربی داشت؛ بخشی كه حالا در موزه پمپ بنزین تهران دوباره جان گرفته است. در این بخش كه از دو فضای مجزا یعنی محوطه بیرونی فروشندگی و اتاقك فروش تشكیل می‌شود، اطلاعات لازم درباره فروش نفت و انواع مختلف ابزارهای اندازه‌گیری مثل، پیمانه، قیف و‌... به معرض نمایش گذاشته شده است.


سكوهای سوخت‌رسانی
این سكوها عمومی‌ترین بخش یك پمپ بنزین هستند؛ پای همه مشتری‌ها به این قسمت همیشه رسیده و به عنوان اصلی‌ترین بخش مراجعه خودروها، همیشه پر از رفت و آمدند! سكوهایی همیشه شلوغ كه فرآورده‌هایی مثل بنزین معمولی و سوپر، گازوئیل و ... را عرضه می‌كنند. سكوهای سوخت‌رسانی با ماشین‌های قدیمی و كلاسیك رنگارنگی كه مقابل‌شان به صف ایستاده‌اند، از بنز 190گرفته تا دوج چلنجر 1974 یكی از جذاب‌ترین بخش‌های موزه پمپ بنزین دروازه دولت را تشكیل داده‌اند.


بخش دستگاه‌های پمپ بنزین
این بخش موزه به سیر تكامل نمونه‌هایی از دستگاه‌های پمپ بنزین از بدو تولید تا امروز اختصاص پیدا كرده است؛ دستگاه‌های كوچك و بزرگ در رنگ‌های متفاوت كه هركدام متعلق به یك دوره از تاریخ هستند؛ دستگاه‌هایی كه هرکدام بین این دستگاه‌ها عنوان قدیمی‌ترین، به دستگاهی متعلق به شركتSATAM می‌رسد، دستگاهی دستی، كالیبره دو شیشه‌ای كه مربوط به دهه 20 میلادی است؛ دستگاهی كه سال 1350 در نجف‌آباد استفاده می‌شد و حالا گذرش به كنج موزه پمپ بنزین تهران افتاده است.


ساختمان اصلی موزه و 3 اتاق خاص
پمپ بنزین دروازه دولت تنها جایگاهی در تهران است كه نمای سنتی آن از گذشته تا امروز حفظ شده و به همان شكل اولیه باقی مانده؛ در نمای ساختمان اصلی، ورودی اصلی با طاق قوسی با دو ردیف كاشی تك‌رنگ سبز لجنی در بالا، كاشی‌های معرق و كاشی‌های هفت‌رنگ با نمای دو پنجره در دو طرف بنا در دو قاب مربع‌شكل با طاق قوسی كشیده، از لحظه ورود چشم‌ها را خیره می‌كنند؛ بنایی كه حالا به ساختمان اصلی موزه با سه اتاق متفاوت تبدیل شده است.


 اتاق شماره یك این ساختمان، اتاق مستندات مربوط به محله دروازه دولت است، اتاق نقشه‌ها و فیلم‌های تاریخی و نحوه شكل‌گیری این جایگاه پمپ بنزین .

 در اتاق میانی یعنی اتاق شماره 2، نمونه‌هایی از بنزین معمولی، نفت سیاه تا نفت سفید، بنزین سوپر، گازوئیل، روغن موتور و حشره‌كش‌ها به معرض نمایش گذاشته شده؛ این البته تمام ماجرای این اتاق نیست و رویدادنگار جهان و ایران با رویكرد پمپ بنزین، یكی از قسمت‌های جذاب این اتاق است؛ رویدادنگاری كه برای ایران از سال 1279 شروع می‌شود تا سال 1397 یعنی همین چندماه پیش، روند تغییر و همگانی شدن استفاده از خوردو و فرآورده‌های سوختی را به نمایش گذاشته است. در این رویدادنگار جذاب، سال 1279، به نام مظفرالدین‌شاه قاجار نوشته شده است، سالی كه این شاه قاجاری در سفر فرنگ خود سفارش دو دستگاه اتومبیل را برای انتقال به تهران داد و یك دستگاه از آنها سال بعد به تهران رسید. اوایل دهه 1280 هم در این خط زمانی به ساخت اولین جایگاه پمپ بنزین در تهران در خیابان اعیان‌نشین امیریه و چهارراه گمرك اختصاص داده شده است.

 اتاق شماره 3 اتاق تشریح نمونه‌های مختلف دستگاه‌های سوخت است. اتاقی كه گیتی خامنه راهنمای موزه درباره‌اش به ما می‌گوید: این اتاق از دهه 50 روغن‌فروشی بوده است، یعنی خرده‌فروشی روغن موتور در آن انجام می‌شده، اما امروزه با تغییر كاربری در موزه به بخش فنی اختصاص داده شده است. به گفته خامنه، در این بخش از موزه، پروسه سوخت‌رسانی به خودروها اعم از پمپ‌ها و تلمبه‌های داخل جایگاه و قطعاتی كه درگیر سوخت‌رسانی در داخل خودرو هستند به نمایش گذاشته شده‌اند.


در مراسم افتتاح چه گذشت؟
اكبر نعمت‌اللهی، مدیر موزه‌های وزارت نفت در مراسم افتتاحیه موزه پمپ بنزین دروازه دولت، از برنامه‌ریزی برای احیای ۲۸ موزه دیگر نفت خبر داد و گفت: درهمین راستا تاكنون ۲ موزه را در آبادان به اتمام رسانده‌ایم و موزه پمپ بنزین دروازه دولت سومین موزه حوزه نفت است و امیدواریم تا آخر سال دو موزه دیگر را در كرمان و سبزوار افتتاح كنیم. نعمت‌اللهی با اشاره به فعالیت‌های وزارت نفت در حوزه میراث فرهنگی هم گفت: تا به امروز ۱۲۴ بنای تاریخی حوزه نفت ثبت ملی شده و ده پرونده دیگر هم برای ثبت ملی به سازمان میراث فرهنگی ارسال شده است؛ همچنین ۲۰ میلیون برگه سند از نقاط مختلف و بعضا در شرایط نامطلوب جمع‌آوری شده و حدود ده هزار شیء تاریخی مرتبط با حوزه نفت هم احیا، جمع‌آوری، مرمت و ساماندهی شده است.
 یک حس خاطره‌ساز
 محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی هم در این مراسم گفت: درحال حاضر تنوع آثار ثبت شده در فهرست میراث ملی بالا رفته و تعداد زیادی از آثار دوره معاصر هم در فهرست میراث ملی ثبت شده‌اند؛ آثاری كه همگی جزوی از تاریخ این كشور به حساب می‌آیند. طالبیان ادامه داد: این جایگاه پمپ بنزین نشان می‌دهد دوره صنعت و تحولات اجتماعی در شهر چطور بوده؛ درواقع وجود پمپ بنزین‌ها اولین نشانه‌های وجود خودرو در شهر است و یك حس خاطره‌ساز برای مردم دارد. اگر این بنا به موزه تبدل نمی‌شد حتما تخریب می‌شد، اما الان به بخشی از حافظه شهر تبدیل شده است.
 صفحات شناسنامه شهر
 پیروز حناچی، شهردار تهران هم در حاشیه مراسم افتتاح این موزه گفت: اگر از مردم بپرسید ارزش‌های یك شهر چیست، شاید از مراکز بزرگ خرید، مراكز تجاری یا برج‌های بلند نام ببرند، اما اینها احتیاجات شهر است ارزش‌های یك شهر تعداد صفحات شناسنامه آن شهر هستند؛ موضوعاتی كه سیر تحول و تغییرات در آن به نمایش گذاشته شده و موزه پمپ بنزین یكی از آنهاست كه دوره‌ای از تاریخ گذشته شهرمان را روایت می‌كند.