هوش مصنوعی در خدمت اراده ایرانی

یك شركت دانش‌بنیان ایرانی، پورتال سازمانی هوشمندی طراحی كرده است كه می‌تواند توسعه فضای مجازی را در كشور متحول كند

هوش مصنوعی در خدمت اراده ایرانی

این روزها بسیاری از پایگاه‌های اینترنتی در حقیقت نوعی پورتال هستند. مثلا سامانه «تهران من» كه این روزها تهرانی‌ها را برای ثبت‌نام خودروی خود به منظور ورود به طرح ترافیك و محدوده كنترل آلودگی هوا به دردسر انداخته نوعی پورتال است. پورتال نقش تسهیل‌كننده در انجام امور اداری، بازرگانی، پژوهشی و آموزشی دارد و معمولا یك سیستم اداری كاربرمحور است به این معنی كه تمام امكانات پورتال بر این اساس پیش‌بینی می‌شود. در این میان به‌تازگی یك شركت ‌دانش‌بنیان ایرانی موفق به تولید پلتفرمی شده كه با بهره‌گیری از فناوری هوش مصنوعی، تعریف تازه‌ای برای مدیریت وبگاه‌ها ارائه كرده است. ادمین‌های پورتال‌هایی كه از چنین پلتفرم هوشمندی استفاده خواهند كرد، می‌توانند با دقت و توانی فوق‌العاده بیشتر، علاوه بر این‌كه خدمات جدید قابل‌توجهی را به مخاطبانشان عرضه می‌كنند، باعث صرفه‌جویی قابل‌توجهی در زمان و هزینه‌شان شوند.

این روزها هوش مصنوعی در حال ایجاد تحولات عمیق در حوزه‌های مختلف فناوری است. دقت الگوریتم‌های هوش مصنوعی در بسیاری از موارد بیشتر از انسان شده است. انوش اوحدی، مدیر ارشد فنی شركت دانش‌بنیان نیافام كه همراه همكارانش به‌تازگی موفق شده‌اند از فناوری هوش مصنوعی برای تولید نسل جدیدی از پورتال‌ سازمانی استفاده كنند درباره علت رویكرد جدید مجموعه خود به جام‌جم می‌گوید: سال گذشته تصمیم گرفتیم پورتا‌ل جدیدی تولید كنیم. اشكال پورتا‌ل‌های فعلی سازمانی این است كه تقریبا همه آنها فناوری تولید و پشتیبانی‌شان مربوط به حدود 15 سال گذشته است. برای مثال هنوز هدایت صفحه كنترل پنل پورتا‌ل‌های فعلی (حتی پرفروش‌ترین‌هایشان) نیز با گوشی‌های هوشمند سازگار نیست. در حالی كه با گذشت زمان، پیشرفت‌های خیره‌كننده‌ای به دست آمده است. از این رو بود كه حدود یك سال پیش تصمیم گرفتیم پورتال جدید و روزآمدی را از ابتدا طراحی كنیم. از طرف دیگر مهم بود كه پورتال جدید بتواند با رقبای بزرگی كه در بازار وجود دارد، رقابت كند. در اینجا ایده‌ای كه به ذهن من رسید این بود كه علاوه‌ بر استفاده از فناوری‌های روز و بهینه، از هوش مصنوعی نیز در این پورتا‌ل استفاده كنیم. این در حالی است كه هوش مصنوعی فناوری بسیار گرانقیمتی است و از تكنیك‌هایی مثل یادگیری ماشین
(Machine Leaning)  در آن باید استفاده شود. اما این فقط اول راه بود و ما برای شناخت تصویر و تفسیر آن و همچنین درك ماشین از زبان فارسی و توانایی سخن گفتن ماشین با استفاده از هوش مصنوعی با چالش‌های تازه‌ای مواجه شدیم كه به حوزه یادگیری عمیق
(Deep Leaning) مربوط می‌شد.
اوحدی در پاسخ به این پرسش كه چرا پورتا‌ل‌های خارجی هنوز از فناوری هوش مصنوعی استفاده نكرده‌اند، می‌گوید: یكی از مهم‌ترین دلایلش هزینه‌های بالای این فناوری است. امروزه اگر بخواهیم سخت‌افزاری داشته باشیم كه با فناوری یادگیری عمیق كار كند، بیش از یك میلیارد تومان در ایران هزینه خواهد داشت و مسلما برای سازمان‌ها در سراسر جهان هزینه بالای سخت‌افزار و دستمزد سنگین متخصصان این حوزه برای هوشمندشدن پورتا‌ل‌شان توجیه نخواهد داشت.
وی در ادامه افزود: كاری كه ما كردیم این بود كه بعد از دستیابی و بومی‌سازی كامل فناوری یادگیری عمیق در مجموعه دانش‌بنیان خودمان، این فناوری را عملیاتی و سبك‌سازی كردیم. به این ترتیب كه مثلا در زمینه فناوری تشخیص چهره، به جای این كه دقت بسیار بالای 99 درصد را بخواهیم ارائه كنیم  كه تك‌تك چهره‌های افراد را در عكسی كه به آن ارائه می‌كنیم شناسایی كند و در ازای چنین دقت بالایی هزینه سخت‌افزاری و محاسبات بسیار پیچیده رایانه‌ای را بطلبد، متناسب با كاربردی كه بسیاری از پورتال‌ها از هوش مصنوعی انتظار دارند و معمولا این سطح از دقت بسیار بالا را نیاز ندارند، فناوری را سبك‌تر و با هزینه بسیار پایین‌تر در اختیار كاربران‌مان قرار دهیم.
ابتكارهای نو
نكته بسیار مهم در بحث سرعت انجام محاسبات رایانه‌ای این است كه پردازش‌ها به جای این كه در سی‌پی‌یو (CPU) رایانه انجام شود، در جی‌پی‌یو (GPU) انجام می‌پذیرد. جی‌پی‌یو همان محاسبه‌گر كارت گرافیك است و محاسبات ریاضی را 50 تا صد برابر قوی‌تر از سی‌پی‌یو انجام می‌دهد و اساسا برای گیم‌ها و برنامه‌های رایانه‌ای سنگین مانند فرآیند استخراج رمزارزها طراحی شده است. مدیر ارشد فنی شركت دانش‌بنیان نیافام می‌گوید: ما بررسی كردیم و دیدیم سِرور بسیاری از سازمان‌ها ممكن است كارت گرافیك قوی نداشته باشد یا مجهز به جی‌پی‌یو نباشد. نكته مهم در خصوص فناوری بومی‌سازی‌شده در پورتال هوشمند ما این است كه توانسته‌ایم این فناوری را به قدری سازگار كنیم كه برای استفاده در پورتال سازمانی هوشمند ما، سی‌پی‌یو رایانه‌ها نیز از پس محاسبات آن برآیند و در عین حال كارایی و دقتش در حد مورد نیاز كاربران پورتال حفظ شود.
اوحدی در توضیح دیگر قابلیت‌های پورتال هوشمند ایرانی مجموعه‌شان می‌افزاید: اگر تا امروز اپراتور وبگاه‌ها لازم بوده خودش كلیدواژه‌های خبری كه پست می‌كند را یك به یك تایپ كند، حالا هوش مصنوعی پورتال دانش‌بنیان ما می‌تواند كلیدواژه‌های بسیار متناسب‌تر را با سرعتی بالا پیشنهاد كند. تصور كنید همین قابلیت چقدر می‌تواند به بیشتر دیده‌شدن پست‌ها در جست‌وجوهای گوگل كمك كند و كار مدیریت پورتال‌ها را بهینه‌تر و سریع‌تر كند. می‌توان در پورتال‌های خبری به جای این‌كه یك نفر بنشیند و خلاصه خبرها را جداگانه استخراج كند و بنویسد، با هوش مصنوعی خلاصه خبرها را به صورت خودكار تولید كرد. یا حتی لینك‌های خبرهای مرتبط در پایگاه‌های خبری را به جای این‌كه یك نفر با آزمون و خطا و جستجوی دستی استخراج كند و در پورتال قرار دهد، هوش مصنوعی ما در كسری از ثانیه این كار را با نهایت دقت انجام خواهد داد.
امكان ارائه خدمات ویژه به نابینایان
در پورتال فعلی ما نه‌تنها امكان درشت‌تر شدن فونت‌ها برای كاربران كم‌بینا وجود دارد، بلكه با هوش مصنوعی قابلیتی را ایجاد كرده‌ایم كه بتواند خبر را بخواند و این خدمتی است كه برای افراد كم‌بینا و نابینا بسیار مهم است. اوحدی در ادامه می‌افزاید: از آن جالب‌تر حتی می‌توانیم فناوری را برای افراد كم‌بینا و نابینا تا حدی توسعه دهیم كه عكس خبر را تفسیر كند و به فارسی توضیح دهد كه در عكس چه چیزهایی دیده می‌شود. وی در توضیح بیشتر درباره این فناوری می‌افزاید: بعد از كسب دانش تفسیر تصاویر فكر كردیم چرا دستگاهی تولید نكنیم كه فرد نابینا هنگام قدم‌زدن در خیابان بتواند از وجود اشیا، افراد و خطراتی كه اطرافش هست خبردار شود؟ چرا دانش این موضوع كه مدت زیادی است در اختیار پژوهشگران كشورهای صنعتی است در سطح همگانی كاربردی نشود؟ جواب باز هم به سنگین‌بودن محاسبات و نیاز به سخت‌افزارهای قوی برای پردازش برمی‌گردد كه معمولا روشندلان امكان حمل آن را ندارند، اما با فناوری كنونی كه در اختیار تیم فنی ماست، با یك عینك با دوربین كوچك متصل به آن، گوشی هوشمند و هدفونی كه در گوش فرد نابیناست می‌توان این كار را عملی كرد. در این صورت فرد مورد نظر به هر سو نگاه كند هوش مصنوعی با شبكه‌های عصبی پیچشی تصویر را تفسیر كرده و با پردازش زبان طبیعی آن را برای این شخص به زبان فارسی می‌خواند .
این فناور حوزه هوش مصنوعی در ادامه اشاره می‌كند: هوش مصنوعی حتی می‌تواند اگر فیلمی در وبگاه بارگذاری شده است كه دیدنش برای افرادی كه دچار حملات تشنج می‌شوند مضر باشد، مانند فلاش‌های متعدد دوربین یا محتوای حساس بدون این‌كه ادمین وبگاه آن فریم‌ها را دیده باشد، به طور خودكار اخطار مرتبط با این موضوع را زیر ویدئو‌ها نمایش دهد. بخش زیادی از این قابلیت‌ها كه اشاره شد در پورتال فعلی ما وجود دارد و برخی دیگر از آنها در دست كار است و به‌زودی نهایی می‌شود.
بی‌نیازی از فوتوشاپ و پریمیر
در پورتال هوشمند این شركت دانش‌بنیان نه‌تنها كاربران به استفاده از فوتوشاپ برای تغییر اندازه و ویرایش دقیق عكس‌ها نیاز ندارند، بلكه حتی قابلیت تدوین هوشمند فیلم‌ها نیز فراهم شده است. اوحدی در این باره مثال می‌زند: فرض كنید فیلمی ده دقیقه‌ای دارید كه فقط در 50 ثانیه از قسمت‌های پراكنده‌ای در فیلم شخصیت مورد نظر شما ثبت شده است و این در حالی است كه شما برای انتشار خبر فقط همان بخش‌هایی را نیاز دارید كه فرد مورد نظر در آن حضور دارد. در اینجا هوش مصنوعی فیلم را آنالیز می‌كند و تمامی افراد كه در فیلم حضور دارند را شناسایی كرده و سپس با انتخاب افراد مورد نظر از سوی ادمین ظرف چند ثانیه، فیلم به صورت هوشمند تدوین شده و بخش‌های مرتبط و مورد نظرش در مورد شخصیت یا موضوع مورد نظرتان كنار هم قرار گرفته، میكس شده تا فایل خروجی در بهترین قالب به‌سرعت در پورتال بارگذاری شود. توجه كنید چنین قابلیتی در عصر رقابت سنگین رسانه‌ها برای مخابره سریع‌تر اخبار در خبرگزاری‌ها چه انقلابی می‌تواند ایجاد كند.
مدیریت موثرتر پورتال
مدیر ارشد فنی این شركت دانش‌بنیان درباره امكانات موثر پورتال هوشمند تازه طراحی شده تصریح می‌كند: ما در پورتال قابلیت ارائه نقشه حرارتی كلیك و بازدید كاربران را به مدیران ارائه كرده‌ایم تا بتوانند به طور دقیق بررسی كنند كدام قسمت‌ها از كدام صفحاتشان بیشتر طرفدار دارد یا كدام بخش‌ها باعث اتلاف‌زمان و به‌دردسر افتادن كاربر می‌شود. حتی اگر بخواهند می‌توانند رفتار تك‌تك كاربران پورتال خود را هنگام بازدید از صفحات رصد كنند. به این ترتیب امكان مدیریت پورتال را بسیار دقیق‌تر و بهینه‌تر می‌توانیم برایشان مهیا كنیم.
اوحدی می‌افزاید: هوش مصنوعی در پورتال هوشمند ما كمك می‌كند برای این‌كه گوگل نتایج بهتری درباره جست‌وجوهای مورد نظر صاحبان پورتال ارائه كند و از طرفی فرآیند واردكردن داده‌ها با دقت بیشتر و در زمان كمتر انجام شود، تگ‌های مربوط به عكس صرفا مربوط به رویداد عكس نباشد و تك‌تك اسامی افراد مورد نظر كه در عكس وجود دارد، تگ‌های هوشمند به نام‌شان ثبت شود و به این ترتیب آنچه مورد نظر صاحبان پورتال است در جست‌وجوهای گوگل هم بهتر نمایش داده شود. اوحدی در خصوص قیمت تمام‌شده این محصول در مقایسه با سایر پورتال‌ها خاطرنشان می‌كند: قیمت محصول ما قابل رقابت با محصولات موجود در بازار است و ما برای رقابت، پورتال هوشمندمان را فقط 5 تا 10 درصد اختلاف قیمت بالاتری از دیگر پورتال‌های بازار عرضه می‌كنیم.
 هرچند از نظر كیفیت، امنیت، كارایی، آسان‌سازی و هدفمندسازی مدیریت پورتال ارزشش را دارد كه حتی 10 برابر گران‌تر از پورتال‌های فعلی بازار قیمت‌گذاری شود.
کارایی  آرشیو صداوسیما را می‌توانیم  متحول كنیم
مدیر ارشد فنی این شركت دانش‌بنیان روی دیگری از قابلیت‌های هوش مصنوعی در تحلیل‌های دیجیتال را با ذكر مثالی ملموس تشریح می‌كند و می‌گوید: تصور كنید در حال حاضر در آرشیو غنی سازمانی مثل صداوسیما بخواهند همه فیلم‌هایی را كه از یك شخصیت تاریخی مد نظر است استخراج كنند تا مستندی بسازند. مسلما كارشناسان بخش آرشیو با توجه به برچسب‌ها، مستندات قبلی و همه داده‌هایی كه لزوما دیجیتال و مبتنی بر هوش مصنوعی نیست و تا حد زیادی با سعی و خطا و استفاده از تجارب انسانی خود، بخشی از فیلم‌های مربوط به آن شخصیت را از آرشیو استخراج می‌كنند.
در حالی كه ممكن است در فریم‌های كوتاه در گوشه‌هایی از فیلم‌های بسیار قدیمی كه در آرشیو وجود دارد و كسی فكرش را هم نمی‌كند، فیلم‌های دیده نشده‌ای از همان شخصیت مورد نظر وجود داشته باشد.
در اینجا اگر همه آرشیو دیجیتال صداوسیما با استفاده از دانش هوش مصنوعی كه ما توسعه‌اش داده‌ایم، برای استخراج تمام فیلم‌های مورد نظر از یك شخصیت تاریخی مورد آنالیز قرار گیرد، در این صورت چه بسا به موارد و مستنداتی در اعماق آرشیو دیجیتال دست پیدا كنیم كه مجرب‌ترین كارمندان آرشیو تصور نمی‌كردند چنین فیلم‌هایی از آن شخصیت در آرشیوشان وجود داشته است. این قدرت هوش مصنوعی است و مزیت مهم دانشی است كه در اختیار برنامه‌نویسان ماست.