چه فیلم‌هایی با موضوع حج در سینمای ایران ساخته شده است؟
حج بر پرده نقره‌ای
سینمای دینی و معناگرا از شاخه‌های مهم و قابل توجه سینمای ایران است كه در طول این سال‌ها سهم عمده‌ای از تولیدات سینمایی را به خود اختصاص داده است. در این میان اما پرداختن به موضوع مهم حج سهم چندانی ندارد و انگار حج برای سینماگران ایرانی سوژه داغی نبوده است. در این گزارش مرور كوتاهی داریم بر معدود فیلم‌هایی كه مستقیم یا غیرمستقیم به موضوع زیارت خانه خدا پرداخته‌اند.
محمد وفایی
زمین آسمانی
كارگردان: محمدعلی نجفی
نویسنده: محمدعلی نجفی و محمدرضا شریفی
تهیه‌كننده: محمدعلی نجفی
بازیگران: مهناز افضلی، داریوش ارجمند و رقیه چهره‌آزاد
نجفی، كارگردان شناخته‌شده سینمای ایران كه بیشتر با سریال «سربداران» شناخته می‌شود، در این فیلم به موضوع حج پرداخته است. داستان فیلم از این قرار است كه محمدعلی نجفی می‌خواهد فیلمی درباره زندگی حضرت ابراهیم، هاجر و اسماعیل بسازد و داریوش ارجمند را برای بازی در نقش ابراهیم انتخاب می‌كند، نقش اسماعیل را به یك دانشجو می‌سپارد و بعد لیلا خلیلی كه فلسفه و ادبیات خوانده، خواهان ایفای نقش هاجر می‌شود. پس از انجام تست، لیلا در این نقش پذیرفته و گروه برای فیلمبرداری و انجام سفر حج عازم مكه می‌شود. گروه پس از مراسم حج به ایران می‌آید و نخستین صحنه‌های فیلم با حضور لیلا و داریوش ارجمند در نقش هاجر و ابراهیم در یك بیابان خشك و بی‌آب و علف آغاز می‌شود. این فیلم به‌دلیل ساختار خاص و متفاوتی كه داشت، طبیعتا به موفقیتی در گیشه دست نیافت.
وقتی همه خواب بودند
كارگردان: فریدون حسن‌پور
نویسنده: فریدون حسن‌پور
تهیه‌كننده: فرشته طائرپور
بازیگران: گلاب آدینه، محمدرضا فروتن، صادق صفایی و غزل شاكری
این فیلم قصه بی‌بی سلیمه، مامای پیر و محبوب روستای تازه‌آباد است كه پس از سال‌ها انتظار نوبت سفرش به خانه خدا فرا رسیده، بی‌بی در حال خداحافظی و حلالیت طلبی از اهالی ده است كه خبر می‌رسد اجازه سفر ندارد. «وقتی همه خواب بودند» از جمله فیلم‌های پرتعداد اوایل دهه گذشته با موضوعات دینی و معناگرا بود كه مورد توجه جشنواره فجر هم قرار گرفت و سیمرغ بلورین بخش سینمای معناگرا را گرفت و در بخش‌های مختلفی مانند فیلمنامه و بازیگر نقش اول زن نامزد سیمرغ شد. طبیعت بكر شمال ایران جذابیت‌های بصری ویژه‌ای به این فیلم بخشیده و بی‌بی سلیمه با بازی گلاب آدینه پس از بازماندن از سفر حج، نوعی حج و سفر درونی را در یك روستای سرسبز شمالی آغاز می‌كند.
فرشته‌ها با هم می‌آیند
كارگردان: حامد محمدی
نویسنده: حامد محمدی
تهیه‌كننده: منوچهر محمدی
بازیگران: جواد عزتی، نازنین بیاتی، رضا ناجی و الهام كردا
این فیلم به طور مستقیم به موضوع حج نمی‌پردازد و داستان طلبه جوانی با بازی جواد عزتی است كه در شرایط اقتصادی سختی قرار دارد و صاحب سه‌فرزند می‌شود. فرشته‌ها با هم می‌آیند اولین فیلم حامد محمدی است، كارگردانی كه پس از این فیلم به‌طور كامل به سمت سینمای كمدی و تجاری كوچ كرد. در این فیلم صاحبخانه طلبه جوان كه رضا ناجی نقشش را بازی می‌كند، قرار است عازم سفر حج شود و مواجهه صاحبخانه و طلبه و سؤال‌هایی كه او درباره احكام، لباس و مسائل پیرامون حج دارد، لحظات كمدی ایجاد می‌كند. نگاه متفاوت به روحانیان و موقعیت‌های كمدی موجب موفقیت نسبی فیلم در گیشه شد.
۲۴ سپتامبر
كارگردان: مریم ابراهیم‌وند
نویسنده: علی‌اكبر محلوجیان
تهیه‌كننده: مریم ابراهیم‌وند
بازیگران: امین زندگانی، آفرین عبیسی، شهره لرستانی، گلاره عباسی و بهمن زرین‌پور
وقوع فاجعه منا در سال ۱۳۹۴ و به شهادت رسیدن تعدادی از حجاج باعث شد كه اواخر همان سال خبری مبنی بر ساخت یك فیلم با این موضوع در رسانه‌ها منتشر شود. ابراهیم وند كارگردان جوان این فیلم، زندگی محسن حاجی‌حسنی، كارگر قاری بین‌المللی قرآن را دستمایه ساخت فیلم قرار داد، قاری جوانی كه در حج آن سال حضور داشت و به شهادت رسید. «۲۴ سپتامبر» در سال ۹۵ در جشنواره مقاومت به نمایش در آمد، ولی در جشنواره فجر حاضر نشد و تكلیف نمایش عمومی آن هم هنوز مشخص نیست. تعداد كسانی كه فیلم را دیده‌اند چندان زیاد نیست، ولی بازی امین زندگانی در نقش قاری شهید و آفرین عبیسی در نقش مادر شهید از كنجكاوی‌های فیلم است.
پروانگی
كارگردان: قاسم جعفری
نویسنده: علیرضا كاظمی‌پور و فرهاد طب‌نوری
تهیه‌كننده: قاسم جعفری و جواد نوروزبیگی
بازیگران: سعید راد و مهدی سلوكی
فیلم پروانگی داستان نویسنده‌ای است كه به دعوت دوستش از آمریكا به فرانسه می‌آید، اما به محض ورود به پاریس متوجه می‌شود دوستش مرده و با كتاب نیمه‌تمام او مواجه می‌شود و تصمیم می‌گیرد این كتاب را كامل كند. اما داستان كتاب او را وارد فضایی متفاوت از حال و روز خودش می‌كند.
او به سفر حج می‌رود و در آنجا تحولی اساسی در درونش ایجاد می‌شود. این فیلم طبق گفته نویسندگانش ادای دینی به كسانی مانند جلال آل‌احمد و دكتر علی شریعتی است كه بعد از سفر حج، زندگی و آثارشان با دگرگونی اساسی روبه‌رو شد. با این‌كه برای صحنه‌های حج فیلم پروانگی زحمت زیادی كشیده شده و با توجه به فیلمبرداری در چند كشور، هزینه تولید بالایی صرف شده، اما در نهایت این فیلم نتوانست نظر منتقدان و مخاطبان را جلب كند.
كارگردان: محمدعلی نجفی
نویسنده: محمدعلی نجفی و محمدرضا شریفی
تهیه‌كننده: محمدعلی نجفی
بازیگران: مهناز افضلی، داریوش ارجمند و رقیه چهره‌آزاد
نجفی، كارگردان شناخته‌شده سینمای ایران كه بیشتر با سریال «سربداران» شناخته می‌شود، در این فیلم به موضوع حج پرداخته است. داستان فیلم از این قرار است كه محمدعلی نجفی می‌خواهد فیلمی درباره زندگی حضرت ابراهیم، هاجر و اسماعیل بسازد و داریوش ارجمند را برای بازی در نقش ابراهیم انتخاب می‌كند، نقش اسماعیل را به یك دانشجو می‌سپارد و بعد لیلا خلیلی كه فلسفه و ادبیات خوانده، خواهان ایفای نقش هاجر می‌شود. پس از انجام تست، لیلا در این نقش پذیرفته و گروه برای فیلمبرداری و انجام سفر حج عازم مكه می‌شود. گروه پس از مراسم حج به ایران می‌آید و نخستین صحنه‌های فیلم با حضور لیلا و داریوش ارجمند در نقش هاجر و ابراهیم در یك بیابان خشك و بی‌آب و علف آغاز می‌شود. این فیلم به‌دلیل ساختار خاص و متفاوتی كه داشت، طبیعتا به موفقیتی در گیشه دست نیافت.
وقتی همه خواب بودند
كارگردان: فریدون حسن‌پور
نویسنده: فریدون حسن‌پور
تهیه‌كننده: فرشته طائرپور
بازیگران: گلاب آدینه، محمدرضا فروتن، صادق صفایی و غزل شاكری
این فیلم قصه بی‌بی سلیمه، مامای پیر و محبوب روستای تازه‌آباد است كه پس از سال‌ها انتظار نوبت سفرش به خانه خدا فرا رسیده، بی‌بی در حال خداحافظی و حلالیت طلبی از اهالی ده است كه خبر می‌رسد اجازه سفر ندارد. «وقتی همه خواب بودند» از جمله فیلم‌های پرتعداد اوایل دهه گذشته با موضوعات دینی و معناگرا بود كه مورد توجه جشنواره فجر هم قرار گرفت و سیمرغ بلورین بخش سینمای معناگرا را گرفت و در بخش‌های مختلفی مانند فیلمنامه و بازیگر نقش اول زن نامزد سیمرغ شد. طبیعت بكر شمال ایران جذابیت‌های بصری ویژه‌ای به این فیلم بخشیده و بی‌بی سلیمه با بازی گلاب آدینه پس از بازماندن از سفر حج، نوعی حج و سفر درونی را در یك روستای سرسبز شمالی آغاز می‌كند.
فرشته‌ها با هم می‌آیند
كارگردان: حامد محمدی
نویسنده: حامد محمدی
تهیه‌كننده: منوچهر محمدی
بازیگران: جواد عزتی، نازنین بیاتی، رضا ناجی و الهام كردا
این فیلم به طور مستقیم به موضوع حج نمی‌پردازد و داستان طلبه جوانی با بازی جواد عزتی است كه در شرایط اقتصادی سختی قرار دارد و صاحب سه‌فرزند می‌شود. فرشته‌ها با هم می‌آیند اولین فیلم حامد محمدی است، كارگردانی كه پس از این فیلم به‌طور كامل به سمت سینمای كمدی و تجاری كوچ كرد. در این فیلم صاحبخانه طلبه جوان كه رضا ناجی نقشش را بازی می‌كند، قرار است عازم سفر حج شود و مواجهه صاحبخانه و طلبه و سؤال‌هایی كه او درباره احكام، لباس و مسائل پیرامون حج دارد، لحظات كمدی ایجاد می‌كند. نگاه متفاوت به روحانیان و موقعیت‌های كمدی موجب موفقیت نسبی فیلم در گیشه شد.
۲۴ سپتامبر
كارگردان: مریم ابراهیم‌وند
نویسنده: علی‌اكبر محلوجیان
تهیه‌كننده: مریم ابراهیم‌وند
بازیگران: امین زندگانی، آفرین عبیسی، شهره لرستانی، گلاره عباسی و بهمن زرین‌پور
وقوع فاجعه منا در سال ۱۳۹۴ و به شهادت رسیدن تعدادی از حجاج باعث شد كه اواخر همان سال خبری مبنی بر ساخت یك فیلم با این موضوع در رسانه‌ها منتشر شود. ابراهیم وند كارگردان جوان این فیلم، زندگی محسن حاجی‌حسنی، كارگر قاری بین‌المللی قرآن را دستمایه ساخت فیلم قرار داد، قاری جوانی كه در حج آن سال حضور داشت و به شهادت رسید. «۲۴ سپتامبر» در سال ۹۵ در جشنواره مقاومت به نمایش در آمد، ولی در جشنواره فجر حاضر نشد و تكلیف نمایش عمومی آن هم هنوز مشخص نیست. تعداد كسانی كه فیلم را دیده‌اند چندان زیاد نیست، ولی بازی امین زندگانی در نقش قاری شهید و آفرین عبیسی در نقش مادر شهید از كنجكاوی‌های فیلم است.
پروانگی
كارگردان: قاسم جعفری
نویسنده: علیرضا كاظمی‌پور و فرهاد طب‌نوری
تهیه‌كننده: قاسم جعفری و جواد نوروزبیگی
بازیگران: سعید راد و مهدی سلوكی
فیلم پروانگی داستان نویسنده‌ای است كه به دعوت دوستش از آمریكا به فرانسه می‌آید، اما به محض ورود به پاریس متوجه می‌شود دوستش مرده و با كتاب نیمه‌تمام او مواجه می‌شود و تصمیم می‌گیرد این كتاب را كامل كند. اما داستان كتاب او را وارد فضایی متفاوت از حال و روز خودش می‌كند.
او به سفر حج می‌رود و در آنجا تحولی اساسی در درونش ایجاد می‌شود. این فیلم طبق گفته نویسندگانش ادای دینی به كسانی مانند جلال آل‌احمد و دكتر علی شریعتی است كه بعد از سفر حج، زندگی و آثارشان با دگرگونی اساسی روبه‌رو شد. با این‌كه برای صحنه‌های حج فیلم پروانگی زحمت زیادی كشیده شده و با توجه به فیلمبرداری در چند كشور، هزینه تولید بالایی صرف شده، اما در نهایت این فیلم نتوانست نظر منتقدان و مخاطبان را جلب كند.
