در اتاق ژاپن، گوشهای از زندگی ژاپنیها را تجربه كنید
اتاق ژاپنی با فرش ایرانی!
ژاپن یا همان كشور قوانین نانوشته! بسیاری از مردم این كشور هنوز هم بعد از گذشت قرنها از آداب و رسوم این كشور به این سنن پایبندند و به جا آوردن بسیاری از این آداب برایشان مهم و ارزشمند است. سفارت ژاپن در ایران به مناسبت نودمین سال روابط دیپلماتیك تهران ـ توكیو و برای آشنایی بیشتر مردم ایران با فرهنگ مردم ژاپن «اتاق ژاپنی» را در این سفارت افتتاح كرد. این اتاق همان موزه مردمشناسی ژاپن در مقیاس خیلی كوچك است. برای آشنایی بیشتر با این اتاق، سری به سفارت این كشور زدیم. اتاق كوچكی كه تقریبا تمام المانهای فرهنگی مدرن و سنتی ژاپن را در خود جا داده است. از لباسها، بازیهای قدیمی، ماكت مراكز مهم فرهنگی، معابد و كاخها بگیرید تا اكشن فیگورهای بازیهای مدرن ژاپنی و كلی پوستر از جایجای ژاپن زیبا كه با فرش ایرانی زیباتر شده است.
الهام فیروزبخت
احتمالا اولین چیزی كه در این اتاق نظرتان را جلب خواهد كرد لباس سنتی مردم ژاپن یا همان «كیمونو» است كه به عقیده بسیاری از ژاپنیها زیباترین گنجینه ملی این كشور است. لباس T شكلی كه تمام بدن را میپوشاند و طی تاریخ ژاپن دستخوش تغییرات فراوان شده است. یکی از مسؤولان این اتاق برایمان توضیح داد كه این لباس انواع و اقسام مختلف دارد و از هركدام برای مراسم خاصی استفاده میشود، اما به دو دسته كلی نوع دوخت و جنسیت تقسیم میگردد. سنت جالب پوشیدن این لباسها این است كه حتما باید قسمت چپ لباس روی قسمت راست قرار بگیرد و تنها كسی كه میتواند خلاف این قانون عمل كند شخص متوفی در مراسم خاكسپاریاش است.
دوخت: از نظر دوخت و جنس پارچه كیمونوها به دو نوع گوفاكا و فوتومونو تقسیم میشوند. گوفاكاها از جنس ابریشم هستند و یك نوع پوشش اشرافی محسوب میشوند اما فوتومونوها از الیاف طبیعی هستند و بیشتر مورد استفاده مردم قرار میگیرند. اكثر كیمونوها دستدوز هستند، اما در این میان گوفاكای ماشینی هم در بازار پیدا میشود.
جنسیت: اما در تقسیمبندی بعدی این لباس، كیمونوهای زنانه طرحها و مدلهای مختلفی دارند، اما كیمونوهای مردانه معمولا ساده هستند كه به
دو مدل دو گل میخ و پنج گل میخ تقسیم میشوند كه پنج گل میخها برای مراسم رسمیتر است. مدلهای زنانه اما بیشمارند. فیوریسود، هامونگی، كومون، ایروموجی و هاكاما مدلهای كیمونوی زنانه هستند كه هركدام برای مراسم خاصی استفاده میشوند. بهعنوان مثال فیوریسود همان كیمونوی آستین بلندی است كه آستینهایش گاهی تا زمین میرسد و فقط خانمهای مجرد مجاز به پوشیدنش هستند. هاكاما، دامنی است كه روی كیمون بسته میشود و زنان بعد از فارغالتحصیلی آن را میپوشند. یا ایروموجی لباسی تكرنگ است كه هیچ نقشی بر آن نیست و معمولا از رنگهای شاد در آن استفاده میشود. كومون از تكرار یك طرح كوچك در تمام لباس و مدل ادوكومون از تكرار نقاط سفید در پسزمینه سیاه تشكیل شده است. اگر سری به این اتاق زدید حتما پوشیدن كیمونوها را امتحان كنید. پوشیدنشان دنگ و فنگ زیاد دارد، اما به امتحان كردنش میارزد.
قفسه بازی و فرهنگ
انتهای اتاق، قفسه چند طبقهای وجود دارد كه آنجا میتوانید هم بازیهای سنتی ژاپن را تجربه كنید و هم با نمادها و فرهنگ ژاپن بیشتر آشنا شوید. اول سراغ بازیها رفتیم.
واناگِه: همان بازی پرتاپ حلقه خودمان است با این تفاوت كه حلقهها حصیری هستند و میلهای كه باید حلقهها دور آن بیفتند چوبی است.
كندِما: در نگاه اول اینطور به نظر میرسد كه باید یویو یا یك بازی شبیه آن باشد، اما هیچ شباهتی به چیزی كه نشان میدهد ندارد. كندما یك دسته چوبی دارد كه یك گوی چوبی به وسیله نخ از آن آویزان است. هر دو طرف این دسته چوبی كمی گود است كه شما باید همزمان كه زانوهای خود را خم میكنید با یك حركت گوی را در یك طرف این دسته چوبی قرار دهید و بعد از آن با حركت دست خود در جهت عقربههای ساعت بتوانید گوی را در طرف دیگرش قرار دهید.
داروما اُتُشی: در این بازی چند مهره چوبی روی هم قرار میگیرند كه توسط چیزی شبیه چكش به صورت منظم روی هم قرار میگیرند. بعد از منظمكردن این مهرهها بازیكن باید خیلی آرام این چكش را از میان این مهرهها بیرون بكشد و با تمركز و دقت طوری این چكش را به مهره زیرین بزند كه برج فرو نریزد. كار سختی است و نیاز به مهندسی شدت و نوع ضربه دارد. حتما امتحانش كنید.
سوپر ماریو: از بازیهای سنتی كه بگذریم، گوشهای از این اتاق یك دستگاه پلی استیشن انتظار بازدیدكنندهها را میكشد. بازیهای ژاپنی كه محبوبترینشان سوپرماریو یا همان «قارچخور» خودمان است. پیشنهاد میكنیم بعد از اینكه تمام اتاق را دیدید و بازیهای دیگر را تجربه كردید، سراغ پلیاستیشن و بازیهای مدرنش بروید. خودتان خیلی خوب میدانید پای این بازیها نشستن با خودتان است، اما بلندشدنتان با خداست. یكهو میبینید ساعتبازدید تمام شده و باید اتاق را ترك كنید.
بعد از بازی كه بخش هیجانانگیز این اتاق بود، سراغ آشنایی با فرهنگ این كشور رفتیم كه بعد از گذشت صدها سال هنوز هم خیلی از مردم این آداب و رسوم را بهجا میآورند و انصافا بعضییشان خیلی جالب و بامزه است. از طرز غذا خوردنشان بگیرید تا نوع صحبت كردن و راهرفتنشان!
داروما: یكی از صورتكهای ژاپنی است كه به عقیده مردم این كشور برایشان خوشیمنی و شانس میآورد. این صورتكها توسط معابد به فروش میرسد و مردم معتقدند نگهداشتنشان بعد از پایان سال و شروع سال جدید برایشان شگون ندارد و بدیمن است؛ به همین دلیل داروماها و دیگر نمادهای خوشیمنی ژاپنیها در مراسمی به نام «دوندو یاكی» كه در ماه ژانویه هر سال برگزار میشود، سوزانده و نمادهای جدید خریداری و جایگزین قدیمیها میشود.
مانِكی نِكو: یا «گربه خوشامدگو» همان مجسمهای است كه یكدستش را برای خوشامدگویی تكان میدهد و در فرهنگ ژاپن نماد بخت، دارایی و نگهبان داد و ستد است. ژاپنیها «مانِكی» را در ورودی هرجایی قرار میدهند تا برای صاحب آنجا خوشیمنی و شانس بیاورد. البته روایتها مختلف است. خیلیها میگویند اگر این مجسمه پنجه راستش بالا باشد حامل پول و دارایی است و اگر پنجه چپش بالا باشد برای صاحب آن خوشیمنی و شانس میآورد.
اُنی: همان غول زشت و غول پیكری است كه احتمالا در جشنهای ژاپنی دیده باشید. او خدا و روح مصیبتآوری است و بیماری و بلا و بد اقبالی میآورد. دارای ناخنهای تیز، موی ناآراسته، و دو شاخ بلند است. اندامش تقریبا مانند اندام آدمیزاد است، ولی گاهی صفاتی غیرطبیعی مانند عدد فرد چشمهایش (یك، سه و...) یا انگشت و پنجههای پای بیش از اندازه بر وی ظاهر میشود. رنگ پوستش میتواند هر رنگی جز آبی را داشته باشد (معمولا رنگ پوستش سیاه، ارغوانی، صورتی، قهوهای، سبز، سفید و بهویژه سرخ میباشد). علاوه بر مظهر وحشیاش، لنگی از پوست پلنگ میپوشد و چماق آهنین بزرگی به نام «كانابو» به دست میگیرد.
مامِه ماكی: درست شب قبل از شروع بهار، مردم ژاپن عیدی به نام «ستسوبون» دارند و معتقدند روح هستی در این شب به جهان نزدیك میشود. پس طبیعی است كه شیاطین هم در این شب از هرموقعیتی به جهان نزدیكتر باشند. در ستسوبون، والدین در سراسر ژاپن نقابهای شیطان (اُنی) بر چهره میگذارند تا با آن كودكان خود را بترسانند. بچهها نیز در مقابل، دانههای تفتداده سویا را به سوی آنها پرتاب میكنند تا شیطان را از خود دور كنند و فریاد میزنند « دیو بیرون، خوشبختی تو».
هیناماتسوری: یا جشن عروسكها یا جشن دختران یكی از جشنهای رایج در ژاپن است كه برای شكرگزاری رشد و سلامتی دختران هرساله در روز سوم ماه مارس برگزار میشود. در این جشن سكویی با یك پارچه قرمز پوشانده میشود تا مجموعهای از عروسكهای زینتی به نمایندگی از امپراتور، ملكه، مسؤولان، و نوازندگان در لباس سنتی دربار دورههای آن به نمایش گذاشته شود.
كوینوبوری: بادنمای كیسهای به شكل ماهی كپور است و برای برگزاری جشن روز كودك در ژاپن استفاده میشود. این سنت به داستانی باستانی از چین برمیگردد؛ داستانی كه بر اساس آن یك ماهی شجاع كپور خلاف جهت رودخانه شنا كرد تا بتواند به اژدها تبدیل شود. حركت شدید كوینوبوریها در باد، نمادی از دوران كودكی سالم و خوب است. میلیونها كوینوبوری در هفته طلایی كه اواخر ماه آوریل برگزار میشود، در سراسر ژاپن با باد به حركت درمیآیند. معمولا كوینوبوریها را در نزدیكی رودخانه یا خانه خانوادههایی كه كودك دارند، قرار میدهند.
معابد ژاپن
درست در وسط این اتاق میزی قرار دارد كه ماكتی از چهار معبد بزرگ این كشور ساخته و روی این میز قرار داده شده است. دور این میز ماكت بزرگترین متروی ژاپن قرار دارد كه دور این معابد میچرخد. خانم جعفری، مسؤول اتاق و كتابخانه ژاپن برایمان از معابد این كشور گفت.
معبد كیومیزو درا: یكی از مهمترین معابد ژاپن است كه به «معبد آب پاك» هم شناخته شده و در بخش شرقی توكیو قرار دارد. این معبد سال ۱۹۹۴ به فهرست میراث جهانی یونسكو افزوده شد، قدمتش به قرن هشتم میلادی بازمیگردد و بخشهای زیادی از آن نیز در قرن شانزدهم ساخته شد.
معبد گینكاكو جی: قدمتی 500 ساله دارد و در شهر كیوتو واقع شده است. معبد گینكاكوجی در سال ۱۴۸۲ توسط آشیگاكا یوشیماسا بنا شد كه از حاكمان موروثی ژاپن بوده است. این معبد با نام «پاویلون طلایی و معبد طلایی» مه شناخته میشود و در محاصره درختان قرار گرفته و چشمانداز فوقالعادهای دارد.
معبد سانجوسانگندو: این معبد به «خدای بخشش» معروف است و محل نگهداری 1001مجسمه از خدایان بخشش یا همان «كانن» است. معبدی بسیار باشكوه در شهر كیوتو كه قدمتش به سال 1164 برمیگردد و یك بار در سال 1264 در آتش سوخت و دوباره بازسازی شد.
معبد یاكوشیجی: این معبد مجموعهای از هشتساختمان است كه به عنوان بخشی از میراث جهانی یونسكو به ثبت رسیده است. سبك معماری منحصر بهفرد آن از «چانگ آن»، پایتخت چین در دوران حكومت تانگ الهام گرفته شده است. مجسمه یاكوشی نیورای یا همان بودای طبیب در این معبد قرار دارد و به عنوان یكی از گنجینههای ملی ژاپن به شمار میرود. یاكوشیجی به عنوان مهمترین اثر تاریخی نارای باستان یا همان ژاپن قدیم شناخته میشود. یاكوشیجی یكی از هفت مركز اصلی آموزش آیین بودیسم و معابد تاریخی نانتو به شمار میرود و مركز تجمع سران مكتب بودیسم ژاپنی هوسو است.