علاءالدین قاسمی، تعزیه‌خوانی كه این شب‌ها در تهران به اجرای تعزیه می‌پردازد از سال‌ها حضورش روی صحنه این هنر می‌گوید
59 سال با حسین(ع)
علاءالدین قاسمی را كه می‌شناسید، همان تعزیه‌خوان حرفه‌ای و خوش‌صدایی كه صدایش در سریال تلویزیونی شب دهم هم شنیده شد و از آن زمان افراد بیشتری او را می‌شناسند و با اجراهای خوبش در قالب هنر تعزیه آشنایی دارند. او قرار است ده شب در منطقه پونك تهران به اجرای تعزیه بپردازد. این اجراها از شب گذشته آغاز شده و 9 شب دیگر ادامه خواهد یافت. آن‌طور كه این هنرمند می‌گوید، قرار است بعد از تهران به اصفهان برود و در ماه صفر هم در تكیه دولت به اجرای تعزیه بپردازد. قاسمی 66 ساله است و از هفت سالگی‌اش در عرصه تعزیه فعالیت كرده است، یعنی 59 سال از عمرش را با لباس تعزیه سپری كرده و فراز و فرودها و اوج و افول‌های بسیاری را در مسیر این هنر دیده است. با این حساب باید گفت، قاسمی گنجینه‌ای محسوب می‌شود در عرصه هنر عاشورایی.
آغاز راه
قاسمی می‌گوید سال‌هاست با تعزیه زندگی كرده است، نه فقط خودش كه پدربزرگش هم با تعزیه می‌زیسته و در طالقان تعزیه‌خوان خوبی بوده است. او نوه‌اش علاءالدین را با خود همراه می‌كند و تعزیه‌خوانی برای علاءالدین از هفت سالگی شروع می‌شود.
اما چه اتفاقی می‌افتد كه كودك هفت ساله آن روزگار حالا كه 66 ساله شده، هنوز رخت تعزیه بر تن دارد؟ «لباس تعزیه جاذبه عجیبی دارد. مگر می‌شود آن را پوشید و عاشقش نشد، اصلا می‌شود جایی نام امام حسین(ع) باشد و دل‌ها را به خود جذب نكند؟ شك نكنید كه نام حسین(ع) كلید ورود به دل‌هاست. نامش كه می‌آید، در همه دل‌ها به رویش باز می‌شود.»
بحران مخاطب یا بحران حامی؟
وقتی از قاسمی می‌پرسم با بحران مخاطب این روزهای تعزیه چه می‌كنند، با من مخالفت كرده و می‌گوید به هیچ وجه نمی‌پذیرد كه این هنر بحران مخاطب داشته باشد. «هر وقت صدای طبل و شیپور تعزیه بلند شود، مردم خودشان را می‌رسانند و پای اجرا می‌نشینند. مسأله ما طی سال و حتی برخی ایام خاص مذهبی در این است كه جایی وجود ندارد تا در آن صدای تعزیه بلند شود.
پس باید دنبال این بگردیم و ببینیم كه آیا جایی وجود دارد كه از آن صدای اجرای تعزیه بلند شود؟ نه، در تهران هیچ جایی وجود ندارد و می‌توان گفت باز هم شهرستان‌ها هنوز پیگیر برگزاری تعزیه هستند، اما در تهران این اتفاق به مراتب كمرنگ شده است. این‌طور پیش برویم هم تعزیه، این هنر ایرانی فراموش می‌شود.»
تعزیه فقط برای محرم نیست
قاسمی در جایی از صحبت‌هایش اشاره می‌كند به این‌كه در دیگر ایام مذهبی هم فضایی برای اجرا ندارند. همین موجب می‌شود تا از او بپرسم تعزیه كاركردی فراتر از ماه محرم دارد؟ «خیلی‌ها تصور می‌كنند تعزیه فقط برای محرم است، در حالی كه اصلا این‌طور نیست. وقتی ما طی سال فضا و امكان اجرا نداشته باشیم، مردم و به‌خصوص نسل جوان‌تر دچار این تصور اشتباه می‌شوند. ما 300 مجلس تعزیه داریم و می‌توانیم برای تمام ایام سال و در مناسبت‌های مختلف برنامه اجرا كنیم و می‌دانیم كه مردم هم می‌آیند و استقبال می‌كنند. اما متاسفانه هر چه این سال‌ها گفته‌ایم، هنوز هم اتفاق خاصی نیفتاده است.
بالاخره باید به این آیین‌ها توجه شود، ولی تعزیه مثل امام حسین(ع) غریب مانده، طوری كه نسل جدید تعزیه را درست نمی‌شناسد، در صورتی كه اگر ببیند و بشنود، آشنایی پیدا می‌كند.»
برخورد ما و غربی‌ها با تعزیه
قاسمی می‌گوید رویكرد ما و غربی‌ها كه درك كاملی از وقایع آن ندارند، كاملا با هم متفاوت است.
«از یك طرف می‌بینیم ما در ایران جایی را نداریم كه بدانیم مختص تعزیه است، یعنی تكیه خاصی نداریم برای این كار، آن هم در حالی كه جای این هنر در تكایاست و از طرف دیگر برایم همیشه عجیب است كه غربی‌ها با تعزیه بسیار همراه می‌شوند. من در آلمان، فرانسه، آمریكا، كانادا و... تعزیه اجرا كرده‌ام و می‌توانم بگویم كشورهای غربی تعزیه را دوست دارند و از ما استقبال خوبی می‌كنند. آنقدر كه گاهی دلم می‌خواهد بپرسم چرا غربی‌ها بیشتر از خودمان با این هنر همراه می‌شوند؟»
«شب دهم» و تعزیه
سریال شب دهم را همه مردم به خاطر دارند. قاسمی در این سریال تعزیه‌خوانی می‌كرد و اجراهای خوبش موجب شد میان مردم شناخته شود. «همین سریال نشان داد صدا و سیما بیش از هر نهاد دیگری می‌تواند هوای تعزیه را داشته باشد.
حدود دو دهه از زمان ساخت شب دهم می‌گذرد، اما هنوز هم مردم با آن خاطره داشته و با موضوع تعزیه می‌شناسندش.
هر چند روند ساخت سریال‌هایی مثل شب دهم هم ادامه پیدا نكرد و دیگر تعزیه سوژه سریالی نشد، اما با توجه به توانایی كه صدا و سیما دارد باز هم امیدوارم به ما در این عرصه كمك كند و تنهایمان نگذارد.»
راه چاره چیست؟
حتما باید راه حلی وجود داشته باشد، هر چند همه فعالان تعزیه این سال‌ها ناامید شده‌اند از این‌كه اتفاق خوبی رخ دهد و بتوانند مسیر حرفه‌ای و درستی را برای تربیت تعزیه‌خوان‌ها پیش بروند. از تبعات نبود چنین فضایی هم می‌توان به اتفاقات عجیبی اشاره كرد كه این روزها در برخی تعزیه‌خوانی‌ها رخ داده و در فضای مجازی هم دست به دست می‌شود. «ما یك تكیه می‌خواهیم كه در 12ماه سال فعال باشد و برنامه داشته باشد. در زمان حكومت سابق ما در تكیه دولت جایی برای اجرای تعزیه داشتیم. حالا كه انقلاب شده است و مسؤولان كسانی هستند كه درد دین را دارند چرا باید تكیه‌ای برای تعزیه‌خوانی نداشته باشیم؟ بارها گفته‌ایم ما یك تكیه می‌خواهیم، نامش را می‌گذاریم تكیه ولایت. فقط این فرصت را در اختیار ما قرار دهید. اگر این تكیه ایجاد نشود آموزش تعزیه لطمه می‌بیند، آموزش هم لطمه ببیند از بین رفتن تعزیه و نابودی اصالت آن حتما رخ خواهد داد. دلم می‌خواهد رهبر و رئیس‌جمهور را ببینم، این موارد را با آنها مطرح كنم و از آسیب‌هایی بگویم كه هنر تعزیه می‌بیند.»
خطر، پیش روی هنر تعزیه
بزرگ‌ترین خطر برای هر هنر سنتی و آیینی در جوامع مختلف تحریف یا فراموشی آنهاست. قاسمی درباره تحریفاتی كه به تعزیه آسیب زده توضیحاتی ارائه كرد، اما در ادامه حرف‌هایش از فراموشی این هنر هم اظهار نگرانی كرد.
« اگر تعزیه‌خوان‌های قدیمی نباشند دیگر چه چیزی از تعزیه می‌ماند؟ بقیه هم آن را رها می‌كنند... اگر تعزیه بخواهد ماندگار باشد، باید نسل جدید به آن وارد شود و اگر اینها آموزش نبینند تعزیه اصیل نیست.
شاید الان هم نسل جدید كار كند، اما تعزیه كه فقط خواندن نیست. باید موسیقی و دیگر اجزای آن را هم بشناسند. متأسفانه حتی جایی برای آموزش نداریم تا تمام بخش‌های تعزیه را به علاقه‌مندان یاد دهیم. با این حال درباره وضعیت تعزیه هرچه تا به حال با دبیر و وزیر صحبت كرده‌ایم فایده‌ای نداشته و ما در پرتگاه هستیم و همان كاری را كه خودمان سال‌هاست انجام می‌دهیم هنوز هم انجام می‌دهیم.»
قاسمی می‌گوید سال‌هاست با تعزیه زندگی كرده است، نه فقط خودش كه پدربزرگش هم با تعزیه می‌زیسته و در طالقان تعزیه‌خوان خوبی بوده است. او نوه‌اش علاءالدین را با خود همراه می‌كند و تعزیه‌خوانی برای علاءالدین از هفت سالگی شروع می‌شود.
اما چه اتفاقی می‌افتد كه كودك هفت ساله آن روزگار حالا كه 66 ساله شده، هنوز رخت تعزیه بر تن دارد؟ «لباس تعزیه جاذبه عجیبی دارد. مگر می‌شود آن را پوشید و عاشقش نشد، اصلا می‌شود جایی نام امام حسین(ع) باشد و دل‌ها را به خود جذب نكند؟ شك نكنید كه نام حسین(ع) كلید ورود به دل‌هاست. نامش كه می‌آید، در همه دل‌ها به رویش باز می‌شود.»
بحران مخاطب یا بحران حامی؟
وقتی از قاسمی می‌پرسم با بحران مخاطب این روزهای تعزیه چه می‌كنند، با من مخالفت كرده و می‌گوید به هیچ وجه نمی‌پذیرد كه این هنر بحران مخاطب داشته باشد. «هر وقت صدای طبل و شیپور تعزیه بلند شود، مردم خودشان را می‌رسانند و پای اجرا می‌نشینند. مسأله ما طی سال و حتی برخی ایام خاص مذهبی در این است كه جایی وجود ندارد تا در آن صدای تعزیه بلند شود.
پس باید دنبال این بگردیم و ببینیم كه آیا جایی وجود دارد كه از آن صدای اجرای تعزیه بلند شود؟ نه، در تهران هیچ جایی وجود ندارد و می‌توان گفت باز هم شهرستان‌ها هنوز پیگیر برگزاری تعزیه هستند، اما در تهران این اتفاق به مراتب كمرنگ شده است. این‌طور پیش برویم هم تعزیه، این هنر ایرانی فراموش می‌شود.»
تعزیه فقط برای محرم نیست
قاسمی در جایی از صحبت‌هایش اشاره می‌كند به این‌كه در دیگر ایام مذهبی هم فضایی برای اجرا ندارند. همین موجب می‌شود تا از او بپرسم تعزیه كاركردی فراتر از ماه محرم دارد؟ «خیلی‌ها تصور می‌كنند تعزیه فقط برای محرم است، در حالی كه اصلا این‌طور نیست. وقتی ما طی سال فضا و امكان اجرا نداشته باشیم، مردم و به‌خصوص نسل جوان‌تر دچار این تصور اشتباه می‌شوند. ما 300 مجلس تعزیه داریم و می‌توانیم برای تمام ایام سال و در مناسبت‌های مختلف برنامه اجرا كنیم و می‌دانیم كه مردم هم می‌آیند و استقبال می‌كنند. اما متاسفانه هر چه این سال‌ها گفته‌ایم، هنوز هم اتفاق خاصی نیفتاده است.
بالاخره باید به این آیین‌ها توجه شود، ولی تعزیه مثل امام حسین(ع) غریب مانده، طوری كه نسل جدید تعزیه را درست نمی‌شناسد، در صورتی كه اگر ببیند و بشنود، آشنایی پیدا می‌كند.»
برخورد ما و غربی‌ها با تعزیه
قاسمی می‌گوید رویكرد ما و غربی‌ها كه درك كاملی از وقایع آن ندارند، كاملا با هم متفاوت است.
«از یك طرف می‌بینیم ما در ایران جایی را نداریم كه بدانیم مختص تعزیه است، یعنی تكیه خاصی نداریم برای این كار، آن هم در حالی كه جای این هنر در تكایاست و از طرف دیگر برایم همیشه عجیب است كه غربی‌ها با تعزیه بسیار همراه می‌شوند. من در آلمان، فرانسه، آمریكا، كانادا و... تعزیه اجرا كرده‌ام و می‌توانم بگویم كشورهای غربی تعزیه را دوست دارند و از ما استقبال خوبی می‌كنند. آنقدر كه گاهی دلم می‌خواهد بپرسم چرا غربی‌ها بیشتر از خودمان با این هنر همراه می‌شوند؟»
«شب دهم» و تعزیه
سریال شب دهم را همه مردم به خاطر دارند. قاسمی در این سریال تعزیه‌خوانی می‌كرد و اجراهای خوبش موجب شد میان مردم شناخته شود. «همین سریال نشان داد صدا و سیما بیش از هر نهاد دیگری می‌تواند هوای تعزیه را داشته باشد.
حدود دو دهه از زمان ساخت شب دهم می‌گذرد، اما هنوز هم مردم با آن خاطره داشته و با موضوع تعزیه می‌شناسندش.
هر چند روند ساخت سریال‌هایی مثل شب دهم هم ادامه پیدا نكرد و دیگر تعزیه سوژه سریالی نشد، اما با توجه به توانایی كه صدا و سیما دارد باز هم امیدوارم به ما در این عرصه كمك كند و تنهایمان نگذارد.»
راه چاره چیست؟
حتما باید راه حلی وجود داشته باشد، هر چند همه فعالان تعزیه این سال‌ها ناامید شده‌اند از این‌كه اتفاق خوبی رخ دهد و بتوانند مسیر حرفه‌ای و درستی را برای تربیت تعزیه‌خوان‌ها پیش بروند. از تبعات نبود چنین فضایی هم می‌توان به اتفاقات عجیبی اشاره كرد كه این روزها در برخی تعزیه‌خوانی‌ها رخ داده و در فضای مجازی هم دست به دست می‌شود. «ما یك تكیه می‌خواهیم كه در 12ماه سال فعال باشد و برنامه داشته باشد. در زمان حكومت سابق ما در تكیه دولت جایی برای اجرای تعزیه داشتیم. حالا كه انقلاب شده است و مسؤولان كسانی هستند كه درد دین را دارند چرا باید تكیه‌ای برای تعزیه‌خوانی نداشته باشیم؟ بارها گفته‌ایم ما یك تكیه می‌خواهیم، نامش را می‌گذاریم تكیه ولایت. فقط این فرصت را در اختیار ما قرار دهید. اگر این تكیه ایجاد نشود آموزش تعزیه لطمه می‌بیند، آموزش هم لطمه ببیند از بین رفتن تعزیه و نابودی اصالت آن حتما رخ خواهد داد. دلم می‌خواهد رهبر و رئیس‌جمهور را ببینم، این موارد را با آنها مطرح كنم و از آسیب‌هایی بگویم كه هنر تعزیه می‌بیند.»
خطر، پیش روی هنر تعزیه
بزرگ‌ترین خطر برای هر هنر سنتی و آیینی در جوامع مختلف تحریف یا فراموشی آنهاست. قاسمی درباره تحریفاتی كه به تعزیه آسیب زده توضیحاتی ارائه كرد، اما در ادامه حرف‌هایش از فراموشی این هنر هم اظهار نگرانی كرد.
« اگر تعزیه‌خوان‌های قدیمی نباشند دیگر چه چیزی از تعزیه می‌ماند؟ بقیه هم آن را رها می‌كنند... اگر تعزیه بخواهد ماندگار باشد، باید نسل جدید به آن وارد شود و اگر اینها آموزش نبینند تعزیه اصیل نیست.
شاید الان هم نسل جدید كار كند، اما تعزیه كه فقط خواندن نیست. باید موسیقی و دیگر اجزای آن را هم بشناسند. متأسفانه حتی جایی برای آموزش نداریم تا تمام بخش‌های تعزیه را به علاقه‌مندان یاد دهیم. با این حال درباره وضعیت تعزیه هرچه تا به حال با دبیر و وزیر صحبت كرده‌ایم فایده‌ای نداشته و ما در پرتگاه هستیم و همان كاری را كه خودمان سال‌هاست انجام می‌دهیم هنوز هم انجام می‌دهیم.»
ضمیمه چار دیواری
تیتر خبرها
