آیا توفان ژاپن مسبب زمینلرزه شده است؟
در میان خبرهایی كه از بروز توفان در ژاپن دنبال میكنیم، برخی بروز آن را با زمینلرزهای كه به صورت همزمان با بزرگای 7/5 در این كشور رخ داد مرتبط دانستهاند.
در اینباره لازم است تأكید كنم هنوز مستندات علمی قابل توجه و جدی ارائه نشده است كه بتوانیم بروز توفان را با رخداد زلزله مرتبط بدانیم. البته برخی مطالعات بهویژه در تایوان نشان داده است بارندگیهای شدید و با حجم بالا كه در مدت كوتاه رخ میدهد، میتواند بروز زمینلرزه را در پی داشته باشد. برای مثال در زلزله سال 1999 تایوان كه با بزرگای 3/7 رخ داد، برخی محققان آن را به سیل و بارندگی وسیعی كه شش ماه قبل از آن رخ داده بود مربوط دانستهاند. همچنین در مورد زلزله سال 2009 تایوان كه با بزرگای 7/6 در آن كشور رخ داد نیز برخی محققان آن را پیامد بارندگی شدیدی ارزیابی كردهاند كه دو سال پیش از این زلزله رخ داد. اما همه زلزلهشناسان در این زمینه همنظر نیستند.
زلزلهشناسان مكانیسم رخداد زلزله پس از بارندگی شدید را این گونه توضیح میدهند كه اگر حجم زیادی از بارندگی در فضایی محدود در جایی كه یك گسل فعال عبور میكند اتفاق بیفتد، نفوذپذیری زمین و این آب وسیع كه به زمین نفوذ میكند شبیه مخزن سد عمل كرده و زمینهساز بروز نوعی زلزله القایی میشود. نفوذ باران به طبقات زیرین زمین در چنین حالتی شبیه نوعی روغنكاری در صفحات زمین عمل میكند. بروز این اتفاق را درمورد زلزلههای كوچك كه در اعماق نه چندان پایین رخ میدهد را میتوان محتمل دانست. اما در مورد زمینلرزههای متوسط و بزرگ كه در اعماق هشت، ده و 15 كیلومتری زمین اتفاق میافتد، توضیح فیزیكی ارتباط رخداد آن زمینلرزهها با بارندگیهای شدید بسیار دشوار است.
با توجه به اینكه زلزله ژاپن با بزرگای 7/5 از نوع متوسط بوده و همزمان با بارندگی رخ داده است، میتوان آن را صرفا یك همزمانی ارزیابی كرد.تفكیك این موضوع كه بروز یك زمینلرزه بزرگ در منطقهای زمینلرزهخیز مانند ژاپن و تایوان لزوما پیامد بارندگی سنگین بوده است یا به صورت یك زلزله عادی رخ داده فرآیندی بسیار دشوار و توجیه علمی آن در شرایط كنونی امكانناپذیر است.
نكته مهم دیگر ی كه در فیلمهای این توفان میبینیم، به وضوح ژاپنیها در مقابله با پیامدهای آن نسبت به توفانهای مشابهی كه در آمریكا در ماههای اخیر رخ داد آمادهتر بودند. آنها به خوبی نكات ایمنی و آسیبزا را پیش از رسیدن توفان مدیریت كرده و در كل بسیار آماده بودند. این درسی برای ما در ایران برای آمادگی در رویدادهای مشابه میتواند باشد.