امروز نشست اعضای ناتو در هفتادمین سالگرد تأسیسش در میان اختلافات جدی اعضا برگزار میشود
ناتوی ناطور!
برگزاری نشست سالانه اعضای ناتو در لندن، مورد توجه و تحلیل صاحبنظران حوزه «امنیت بینالملل» قرار گرفته است. ناتو در حالی هفتادمین سالگرد تأسیس خود را جشن میگیرد كه دیگر عملا نشانهای از همافزایی، همگرایی و حتی همپیمانی اعضای این پیمان در قبال یكدیگر وجود ندارد. این نشست روزهای سوم و چهارم دسامبر ( 12 و 13 آذرماه) و در میان نگاههای سلبی و ناامیدانه اعضای پیمان آتلانتیك شمالی نسبت به یكدیگر برگزار میشود. هنوز جمله معروف امانوئل مكرون مبنی بر «مرگ مغزی ناتو» منجر به نارضایتی شدید مقامات آلمانی، تركیهای و دیگر اعضای پیمان آتلانتیك از پاریس شد. از سوی دیگر، دونالد ترامپ درصدد آن است تا بار دیگر موضوع افزایش هزینه نظامی اعضای ناتو (به میزان 2 درصد تولید ناخالص داخلی آنها) را مطرح كرده و در غیر این صورت، به اعضای ناتو درخصوص كاهش شدید كمكهای آمریكا به این مجموعه اولتیماتوم دهد.
برخی اخبار حاكی از آن است كه كار از مرحله اولتیماتوم نیز گذشته و در آیندهای نزدیك، كاخ سفید رسما كاهش تعهدات و كمكهای مالی خود به ناتو را اعلام خواهد كرد. مشاوران ترامپ به وی توصیه كردهاند كه خطونشان كشیدن واشنگتن برای 26 عضو اروپایی ناتو، میتواند برای نمایش كاذب «قدرت آمریكا در مقابل متحدان خود» و در نهایت، افزایش آرای عمومی ترامپ در انتخابات مؤثر باشد! به عبارت گویاتر، ترامپ آماده است در نشست امسال، بهراحتی منافع مشترك اعضای پیمان آتلانتیك شمالی را به پای اهداف انتخاباتی خود در ایالاتمتحده قربانی كند حتی اگر این اقدام منجر به تضعیف شدید ناتو شود.
كسی از حضور ترامپ استقبال نمیكند
بدون شك كمتر كسی در اروپا از حضور رئیسجمهور ایالاتمتحده در نشست ناتو خرسند است. بوریس جانسون نخستوزیر انگلیس كه بهشدت از دخالت ترامپ در فضای انتخاباتی كشورش ناراضی است، رئیسجمهور جنجالی آمریكا را مهمان ناخواندهای میداند كه حضورش در جمع آتلانتیكیها به فال نیك گرفته نمیشود! حتی ممكن است ترامپ در جریان نشست سالانه ناتو، جمله یا عبارتی را درخصوص ترغیب افكار عمومی انگلیس مبنی بر «خروج سخت از اتحادیه اروپا» به كار ببرد كه به مذاق جانسون (كه فعلا طرفدار خروج نرم از اروپاست) خوش نیاید. اساسا یكی از دلایل تأكید جانسون بر عدم دخالت ترامپ در انتخابات سراسری انگلیس، پیشگیری از همین اقدام رئیسجمهور ایالاتمتحده در نشست ناتو بوده است.
منازعهای كه به قوت خود باقی است
بدون شك یكی دیگر از چهرههای جنجالی نشست اخیر ناتو، امانوئل مكرون، رئیسجمهور فرانسه خواهد بود. آلمان و برخی دیگر از اعضای ناتو در این نشست جمعی، قصد دارند مواضع مكرون را در مقابل دیدگان ترامپ به چالش بكشند و از این طریق، كاخ سفید را در خصوص تمدید حمایتهای مستمر خود از ناتو ترغیب كنند. اظهارات مكرون مبنی بر «مرگ مغزی ناتو» با واكنش «هایكو ماس» وزیر امور خارجه آلمان مواجه شد و او در پاسخ به مكرون گفت ناتو زنده است و در آینده نقش مهمی را در امنیت ایفا میكند و باید بیشازپیش گسترش یابد.
بااینحال مكرون نسبت به ادامه تعهد آمریكا به ناتو و امكان اتكای اروپاییها به این كشور ابراز تردید كرده است. این احساس تردید، از سال 2016 میلادی و درست زمانی كه ترامپ در رقابتهای انتخابات ریاست جمهوری آمریكا حضور داشت، در میان اكثریت قریب بهاتفاق اعضای ناتو به وجود آمده است؛ جایی كه ترامپ ساختار حاكم بر ناتو را منسوخ و كهنه میخواهد و بر لزوم بازتعریف این ساختار (بر اساس منافع آمریكا) تأكید میكند. با این حال افرادی مانند آنگلا مركل، صدراعظم آلمان و ینس استولتنبرگ، دبیر كل نروژی ناتو قصد دارند به هر قیمت ممكن، مانع از چینش مقدمات و پیشزمینههای فروپاشی نهایی ناتو در كنار یكدیگر شوند.
روایت مقامات اروپایی از احتمال فروپاشی ناتو
در این میان، صریحترین جمله در خصوص نسبت «دولت فعلی آمریكا» و «ناتو» را «آندرس فوگ راسموسن» دبیر كل سابق ناتو بیان كرده است: «پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات آینده ریاست جمهوری آمریكا، ناتو و این كشور را تضعیف میكند. رئیسجمهور ایالاتمتحده در مورد توان آمریكا در دفاع از همپیمانانش تردیدهایی ایجاد كرده است. به نظر میرسد جهان نیازمند یك راهبرد بینالمللی تازه است.» سال 2018 میلادی و درحالیكه منازعات درون آتلانتیكی بر سر مسائل گوناگون تا این اندازه جدی نشده بود نیز هشدارهایی از سوی مقامات اروپایی در خصوص آینده پیمان آتلانتیك شمالی مخابره شد. دونالد توسك، رئیس شورای اروپا در ژوئن سال گذشته میلادی صراحتا هشدار داد: «فشار ترامپ بر اعضای ناتو، میتواند منجر به فروپاشی این پیمان شود. ترامپ تهدیدی جدی علیه اتحاد غرب محسوب میشود و نادیده گرفتن خطاهای او اشتباه است. متأسفانه كاخ سفید در پیگیری مأموریت خود علیه نظام بینالمللی جدی است.»
صفآرایی افكار عمومی اروپا در برابر ترامپ
ماجرا بهمراتب پیچیدهتر از حد تصور است! افكار عمومی اروپا معتقدند كه مصالحه سیاستمدارانشان با رویكرد سلبی و تحمیلی ترامپ در قبال ناتو، منجر به سوءاستفاده كاخ سفید از ضعف اروپا شده است. بنابراین، منازعه شكلگرفته در میان اعضای پیمان آتلانتیك شمالی، بیشتر از اینكه بر سر افزایش بودجه دفاعی اعضای ناتو باشد، بر سر رویكرد جبری ایالاتمتحده در قبال دیگر اعضای پیمان آتلانتیك شمالی است. سران اروپایی از نحوه واكنش افكار عمومی خود در قبال «همراهی مطلق با دستورات ترامپ» بهشدت بیمناك هستند. بهعنوانمثال هرگونه اقدام كشورهای اروپایی مبنی برافزایش بودجه دفاعی از یكسو به معنای عقبنشینی آنها در برابر ایالاتمتحده آمریكا و از سوی دیگر، مولد بحرانهای اجتماعی در این كشورهاست. نباید فراموش كرد كه بسیاری از شهروندان اروپایی، اساسا موجودیت ناتو پس از پایان دوران حیات اتحاد جماهیر شوروی را غیرمنطقی میدانند و معتقدند كه اساسا عضویت در ناتو برای آنها هزینهبر بوده است. افزایش تصاعدی هزینههای ناتو در طول 18سال اشغال افغانستان این نارضایتی را تشدید كرده است. فراتر از آن، عده دیگری از شهروندان اروپایی نیز معتقدند در شرایطی كه اروپا در حال اجرای سیاستهای ریاضتی برای مقابله با كسری بودجه عمومی است، اختصاص میزان بیشتری از تولید ناخالص داخلی به هزینههای دفاعی در ناتو غیرعقلانی و نوعی باجدهی بیمورد به كاخ سفید خواهد بود.
سران ناتو بهخوبی میدانند كه دامنه دربرگیری منازعات درون آتلانتیكی و عمیقی كه شكلگرفته است، محدود به سیاستمداران نیست.
ما در مقیاسی بزرگتر، شاهد تقابل افكار عمومی اروپا با خواستههای رئیسجمهور ایالاتمتحده آمریكا هستیم. بیدلیل نیست كه اكثر شهروندان كشورهای اروپایی نسبت به دولت ترامپ و سیاستهای یكجانبهگرایانه وی در ناتو نگاهی منفی دارند.
حركت ناتو بهسوی سقوط و اضمحلال
نشست لندن نهتنها به نقطهای برای «همگرایی دوباره اعضای ناتو» تبدیل نمیشود، بلكه «نقطه آشكارساز» حركت ناتو بهسوی سقوط و اضمحلال خواهد بود. نكته جالبتوجه اینكه سران ناتو در این نشست، چیزی برای پنهانسازی از افكار عمومی ندارند! منازعات پایدار و مزمنی كه در میان اعضای پیمان آتلانتیك شمالی رخداده است بهاندازهای وسیع و آشكار است كه دیگر توان و قدرتی برای كتمانسازی آن و تبدیل آنها به یك «اختلاف درونسازمانی» خصوصا در حوزه امنیت بینالملل وجود ندارد. طی روزهای آینده، افكار عمومی دنیا شاهد شكلگیری یك جدال سخت در اتاقی شیشهای و كامل قابلرؤیت خواهند بود. منازعهای كه بازندگان آن، هر 29 عضو این پیمان ( 26 عضو اروپایی بهعلاوه آمریكا، تركیه و كانادا) خواهند بود.