در این گزارش با یك تجربه ژاپنی برای پرورش گل آشنا خواهید شد
توپی که گل می شود!
پارسال همین موقع‌ها نوشته بودم چرا بعضی‌ها همه‌اش روزشماری می‌كنند بهار بیاید تا از شر این سرما راحت شوند و زودتر برسند به سبزی و رشد و رویش. زمستان كه غصه ندارد. به شرطی كه خودتان آستین بالا بزنید و هوای خانه را تازه و بهاری كنید. امسال در این ایام روزهای سردی را داریم سپری می‌كنیم. ممكن است در جایی زندگی كنید كه برف و بارانش زیاد است یا به خاطر سوز سرما مجبور باشید وقت بیشتری را در خانه بگذرانید. همین را به فرصتی تبدیل كنید برای ساختن تجربه‌های تازه. مثل چه؟ می‌گویم برایتان. درست كردن كوكه‌داما. گلدان‌هایی مثل تور بسكتبال كه به جای قرار گرفتن تور در توپ، گیاهان زیبایی كاشته شده كه آدم را به هوس می‌اندازند برای داشتن‌شان.
زینب خزایی
كوكه‌داما از كجا آمده؟
می‌گویند اصل و اساس آن برمی‌گردد به مكتب
وابی سابی ژاپن. «وابی» به معنی «ستایش و زیبا دیدن اندوه، فقر و سادگی» و «سابی» به معنای «ستایش و زیبا دیدن پیری،كهنگی، تنهایی و دلتنگی» است. و این اصطلاح برای توصیف زیبایی آثاری استفاده می‌شود كه تمایل به طبیعی بودن و سادگی و حتی معمولی بودن دارند و از تفاخر و خودنمایی گریزان‌اند. به همین خاطر بیشترین تأكید كوكه‌داما بر نشان دادن زیبایی گیاه است تا گلدان. در نتیجه كوكه داما گلدان ندارد.
قدیمی است یا جدید؟
در قدیم ژاپنی‌ها برای قشنگی، بخشی از ریشه بونسای را از خاك بیرون می‌گذاشتند. به مرور زمان خزه‌ها روی ریشه‌ها نشستند و استفاده از بوته‌ها درخانه جای درختان كوچك را گرفت. همین بوته‌ها اول در كاسه‌ای ساده و دست‌ساز قرار می‌گرفتند و بعد كم‌كم تبدیل به كوكه‌داما شدند.
كوكه‌داما چیست؟
kokedama یك روش باغبانی است كه در آن ریشه‌های گیاه در خزه و نوعی گل مخصوص پیچیده، با نخ بسته شده و آویزان می‌شوند،koke به معنی خزه و damas به معنی توپك است. این توپ خزه ای مثل یك گلدان برای گیاهان زینتی و تلفیقی از هنر مدرن و علم باغبانی است. می‌توان گفت كوكه‌داما در واقع یك نوع بونسای تغییرشكل یافته است كه به گلدان نخی و باغ معلق هم شهرت دارد.
چرا در دنیا همه‌گیر شده؟
به خاطر ظاهر جالب و متفاوتش و همچنین كم‌جا بودن و داشتن كاربرد آویزی در خانه، پایش را از قرن هفدهم در ژاپن فراتر گذاشته و تا كنون مورد استقبال زیادی در دنیا قرارگرفته است.
مواد لازم برای ساخت كوكه‌داما
خاك پیت ماس یا خاك بونسای، خاك كاكتوس، خاك رس، خزه معمولی، نخ كنفی، قیچی و آب.
روش ساخت گام به گام
گیاه را از محل زندگی كنونی‌اش (گلدان یا باغچه) جدا و ریشه‌هایش را هرس كنید.
گیاه را در دمای اتاق خیلی سریع با آب خیس كنید.
آب اضافی خزه هایی را كه یك ساعت قبل در آب خیسانده‌اید، بگیرید و آن را دور ریشه‌ها بپیچید و با نخ كتان ببندید. خزه می‌تواند خزه ورقه‌ای یا معمولی باشد.
بعد خاك‌ها را با آب خوب مخلوط كنید تا یك گل چسبنده درست شود. نسبت آنها بهتر است هفت (پیت ماس) به سه (بونسای) باشد. یعنی هفت قسمت پیت ماس و سه واحد خاك بونسای. اگر پیت ماس نداشتید، می‌توانید از خزه معمولی هم استفاده كنید. دلیل استفاده از پیت ماس در باغبانی حفظ رطوبت خاك و جلوگیری از خشك شدن سریع گیاه است.
نكته: به طور كلی مقدار خاك و خزه بستگی به اندازه گیاه دارد.
در آخر گل را به صورت توپكی دور ریشه بپیچید و روی آن را با لایه‌های نازك خزه بپوشانید و با نخ آنها را محكم ببندید. آنقدر نخ دور توپك بپیچید كه خزه‌ها كاملا ثابت شوند و نریزند. چون قرار است گیاه خود را از این نخ آویزان كنید هرچه نخ‌پیچی بیشتر باشد بهتر می‌تواند وزن گیاه را تحمل كند.
نكته: می‌توانید در مراحل اولیه از قرقره مشكی برای زیر كار استفاده كنید و روی آن را با نخ كنفی رنگی هماهنگ با دكوراسیون خانه به صورت تزئینی بپیچید.
در پایان، خزه‌ها را با آب اسپری كنید.
حالا كوكه‌دامای شما آماده است و می‌توانید با یك تیر دو نشان بزنید. آن را یا روی ظروف تزئینی مثل بشقاب یا كاسه‌های تخت قرار دهید یا به صورت یك گلدان آویز استفاده كنید تا هم گلدان داشته باشید و هم وسیله زینتی.
گیاهان مناسب برای كوكه‌داما
در شرایط فعلی كه هوای تمام خانه یك دماست می‌توان بیشتر انواع گیاهان آپارتمانی را برای كوكه‌داما استفاده كرد. اما دقت كنید گیاهانی برای این روش مناسبند كه سازگاری بیشتری با حداقل‌های محیطی داشته باشند. مثل قاشقی، اسپاتی فیلوم، برگ انجیری، پوتوس و سرخس.
اما بهتر است گیاهی را انتخاب كنید كه:
الف-نیازهایش با شرایط محیطی داخل منزل شما اعم از نور، دما و رطوبت هماهنگ باشد تا ماندگاری بیشتری داشته باشند.
ب- به نور متوسط نیاز داشته باشد و لازم نباشد آن را مدت زیادی در مقابل آفتاب قرار دهید. چون نور مستقیم باعث خشك شدن و از دست دادن رطوبت كوكه‌داما می‌شود و رنگش را به مرور زمان قهوه‌ای می‌كند.
ج- از كاكتوس و ساكولنت دركوكه‌داما استفاده نكنید. چون خاك مناسب كاكتوس‌ها شنی است و این خاك به خاطر میزان چسبندگی كمش، قابل شكل‌دهی نبوده و به درد ساخت توپك نمی‌خورد. از طرفی خزه كوكه‌داما، خودش عاملی برای تحمیل رطوبت اضافه به گیاه است و همین عامل باعث گندیدگی گیاه می‌شود. اگر مجبور به استفاده از كاكتوس و ساكولنت شدید، مقدار آبیاری را كمتر كنید.
د- كوكه‌داما را می‌توان با گیاهان چوبی مثل درختان كوچك هم ساخت و در فضای باز نگهداری كرد اما نگهداری در فضای باز كمی سخت است، چون تبخیر آب و خشكی در هوای آزاد سریع‌تر اتفاق می‌افتد.
پرستاری از كوكه‌داما
آبیاری
بهترین شاخص برای تشنگی كوكه‌داما سبك شدن وزن آن است.
البته اندازه و نوع گیاه و شرایط محیطی مثل نور و دمای محیط هم بر زمان آبیاری مؤثرند.
طبیعتا در فصول گرم سال به آب بیشتری نیاز دارد.
بهترین روش آبیاری گذاشتن آن در ظرف آب به مدت دست‌كم پنج دقیقه است. اما خود گیاه نباید غرقاب شود.
بعد از اتمام آبیاری، صبر كنید آب اضافی خارج شود بعد آن را به سرجای اصلی‌اش برگردانید.
نشانه‌های آبیاری زیاد: سیاه شدن ساقه‌های پایینی گیاه، زرد شدن و ریختن برگ‌ها
نشانه‌های آبیاری كم: پژمردگی گیاه، سوختگی نوك برگ‌ها
نور
نور مستقیم خورشید اغلب باعث سوختگی برگ‌ها و خشك شدن سریع كوكه داما می‌شود. پس بهتر است اگر گیاهتان نوردوست است آن را نزدیك پنجره‌ای قرار دهید كه پرده دارد. گیاهانی را هم كه به نور كمتری احتیاج دارند روی میز كار یا در فضای داخل اتاق بگذارید.
دما
دمای مناسب برای كوكه‌داما همان دمای اتاق است. یعنی نه سرمای زیاد می‌خواهد نه گرما. اما نباید در مجاورت دستگاه‌های گرمایشی، سرمایشی، تهویه و جریان باد شدید باشد، چون موجب خشكی توپك می‌شود.
غبارپاشی
یكی از نكات بسیار مهم در نگهداری كوكه‌داما حفظ رطوبت آن است. اگر احساس كردید فضای خانه خشك است هر صبح آن را آب‌پاشی كنید یا می‌توانید برای تنظیم رطوبت هوا روش‌هایی مثل گذاشتن ظرف آب روی بخاری یا یك ظرف سنگریزه و آب در زیر گلدان یا دستگاه بخور و ... استفاده كنید.
تغذیه
در چندماه اول نیاز به تغذیه ندارد چون خاك آن به اندازه كافی مواد غذایی دارد اما بعد از چهارماه حتما كوددهی آن با كود مایع را مد نظر قرار دهید.
كودهای مایع را بایستی طبق دستورالعمل در آب حل كنید و همراه آب آبیاری به گیاه بدهید یا روی برگ‌های آن اسپری كنید.
بهترین فصول كوددهی بهار و تابستان است.
هرس
هرس یعنی حذف برگ‌های خشك و زرد گیاه.
تعویض
بسته به نوع گیاه، میزان رشد ریشه و شرایط محیطی آن می‌توانیم اقدام به تعویض كوكه‌داما كنیم. وقتی ریشه گیاه از توپ خزه بیرون بزند یعنی وقت تعویضش رسیده است.
می‌گویند اصل و اساس آن برمی‌گردد به مكتب
وابی سابی ژاپن. «وابی» به معنی «ستایش و زیبا دیدن اندوه، فقر و سادگی» و «سابی» به معنای «ستایش و زیبا دیدن پیری،كهنگی، تنهایی و دلتنگی» است. و این اصطلاح برای توصیف زیبایی آثاری استفاده می‌شود كه تمایل به طبیعی بودن و سادگی و حتی معمولی بودن دارند و از تفاخر و خودنمایی گریزان‌اند. به همین خاطر بیشترین تأكید كوكه‌داما بر نشان دادن زیبایی گیاه است تا گلدان. در نتیجه كوكه داما گلدان ندارد.
قدیمی است یا جدید؟
در قدیم ژاپنی‌ها برای قشنگی، بخشی از ریشه بونسای را از خاك بیرون می‌گذاشتند. به مرور زمان خزه‌ها روی ریشه‌ها نشستند و استفاده از بوته‌ها درخانه جای درختان كوچك را گرفت. همین بوته‌ها اول در كاسه‌ای ساده و دست‌ساز قرار می‌گرفتند و بعد كم‌كم تبدیل به كوكه‌داما شدند.
كوكه‌داما چیست؟
kokedama یك روش باغبانی است كه در آن ریشه‌های گیاه در خزه و نوعی گل مخصوص پیچیده، با نخ بسته شده و آویزان می‌شوند،koke به معنی خزه و damas به معنی توپك است. این توپ خزه ای مثل یك گلدان برای گیاهان زینتی و تلفیقی از هنر مدرن و علم باغبانی است. می‌توان گفت كوكه‌داما در واقع یك نوع بونسای تغییرشكل یافته است كه به گلدان نخی و باغ معلق هم شهرت دارد.
چرا در دنیا همه‌گیر شده؟
به خاطر ظاهر جالب و متفاوتش و همچنین كم‌جا بودن و داشتن كاربرد آویزی در خانه، پایش را از قرن هفدهم در ژاپن فراتر گذاشته و تا كنون مورد استقبال زیادی در دنیا قرارگرفته است.
مواد لازم برای ساخت كوكه‌داما
خاك پیت ماس یا خاك بونسای، خاك كاكتوس، خاك رس، خزه معمولی، نخ كنفی، قیچی و آب.
روش ساخت گام به گام
گیاه را از محل زندگی كنونی‌اش (گلدان یا باغچه) جدا و ریشه‌هایش را هرس كنید.
گیاه را در دمای اتاق خیلی سریع با آب خیس كنید.
آب اضافی خزه هایی را كه یك ساعت قبل در آب خیسانده‌اید، بگیرید و آن را دور ریشه‌ها بپیچید و با نخ كتان ببندید. خزه می‌تواند خزه ورقه‌ای یا معمولی باشد.
بعد خاك‌ها را با آب خوب مخلوط كنید تا یك گل چسبنده درست شود. نسبت آنها بهتر است هفت (پیت ماس) به سه (بونسای) باشد. یعنی هفت قسمت پیت ماس و سه واحد خاك بونسای. اگر پیت ماس نداشتید، می‌توانید از خزه معمولی هم استفاده كنید. دلیل استفاده از پیت ماس در باغبانی حفظ رطوبت خاك و جلوگیری از خشك شدن سریع گیاه است.
نكته: به طور كلی مقدار خاك و خزه بستگی به اندازه گیاه دارد.
در آخر گل را به صورت توپكی دور ریشه بپیچید و روی آن را با لایه‌های نازك خزه بپوشانید و با نخ آنها را محكم ببندید. آنقدر نخ دور توپك بپیچید كه خزه‌ها كاملا ثابت شوند و نریزند. چون قرار است گیاه خود را از این نخ آویزان كنید هرچه نخ‌پیچی بیشتر باشد بهتر می‌تواند وزن گیاه را تحمل كند.
نكته: می‌توانید در مراحل اولیه از قرقره مشكی برای زیر كار استفاده كنید و روی آن را با نخ كنفی رنگی هماهنگ با دكوراسیون خانه به صورت تزئینی بپیچید.
در پایان، خزه‌ها را با آب اسپری كنید.
حالا كوكه‌دامای شما آماده است و می‌توانید با یك تیر دو نشان بزنید. آن را یا روی ظروف تزئینی مثل بشقاب یا كاسه‌های تخت قرار دهید یا به صورت یك گلدان آویز استفاده كنید تا هم گلدان داشته باشید و هم وسیله زینتی.
گیاهان مناسب برای كوكه‌داما
در شرایط فعلی كه هوای تمام خانه یك دماست می‌توان بیشتر انواع گیاهان آپارتمانی را برای كوكه‌داما استفاده كرد. اما دقت كنید گیاهانی برای این روش مناسبند كه سازگاری بیشتری با حداقل‌های محیطی داشته باشند. مثل قاشقی، اسپاتی فیلوم، برگ انجیری، پوتوس و سرخس.
اما بهتر است گیاهی را انتخاب كنید كه:
الف-نیازهایش با شرایط محیطی داخل منزل شما اعم از نور، دما و رطوبت هماهنگ باشد تا ماندگاری بیشتری داشته باشند.
ب- به نور متوسط نیاز داشته باشد و لازم نباشد آن را مدت زیادی در مقابل آفتاب قرار دهید. چون نور مستقیم باعث خشك شدن و از دست دادن رطوبت كوكه‌داما می‌شود و رنگش را به مرور زمان قهوه‌ای می‌كند.
ج- از كاكتوس و ساكولنت دركوكه‌داما استفاده نكنید. چون خاك مناسب كاكتوس‌ها شنی است و این خاك به خاطر میزان چسبندگی كمش، قابل شكل‌دهی نبوده و به درد ساخت توپك نمی‌خورد. از طرفی خزه كوكه‌داما، خودش عاملی برای تحمیل رطوبت اضافه به گیاه است و همین عامل باعث گندیدگی گیاه می‌شود. اگر مجبور به استفاده از كاكتوس و ساكولنت شدید، مقدار آبیاری را كمتر كنید.
د- كوكه‌داما را می‌توان با گیاهان چوبی مثل درختان كوچك هم ساخت و در فضای باز نگهداری كرد اما نگهداری در فضای باز كمی سخت است، چون تبخیر آب و خشكی در هوای آزاد سریع‌تر اتفاق می‌افتد.
پرستاری از كوكه‌داما
آبیاری
بهترین شاخص برای تشنگی كوكه‌داما سبك شدن وزن آن است.
البته اندازه و نوع گیاه و شرایط محیطی مثل نور و دمای محیط هم بر زمان آبیاری مؤثرند.
طبیعتا در فصول گرم سال به آب بیشتری نیاز دارد.
بهترین روش آبیاری گذاشتن آن در ظرف آب به مدت دست‌كم پنج دقیقه است. اما خود گیاه نباید غرقاب شود.
بعد از اتمام آبیاری، صبر كنید آب اضافی خارج شود بعد آن را به سرجای اصلی‌اش برگردانید.
نشانه‌های آبیاری زیاد: سیاه شدن ساقه‌های پایینی گیاه، زرد شدن و ریختن برگ‌ها
نشانه‌های آبیاری كم: پژمردگی گیاه، سوختگی نوك برگ‌ها
نور
نور مستقیم خورشید اغلب باعث سوختگی برگ‌ها و خشك شدن سریع كوكه داما می‌شود. پس بهتر است اگر گیاهتان نوردوست است آن را نزدیك پنجره‌ای قرار دهید كه پرده دارد. گیاهانی را هم كه به نور كمتری احتیاج دارند روی میز كار یا در فضای داخل اتاق بگذارید.
دما
دمای مناسب برای كوكه‌داما همان دمای اتاق است. یعنی نه سرمای زیاد می‌خواهد نه گرما. اما نباید در مجاورت دستگاه‌های گرمایشی، سرمایشی، تهویه و جریان باد شدید باشد، چون موجب خشكی توپك می‌شود.
غبارپاشی
یكی از نكات بسیار مهم در نگهداری كوكه‌داما حفظ رطوبت آن است. اگر احساس كردید فضای خانه خشك است هر صبح آن را آب‌پاشی كنید یا می‌توانید برای تنظیم رطوبت هوا روش‌هایی مثل گذاشتن ظرف آب روی بخاری یا یك ظرف سنگریزه و آب در زیر گلدان یا دستگاه بخور و ... استفاده كنید.
تغذیه
در چندماه اول نیاز به تغذیه ندارد چون خاك آن به اندازه كافی مواد غذایی دارد اما بعد از چهارماه حتما كوددهی آن با كود مایع را مد نظر قرار دهید.
كودهای مایع را بایستی طبق دستورالعمل در آب حل كنید و همراه آب آبیاری به گیاه بدهید یا روی برگ‌های آن اسپری كنید.
بهترین فصول كوددهی بهار و تابستان است.
هرس
هرس یعنی حذف برگ‌های خشك و زرد گیاه.
تعویض
بسته به نوع گیاه، میزان رشد ریشه و شرایط محیطی آن می‌توانیم اقدام به تعویض كوكه‌داما كنیم. وقتی ریشه گیاه از توپ خزه بیرون بزند یعنی وقت تعویضش رسیده است.
