قوانین فعلی برای حفاظت از همه خانه های قدیمی و تاریخی پایتخت کافی نیست
طهران کابوس لودر می بیند!
تهران خانه قدیمی كم ندارد؛ خانه‌هایی بزرگ با دیوارهایی پر از خاطره كه آجر به آجر نشان روزهای گذشته‌اند، زمان در این خانه‌ها به وقت طهران قدیم ایستاده است و حالا در شلوغی و ازدحام برج‌ها و ساختمان بلندی كه یكی‌یكی قد كشیده‌اند روی تن تهران جدید، آنها شده‌اند وصله‌های ناجوری كه حیات‌شان به هزار اما و اگر بند شده؛ همین است كه حالا اعضای شورای شهر تهران با تصویب یك فوریت طرحی ویژه، به فكر حفاظت از این خانه‌های قدیمی افتاده‌اند؛ موضوعی كه سررشته‌اش به ماجرای تخریب سه خانه در تهران می‌رسد؛ ملكی قدیمی در تقاطع خیابان فلسطین و ایتالیا، خانه‌ای در خیابان سی تیر و كوچه زیبای شمالی و خانه‌ای دیگر در خیابان سنایی كه واجد ارزش معماری تاریخی تشخیص داده نشده و مجوز تخریب گرفته‌اند؛ خانه‌هایی كه در طرح تفصیلی تهران نشانی از آنها نبوده و با وجود معماری خاص و منحصربه‌فردشان روزشمار عمرشان به پایان رسیده است. همین تخریب‌های پی‌درپی در چندماه اخیر، بالاخره به یك طرح در صدو نود و هشتمین جلسه اعضای شورای شهر رسید و نتیجه‌اش انتشار خبری بود كه می‌گفت خانه‌های قدیمی تهران از این به بعد می‌توانند نفس راحتی بكشند و درگیرودار بالارفتن قیمت زمین و خانه در تهران، تن و بدنشان كمتر بلرزد؛ طرحی كه به گفته رئیس كمیته معماری و طرح‌های شهری شورای شهر تهران، به دنبال سرعت گرفتن تخریب آثار ارزشمند معماری در ماه‌های اخیر در دستور كار شورا قرار گرفته؛ تخریب‌هایی كه به شدت مورد اعتراض فعالان حوزه میراث فرهنگی، رسانه‌ها و علاقه‌مندان این حوزه است.
شناسایی2000خانه تاریخی
تهران است و بافت تاریخی‌اش؛ محله‌هایی پر از خانه‌های قدیمی چندده ساله كه هركدام‌شان یك نشانه‌اند بر هویت تاریخی تهران؛ خانه‌هایی با معماری خاص كه بعد از قاجار تحولات مهمی را از سرگذرانده‌اند و سیمای امروز شهر تهران همچنان متاثر از این معماری است. خانه‌هایی كه در ماه‌های اخیر از گزند تخریب در امان نمانده‌اند و هراز گاهی خبر تخریب یكی از آنها رسانه‌ای می‌شودو دل دوستداران میراث تاریخی كشورمان را می‌لرزاند؛ خانه‌هایی كه یا تخریب شده‌اند یا در آستانه تخریبند و دست‌شان به جایی بند نیست. ناگفته پیداست تخریب این بناها كه مربوط به دوره خاصی از معماری شهر تهران هستند از یك طرف بیشترین لطمه را به هویت شهر وارد می‌كند و از طرف دیگر سود اقتصادی فراوانی به مالك آن می‌رساند؛ خانه‌هایی واجد ارزش تاریخی كه به گفته پرهام جانفشان، مدیر كل میراث فرهنگی استان تهران آمارشان فعلا 2000 تاست؛ خانه‌هایی كه عمدتا در مناطق 6 و 11 و 12 و 7 پایتخت قرار دارند و به مرور زمان شناسایی و در نقشه و طرح تفصیلی تهران پیاده شده‌اند. جانفشان در توضیح بیشتر این ماجرا به ما می‌گوید: ما دو نوع خانه در تهران داریم. دسته اول خانه‌های ثبت شده در فهرست میراث هستند و دسته دوم خانه‌های واجد ارزش تاریخی كه از نظر سطح و درجه در سطح پایین‌تری نسبت به خانه‌های ثبتی قرار می‌گیرند و با این حال از نظر میراث فرهنگی ارزشمند هستند و تلاش و تاكید ما بر حفظ آنهاست. جانفشان با تاكید براین‌كه درحال حاضر در فهرست خانه‌های واجد ارزش تاریخی، اسامی 2000 خانه در تهران ثبت شده و این فهرست در حال تكمیل است، می‌گوید: حداقل درباره این خانه‌ها با اطمینان می‌گویم شهرداری‌های مناطق از ما موقع پروانه دادن برای ساخت و تخریب و... استعلام می‌كنند و ما رای به تخریب هیچ‌كدام از خانه‌های واجد ارزشی كه در لیست میراث فر هنگی هستند، نمی‌دهیم، مگر این‌كه مالك پرونده را به دادگاه ببرد و از دادگاه حكم تخریب بگیرد.
همین است كه حالا مدیركل میراث فرهنگی استان تهران از اقدام اخیر شورای شهر تهران در الزام شهرداری تهران به ارائه لایحه حفاظت از میراث معماری معاصر استقبال می‌كند و می‌گوید: قبلا درباره كلیات این طرح با من صحبت شده بود و شورای شهر مكاتباتی درباره این موضوع با ما داشت و از آنجا كه همه این خانه‌ها میراثی هستند كه هویت امروز شهر تهران را می‌سازند، هر حركتی كه در جهت حفظ این میراث در هر مكانیسمی انجام شود مورد تایید ماست.
از حرف تا عمل
صیانت از خانه‌های تاریخی معاصر، شعاری است كه نهادهای مختلفی داعیه‌اش را دارند؛ اما از حرف تا عمل فاصله بسیار است و در واقعیت قوانین و مقررات جاری برای حفاظت از همه بناهای ارزشمند معاصر كافی نیست و در شرایطی كه ساخت و ساز به فعالیتی پرسود درسال‌های اخیر تبدیل شده، این موضوع به بهانه‌ای برای سرعت گرفتن روند تخریب این بناها تبدیل شده، آن‌قدر كه چهره تهران دائم در حال پوست‌اندازی باشد و هر بار جای یك بنای قدیمی، یك خانه چندده ساله، یك ساختمان مدرن چند طبقه قد علم كند. همین‌جاست كه جای خالی سیاست‌هایی برای حفاظت از بافت‌ها و بناهای ارزشمند معاصر خودش را نشان می‌دهد؛ سیاست‌هایی كه می‌توانند جلوی تخریب‌های گاه و بیگاه این بناهای
با ارزش را بگیرند و به عقیده كارشناسان میراث فرهنگی بهتر است مبتنی بر راهبرد برد ــ برد باشند؛ همان راهبردی كه از منتفع بودن مالك و سرمایه‌گذار از حفاظت بنا حكایت می‌كند و سال‌هاست در جهت حفظ بناهای تاریخی در بسیاری از كشورها انجام می‌شود.
مناطق تاریخی تهران
هنوز هم با راه رفتن در كوچه و خیابان‌های شهر تهران می‌توانیم نشانه‌های این معماری معاصر را كه دبیر كمیته خانه‌های تاریخی تهران از آن صحبت می‌كند به وضوح ببینیم؛ به‌خصوص در مناطق 12 و 11 كه بناهایش بیشتر میراث به جا مانده از دوران قاجار هستند یا منطقه 6 و 7 كه خانه هایش به طور مشخص به معماری مدرن و معاصر اختصاص دارند و مناطق یك و 3 كه تلفیقی از معماری قاجاری و معاصر را به معرض نمایش گذاشته. عسگری در توضیح بیشتر به ما می‌گوید: وقتی می‌گوییم بنای قاجاری تكلیف معماری اش مشخص است یعنی بنای صد سال به بالا. اما وقتی از بنای معماری مدرن و معاصر صحبت می‌كنیم كه الان موضوع بحث ماست، به‌طور مشخص به بناهایی اشاره داریم كه معماری‌شان در زمان پهلوی اول و دوم اتفاق افتاده است و الان تاكید بر حفظ این خانه‌های واجد ارزش تاریخی است و با اجرایی شدن این لایحه در شهرداری، جلوی اتفاقات مشابه در تخریب خانه‌های
واجد ارزش گرفته می‌شود.
حكایت تخریب خانه‌های قدیمی در تهران، خانه‌هایی كه هویت فرهنگی و تاریخی پایتخت را می‌سازند، ماجرایی طولانی است. موج ویرانی كه این خانه‌ها را هدف گرفته، این روزها آن‌قدر شدت دارد كه آمار دقیقی از تخریب‌ها در دست نیست؛ تقدیری ناخوشایند كه روی سر بسیاری از آنها سایه‌انداخته و امیدی به فردایشان نیست، خانه‌هایی كه شب‌ها كابوس لودر می‌بینند و روزها منتظر یك راه نجات هستند و چشم به راه قوانینی كه آنها را از گزند تخریب در امان نگاه دارد!
نبودمنفعت مالی، مهمترین عامل تخریب خانه های تاریخی
در تمام دنیا قانونی وجود دارد به نام عدم‌النفع كه براساس آن، دولت در ازای حفظ یك بنای باارزش میراثی، حقوقی را به مالك می‌دهد در ازای حقی كه از او می‌گیرد. برای مثال تسهیلاتی خاص با درصد پایین یا حذف عوارض یا معافیت مالیاتی و... از این بسته‌های تشویقی در كشور ما خبری نیست و همین موضوع دلیلی شده بر تخریب بیشتر این بناها. البته قانون عدم‌النفع مبنی بر جبران ضرر مالكان خانه‌های تاریخی در شورای چهارم در تهران مصوب شد، اما این قانون هنوز اجرایی نشده است و با این‌كه اخیرا هم قانونی بر مبنای حمایت از بافت تاریخی در مجلس مطرح شده؛ اما باز نتیجه این قوانین، حفظ و صیانت این بناها نبوده است.همین است که در چند ماه اخیر به صورت سلسله وار یكسری بناهای معاصر شهر تهران متاسفانه تخریب شده و فاقد ارزش تاریخی و معماری تشخیص داده شدند، مثل ملكی که در تقاطع خیابان فلسطین و ایتالیا قرار داشت یا بنای خیابان سی تیر كه نبش كوچه زیبای شمالی بود یا بنایی در خیابان سنایی تهران. طبق اسناد موجود برای این ملك‌ها از میراث فرهنگی استعلام گرفته شده است.
دلیل این اتفاق وجود یك نقص در مصوبات شورای شهراست، چرا که ما در حوزه میراث تاریخی مصوبه داریم، در حوزه میراث طبیعی هم مصوبه داریم، اما در حوزه میراث مدرن و معاصر و بناهای به جا مانده از دوره پهلوی چیزی در دست نداریم و از آنجایی كه معماری معاصر شهر تهران بخش مهمی از هویت پایتخت را می‌سازد، ضرورت دارد كه این بخش هم مورد توجه قرار بگیرد.
تهران است و بافت تاریخی‌اش؛ محله‌هایی پر از خانه‌های قدیمی چندده ساله كه هركدام‌شان یك نشانه‌اند بر هویت تاریخی تهران؛ خانه‌هایی با معماری خاص كه بعد از قاجار تحولات مهمی را از سرگذرانده‌اند و سیمای امروز شهر تهران همچنان متاثر از این معماری است. خانه‌هایی كه در ماه‌های اخیر از گزند تخریب در امان نمانده‌اند و هراز گاهی خبر تخریب یكی از آنها رسانه‌ای می‌شودو دل دوستداران میراث تاریخی كشورمان را می‌لرزاند؛ خانه‌هایی كه یا تخریب شده‌اند یا در آستانه تخریبند و دست‌شان به جایی بند نیست. ناگفته پیداست تخریب این بناها كه مربوط به دوره خاصی از معماری شهر تهران هستند از یك طرف بیشترین لطمه را به هویت شهر وارد می‌كند و از طرف دیگر سود اقتصادی فراوانی به مالك آن می‌رساند؛ خانه‌هایی واجد ارزش تاریخی كه به گفته پرهام جانفشان، مدیر كل میراث فرهنگی استان تهران آمارشان فعلا 2000 تاست؛ خانه‌هایی كه عمدتا در مناطق 6 و 11 و 12 و 7 پایتخت قرار دارند و به مرور زمان شناسایی و در نقشه و طرح تفصیلی تهران پیاده شده‌اند. جانفشان در توضیح بیشتر این ماجرا به ما می‌گوید: ما دو نوع خانه در تهران داریم. دسته اول خانه‌های ثبت شده در فهرست میراث هستند و دسته دوم خانه‌های واجد ارزش تاریخی كه از نظر سطح و درجه در سطح پایین‌تری نسبت به خانه‌های ثبتی قرار می‌گیرند و با این حال از نظر میراث فرهنگی ارزشمند هستند و تلاش و تاكید ما بر حفظ آنهاست. جانفشان با تاكید براین‌كه درحال حاضر در فهرست خانه‌های واجد ارزش تاریخی، اسامی 2000 خانه در تهران ثبت شده و این فهرست در حال تكمیل است، می‌گوید: حداقل درباره این خانه‌ها با اطمینان می‌گویم شهرداری‌های مناطق از ما موقع پروانه دادن برای ساخت و تخریب و... استعلام می‌كنند و ما رای به تخریب هیچ‌كدام از خانه‌های واجد ارزشی كه در لیست میراث فر هنگی هستند، نمی‌دهیم، مگر این‌كه مالك پرونده را به دادگاه ببرد و از دادگاه حكم تخریب بگیرد.
همین است كه حالا مدیركل میراث فرهنگی استان تهران از اقدام اخیر شورای شهر تهران در الزام شهرداری تهران به ارائه لایحه حفاظت از میراث معماری معاصر استقبال می‌كند و می‌گوید: قبلا درباره كلیات این طرح با من صحبت شده بود و شورای شهر مكاتباتی درباره این موضوع با ما داشت و از آنجا كه همه این خانه‌ها میراثی هستند كه هویت امروز شهر تهران را می‌سازند، هر حركتی كه در جهت حفظ این میراث در هر مكانیسمی انجام شود مورد تایید ماست.
از حرف تا عمل
صیانت از خانه‌های تاریخی معاصر، شعاری است كه نهادهای مختلفی داعیه‌اش را دارند؛ اما از حرف تا عمل فاصله بسیار است و در واقعیت قوانین و مقررات جاری برای حفاظت از همه بناهای ارزشمند معاصر كافی نیست و در شرایطی كه ساخت و ساز به فعالیتی پرسود درسال‌های اخیر تبدیل شده، این موضوع به بهانه‌ای برای سرعت گرفتن روند تخریب این بناها تبدیل شده، آن‌قدر كه چهره تهران دائم در حال پوست‌اندازی باشد و هر بار جای یك بنای قدیمی، یك خانه چندده ساله، یك ساختمان مدرن چند طبقه قد علم كند. همین‌جاست كه جای خالی سیاست‌هایی برای حفاظت از بافت‌ها و بناهای ارزشمند معاصر خودش را نشان می‌دهد؛ سیاست‌هایی كه می‌توانند جلوی تخریب‌های گاه و بیگاه این بناهای
با ارزش را بگیرند و به عقیده كارشناسان میراث فرهنگی بهتر است مبتنی بر راهبرد برد ــ برد باشند؛ همان راهبردی كه از منتفع بودن مالك و سرمایه‌گذار از حفاظت بنا حكایت می‌كند و سال‌هاست در جهت حفظ بناهای تاریخی در بسیاری از كشورها انجام می‌شود.
مناطق تاریخی تهران
هنوز هم با راه رفتن در كوچه و خیابان‌های شهر تهران می‌توانیم نشانه‌های این معماری معاصر را كه دبیر كمیته خانه‌های تاریخی تهران از آن صحبت می‌كند به وضوح ببینیم؛ به‌خصوص در مناطق 12 و 11 كه بناهایش بیشتر میراث به جا مانده از دوران قاجار هستند یا منطقه 6 و 7 كه خانه هایش به طور مشخص به معماری مدرن و معاصر اختصاص دارند و مناطق یك و 3 كه تلفیقی از معماری قاجاری و معاصر را به معرض نمایش گذاشته. عسگری در توضیح بیشتر به ما می‌گوید: وقتی می‌گوییم بنای قاجاری تكلیف معماری اش مشخص است یعنی بنای صد سال به بالا. اما وقتی از بنای معماری مدرن و معاصر صحبت می‌كنیم كه الان موضوع بحث ماست، به‌طور مشخص به بناهایی اشاره داریم كه معماری‌شان در زمان پهلوی اول و دوم اتفاق افتاده است و الان تاكید بر حفظ این خانه‌های واجد ارزش تاریخی است و با اجرایی شدن این لایحه در شهرداری، جلوی اتفاقات مشابه در تخریب خانه‌های
واجد ارزش گرفته می‌شود.
حكایت تخریب خانه‌های قدیمی در تهران، خانه‌هایی كه هویت فرهنگی و تاریخی پایتخت را می‌سازند، ماجرایی طولانی است. موج ویرانی كه این خانه‌ها را هدف گرفته، این روزها آن‌قدر شدت دارد كه آمار دقیقی از تخریب‌ها در دست نیست؛ تقدیری ناخوشایند كه روی سر بسیاری از آنها سایه‌انداخته و امیدی به فردایشان نیست، خانه‌هایی كه شب‌ها كابوس لودر می‌بینند و روزها منتظر یك راه نجات هستند و چشم به راه قوانینی كه آنها را از گزند تخریب در امان نگاه دارد!
نبودمنفعت مالی، مهمترین عامل تخریب خانه های تاریخی
در تمام دنیا قانونی وجود دارد به نام عدم‌النفع كه براساس آن، دولت در ازای حفظ یك بنای باارزش میراثی، حقوقی را به مالك می‌دهد در ازای حقی كه از او می‌گیرد. برای مثال تسهیلاتی خاص با درصد پایین یا حذف عوارض یا معافیت مالیاتی و... از این بسته‌های تشویقی در كشور ما خبری نیست و همین موضوع دلیلی شده بر تخریب بیشتر این بناها. البته قانون عدم‌النفع مبنی بر جبران ضرر مالكان خانه‌های تاریخی در شورای چهارم در تهران مصوب شد، اما این قانون هنوز اجرایی نشده است و با این‌كه اخیرا هم قانونی بر مبنای حمایت از بافت تاریخی در مجلس مطرح شده؛ اما باز نتیجه این قوانین، حفظ و صیانت این بناها نبوده است.همین است که در چند ماه اخیر به صورت سلسله وار یكسری بناهای معاصر شهر تهران متاسفانه تخریب شده و فاقد ارزش تاریخی و معماری تشخیص داده شدند، مثل ملكی که در تقاطع خیابان فلسطین و ایتالیا قرار داشت یا بنای خیابان سی تیر كه نبش كوچه زیبای شمالی بود یا بنایی در خیابان سنایی تهران. طبق اسناد موجود برای این ملك‌ها از میراث فرهنگی استعلام گرفته شده است.
دلیل این اتفاق وجود یك نقص در مصوبات شورای شهراست، چرا که ما در حوزه میراث تاریخی مصوبه داریم، در حوزه میراث طبیعی هم مصوبه داریم، اما در حوزه میراث مدرن و معاصر و بناهای به جا مانده از دوره پهلوی چیزی در دست نداریم و از آنجایی كه معماری معاصر شهر تهران بخش مهمی از هویت پایتخت را می‌سازد، ضرورت دارد كه این بخش هم مورد توجه قرار بگیرد.
ضمیمه کلیک
تیتر خبرها
