دعواهای حقوقی و دادخواهی اهالی سینما دست‌کمی از یک فیلم سینمایی ندارد
شکایت‌هـای آرتیستی
اگر تعداد فیلم‌های ژانر دادگاهی در ایران را روی هم بگذارید اینقدر نمی‌شود؛ منظورمان شکایت‌ها و دعواهای سینمای ایران و سینماگران است که هرازگاهی از خجالت همدیگر درمی‌آیند و شکایتی را علیه هم تنظیم می‌کنند یا تهدید به شکایت می‌کنند یا دست‌کم به شکل زبانی و رسانه‌ای برای هم خط و نشان می‌کشند. البته نه این‌که این شکایت‌ها و دعواها فقط مخصوص ایران باشد، نه، همه‌جایی است و به‌ویژه هالیوود پر است از شکایت و دعواهای حقوقی سینماگران. منتهی درگیری‌های دادگاهی آنها دو تفاوت عمده با دعواهای این‌ور دارد، یکی این‌که معمولا طرف بازنده، محکوم به پرداخت غرامت میلیون دلاری می‌شود تا دیگر پایش را از گلیمش درازتر نکند و به هوش باشد و دیگر این‌که به دلیل برد و توجهات رسانه‌ای وسیع و فعالیت همیشگی پاپاراتزی‌ها، دعواها و شکایت‌های هالیوودی‌ها شکل و شمایل یک فیلم دادگاهی را پیدا می‌کند با مخاطبانی انبوه که جزء به جزء جلسات دادگاه را در اخبار و رسانه‌ها دنبال می‌کنند و به اندازه تماشای یک فیلم، هیجان دارند. ممکن است که شکایت‌های ستاره‌های هالیوودی، پایگاهی واقعی داشته باشد، اما جنبه نمایشی آن را هم نباید دست‌کم گرفت و انگار برخی از آنها دوست دارند پروسه شکایت و مراحل آیین دادرسی را اغراق‌آمیز و با جلوه‌گری رسانه‌ای طی کنند. به هر حال این هم خودش فیلمی است و نظرها را جلب می‌کند و باعث می‌شود آنها از این طریق هم در معرض توجه باشند. اما در سینمای ایران، شکایت‌ها برنامه‌ریزی شده و نمایشی نیست و بیشترشان با ابهام رسانه‌ای پیش می‌روند و نتیجه چندانی ندارند. اگر هم به حکم قضایی و رای دادگاه منجر شوند، میل و اراده‌ای برای نشر آن در رسانه‌ها وجود ندارد. در واقع اینجا ابتدا سر و صدایی رسانه‌ای مبنی بر شکایت فلان بازیگر از فلان تهیه‌کننده بلند می‌شود (گاهی حتی توسط خود شخص شاکی و در مصاحبه‌ای) اما در ادامه دیگر خبری از روند شکایت و دادرسی نیست و پرونده دست‌کم در رسانه‌ها مختومه می‌شود. گاهی اوضاع طوری است که انگار از اول هم شکایتی در کار نبوده و فقط تهدیدی زبانی و بازی رسانه‌ای برای بیان مقصود بوده است. فضای پرسوءتفاهم سینمای ایران، بستر مناسبی را برای اختلاف و دعوا و چه بسا شکایت فراهم می‌کند، اما در ادامه بنا به تعارفات ایرانی و رودربایستی و ملاحظات، شکایت‌ها و دعواها سمت و سوی دیگری می‌گیرد و به نتیجه نمی‌رسد. البته که امیدواریم هیچ‌وقت هیچ دعوا و شکایتی در کار نباشد، اما چون اختلاف و دعوا و شکایت اجتناب‌ناپذیر است و به هرحال گاهی پیش می‌آید، چاره‌ای جز طرح آن نیست. نکته قابل اشاره این‌که سینما هم صنف و بخشی از جامعه است و سینماگران هم مثل دیگر اشخاص حقیقی و حقوقی، ممکن است کارشان به شکایت و دادگاه و دعوای حقوقی برسد، اما به هرحال به‌دلیل ماهیت شهرت‌خیز سینما، دعواها و شکایت سینماگران یا از سینماگران، کنجکاوی‌هایی را برای مردم ایجاد می‌کند و شاخک‌های آنها را برای سرک کشیدن و پیگیری این دعواها تیز می‌کند. البته که این خوراکی است که رسانه‌ها در اختیار آنها قرار می‌دهند و نکته قابل ذکر دیگر این‌که فقط بخشی از شکایت‌ها و دعواهای سینماگران، رسانه‌ای و خبرساز و جنجالی می‌شود، چه بسیار دعواها و اختلافات صنفی و به‌ویژه درباره پرداخت دستمزدها و موارد این‌چنینی که در خود صنوف و انجمن‌ها مطرح می‌شود و به بیرون هم درز پیدا نمی‌کند. این شکایت‌ها، تهدید به شکایت‌ها و دعواهایی که به آنها اشاره کردیم، همه ماجرا نیست. اما به‌عنوان برخی نمونه‌های شاخص و رسانه‌ای شده، برآیندی از فضای سینمای ایران در این زمینه به‌دست می‌دهد و می‌گوید اوضاع از چه قرار است و کشمکش‌های ستاره‌های ایرانی چه سر و شکلی دارد. همان‌طور که گفتیم، بیشتر این شکایت‌ها هم به‌سامان نرسیدند یا دست‌کم نتیجه نهایی آنها رسانه‌ای نشد. در این میان شکایت‌های جالبی هم وجود دارد که اصلا می‌توانست طرح نشود. به هرحال این هم از بامزگی‌های سینمای ایران است دیگر.
یکی از جالب‌ترین شکایت‌های سینمای ایران مربوط به شکایت سیدمحمد امامی، متهم بانک سرمایه و سرمایه‌گذار سریال شهرزاد از نیما حسنی‌نسب، منتقد سینما بود. او که چندین ماه است در بازداشت به سر می‌برد، از طریق وکیل خود از حسنی‌نسب شکایت کرد. دلیل این شکایت هم اظهارات این منتقد درباره شک و شبهه‌های مالی پروژه شهرزاد بود و امامی از حسنی‌نسب به اتهام نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی شکایت کرد. این از جمله شکایت‌هایی است که نتیجه آن مشخص شد: تبرئه نیما حسنی‌نسب. این منتقد پس از این رای نوشت: «این خبر خوبی است برای من و بقیه ما، و بیشتر برای آنها که نگرانی از تهدید و دردسرهایش باعث شده در برابر فساد نابودکننده نظام تولید و پخش فیلم و نابرابری‌های سینما در این سال‌ها سکوت کنند.»
شهرزاد در دادگاه
به ترانه علیدوستی نمی‌خورد اهل حاشیه باشد. گزیده‌كاری‌اش و وسواس در انتخاب نقش باعث می‌شود هرازگاهی خبری درباره‌اش بشنویم. اما بحث اتهامات مالی سرمایه‌گذار سریال شهرزاد، به‌هرحال باعث شد نام بازیگران آن اثر ازجمله علیدوستی هم مطرح شود. ولی این بازیگر با شكایت و دعواهای جدی‌تری هم به شكل مستقیم روبه‌رو و درگیر بوده‌است. ازجمله شكایت نیروی انتظامی از علیدوستی كه در نهایت به صدور حكم دادگاه و پنج ماه حبس تعریزی منجر شد؛ حكمی كه به مدت دو سال تعلیق شده‌است. دلیل این شكایت نیروی انتظامی و ستاد امر به معروف اصفهان، اظهاراتی در توییتر و اتهاماتی چون اقدام تبلیغی علیه نظام، نشر اكاذیب، افترا و توهین به ماموران در حین انجام وظیفه عنوان شد. علیدوستی چند سال قبل‌تر هم در زمینه شكایت خبرساز شده‌بود، البته به عنوان شاكی و با همراهی اصغر فرهادی و مانی حقیقی كه از نشریه یالثارات شكایت كرده‌بودند. این شكایت در پی انتشار مطلبی توهین‌آمیز صورت گرفت. همان زمان حاتمی‌كیا هم در واكنشی منفی نسبت به نوشته آن نشریه اعلام موضع كرده‌بود. درنهایت مدیرمسؤول نشریه مذكور در دادگاه محكوم شد و پس از موج اعتراضات، با انتشار مطلبی عذرخواهی كرد.
عصبانی هستند
بازیگران هرچه چهره‌تر و مشهورتر و محبوب‌تر باشند، بیشتر در معرض خطر حاشیه و جنجال هستند. به‌تازگی نوید محمدزاده، به‌خاطر حضور در فضای تبلیغاتی حاشیه‌هایی داشته‌است، اما پیش از این شایعاتی درباره دستمزد نجومی او مطرح بود. البته كه بازیگر خوب و كاردرست باید دستمزدی شایسته هم دریافت كند، اما به‌هرحال عرف و قاعده‌ای هم باید وجود داشته باشد. گاهی هم گمانه‌زنی‌ها و شایعات سر از رسانه‌ها درمی‌آورد و جنجال‌آفرین می‌شود. این مورد درباره محمدزاده اتفاق افتاد و یك سایت از دستمزد هفت‌میلیارد تومانی او برای یك سریال شبكه نمایش‌خانگی خبر داد. این كار باعث شد وكیل نوید محمدزاده به اتهام نشر اكاذیب از سایت مزبور در دادسرای فرهنگ و رسانه شكایت كند. شكایت از رسانه‌ها هم هرازگاهی اتفاق می‌افتد و برخی چهره‌ها از طریق قانونی نسبت به اخبار و اطلاعات نادرست واكنش نشان می‌دهند. یك‌بار هم هومن سیدی عنوان كرد كه از یك روزنامه سینمایی شكایت خواهد كرد؛ دلیل این تهدید به شكایت هم انتشار یك گفت‌و‌گوی كذب با سیدی بود. این بازیگر و كارگردان اظهار كرد كه این روزنامه هیچ مصاحبه‌ای با او نداشته است.
شكایت شهاب
شهاب حسینی هم اهل دعوا و مرافعه و شكایت نیست، اما صحبت‌هایش در جشنواره سال گذشته فیلم فجر نشان داد كه می‌تواند دیدگاه و مواضعش را فریاد بزند. او یك بار هم سال 94 پایش به دادگاه باز شد، البته به عنوان شاكی. او در دادسرای فرهنگ و رسانه حاضر شد، اما علت دقیق این حضور مشخص نبود، ولی ظاهرا پای اختلافاتی كاری درباره فیلم ساكن طبقه وسط در میان بوده است؛ فیلمی كه خود حسینی كارگردانش بود و كلی نقش هم در آن بازی كرد. گویا این شكایت به نتیجه رسید كه فیلم به شبكه نمایش خانگی راه پیدا كرد.
وقتی رادان شاكی می‌شود
بعضی سریال‌های شبكه نمایش‌خانگی تنها در قصه و ساختار و روایت و مضمون و محتوا حرف و حدیث ندارند بلكه پشت پرده و روند تولید این آثار هم بودار است. اما خیلی‌ها ترجیح می‌دهند منفعت‌طلبانه رفتار و سكوت كنند. اما بهرام رادان یكی از بازیگرانی است كه در این زمینه جرات و جسارت به‌خرج‌داد و از تهیه‌كننده و سرمایه‌گذاران سریال رقص‌روی‌شیشه - كه بازیگر آن بود- شكایت كرد.
دلیل این شكایت، ابهامات مالی پروژه عنوان شد. رادان در توییتی نوشت: «... نبود قانون بازدارنده، قلدری پخش‌كننده و همكاری سهوی برخی همكاران ساده‌اندیش همه در حال تكمیل این پازل فاسد هستند. باوجوداین بنده در كنار امیر آقایی و مهرداد صدیقیان و سرمایه‌گذار اصلی، تمام تلاش‌مان را خواهیم‌كرد تا نه‌تنها حقوق مادی و معنوی عوامل پروژه، بلكه اعتماد مخاطبان عزیز بیش از این از بین نرود.» تنها خبر مرتبطی كه دراین‌باره منتشر شد، توضیح یكی از شركت‌هایی بود كه رادان از آنها اسم برد. روابط‌عمومی این شركت اعلام كرد، اختلافات مالی پروژه ربطی به این شركت ندارد و طرح ادعای رادان را مورد پیگیری قضایی
قرار خواهد داد.
شیطنت یكی از فرشته‌ها!
سحر قریشی كه این روزها فیلم زن‌ها فرشته‌اند 2 را در اكران دارد، چندی پیش بعد از كمی بی‌خبری، دوباره حاشیه‌ساز شد. او ویدئویی در صفحه شخصی‌اش در فضای مجازی منتشر كرد كه در آن با یك پاكبان شوخی می‌كند و وقتی پاكبان از این شوخی قریشی ناراحت می‌شود، به او می‌گوید برو كه خانم بازیگر ادامه می‌دهد: «همین مونده بود كه فقط این به ما بگه برو.» این اتفاق كه بازتاب زیادی در فضای مجازی و رسانه‌ای داشت و حتی بازیگرانی مثل پرویز پرستویی و سام درخشانی هم علیه قریشی موضع گرفتند، به طرح شكایت یك عضو شورای شهر تهران هم منجر شد و او با انتشاری پستی در اینستاگرام، از پیگیری شكایت مدیریت شهری از این بازیگر سینما خبر داد! این شخص، البته دلیل این شكایت را عذرخواهی نكردن سحر قریشی به‌صورت رسمی عنوان كرد. درنهایت اما قریشی با انتشار پستی، از پاكبان موردنظر دلجویی كرد و ظاهرا ماجرا ختم به خیر شد.
و شكایاتی دیگر
فیلم‌های «خوانده»
گاهی هم در شکایت‌ها و دعواهای سینمایی، طرف حساب و خوانده تنها یك شخص حقیقی و حقوقی نیست و یك فیلم باعث گلایه، اعتراض و شكایت و حضور در دادگاه می‌شود. البته شكایت از صاحبان فیلم همچون تهیه‌کننده ، كارگردان یا حتی فیلمنامه نویس صورت می‌گیرد، اما خود فیلم است كه باعث این دادخواهی می‌شود. از این دست شکایت‌ها در سینمای ایران و جهان كم نیست. یكی از این مصداق‌ها، شكایت ناصرمحمدخانی، بازیكن اسبق تیم فوتبال پرسپولیس و تیم ملی ایران از علی عطشانی، تهیه‌کننده و كارگردان سینما بود. این چهره فوتبالی به خاطر ارجاعات فیلم یادم تو رو فراموش به ماجرای خودش و شهلا جاهد، با شكایت از عطشانی در دادسرای فرهنگ و رسانه، خواستار توقف اكران این فیلم شده بود. اما ظاهرا این ماجرا به جایی نرسید، چون اكران فیلم ادامه پیدا كرد. پیشتر از یادم تو رو فراموش هم فیلم دیگری ساخته شده بود به نام خشم و هیاهو به كارگردانی هومن سیدی كه به نوعی یادآور ماجرای محمدخانی و شهلا بود.
فیلم شنای پروانه به كارگردانی محمد كارت و تهیه‌کنندگی رسول صدرعاملی هم حاشیه‌ای از این دست داشت و پس از پخش اولین تصاویر فیلم در فضای مجازی كه امیر آقایی در نقش یك گنده لات مشغول شاخ و شانه كشیدن برای رقبا بود، همسر وحید مرادی، شكایتی را در این زمینه در خانه سینما و سازمان سینمایی ثبت كرد. او مدعی شد شخصیت هاشم با بازی امیرآقایی كپی برداری از همسرش است كه در زندان رجایی شهر كرج به قتل رسید. در متن دادخواست اعلام شده بود كه «با توجه به تشابهات موجود از شخصیت مرحوم وحید مرادی بدون كسب اجازه از بازماندگان ایشان استفاده شده است.» این شكایت، 4روز قبل از اكران فیلم ثبت شد. فیلم اما سرانجام اكران شد و موردتوجه هم قرار گرفت و مشخص نشد شكایت و درخواست همسر وحید مرادی چه نتیجه‌ای داشت.
این اتفاق به شكل دیگری برای الناز شاكردوست و سازندگان فیلم شبی كه ماه كامل شد هم رخ داد و خانواده ریگی، شاكردوست و سازندگان این فیلم را تهدید به شكایت كردند. خانواده عبدالمالك ریگی طی پیامی اعلام كردند این فیلم بدون اجازه آنها ساخته شده است و و از بازی الناز شاكردوست هنرپیشه زن سینمای ایران در نقش زن برادر عبدالمالك ریگی شكایت دارند. نتیجه این شكایت مشخص نشد و به نظر می‌رسد همه چیز تنها در حد یك هشدار باقی ماند. نكته جالب دیگر این‌كه مادر فائزه منصوری (شخصیتی كه شاكردوست نقش او را بازی می‌كرد) هم زمانی از فیلم شكایت كرده بود، اما بعدا نظرش عوض شد و شكایت خود را پس گرفت و حتی با عوامل فیلم همراهی كرد و در مراسم اختتامیه جشنواره فیلم فجر هم حضور داشت.
شاكردوست یك بار هم به عنوان شاكی، پایش به دادگاه باز شد و همراه علیرضا حقیقی، دروازه‌بان از یك روزنامه ورزشی شكایت كردند؛ روزنامه‌ای كه خبر نادرست ازدواج این بازیگر و ورزشكار را مطرح كرده بود. درنهایت دادگاه حكم به مجرمیت روزنامه ورزشی داد.
