تخت فولاد اصفهان، بزرگ‌ترین سایت موزه گردشگری گورستان کشور می شود
به تماشای وادی السلام ثانی
اینجا اصفهان است، پایتخت زیباترین معماری‌های جهان؛ سرزمین وادی السلام ثانی؛ سرزمین تخت فولاد؛ سرزمین عارفان و دانشمندان خفته در خاک؛ خفتگان بیدار که هنوز در سکوت شبانه و خنکای گرگ و میش صبحگاهی، نوای حزن انگیز «العفو العفو چله نشینی‌های‌شان» از تکایا و مقبره‌ها به گوش می رسد؛ مقبره‌های تخت فولاد؛از سید رحیم اصفهانی که نغمات ملکوتی‌اش روح خاکیان را به افلاک پرواز می دهد گرفته تا شب زنده داری‌های رمضانیه میر ابوالقاسم فندرسکی در کنار شاگردانش. اینجا تخت فولاد است؛ یک گورستان بزرگ قدیمی، یک گورستان که باید دیده شود؛ باید بیاید در فهرست جاذبه‌های شهر؛ جاذبه‌های مذهبی - فرهنگی اصفهان؛ مثل گورستان‌های همه دنیا؛ گورستان‌هایی که بخش مهم و جدا ناشدنی از تاریخ و فرهنگ جوامع به‌شمار می روند و در برخی کشورها به عنوان یکی از مقاصد بارز گردشگری مطرح هستند و هرساله گردشگران بسیاری را به سوی خود می کشانند.
اینجا تخت فولاد اصفهان است؛ یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی ترین گورستان‌های ایران که قداست مذهبی و معنوی‌اش موجب شده آن را در کنار قبرستان بقیع در مدینه منوره، قبرستان ابوطالب در مکه مکرمه و وادی السلام در نجف اشرف از مهم ترین و متبرک‌ترین مراقد جهان اسلام به شمار آورند.
این مجموعه بی نظیر را می‌توان بخشی از تاریخ گذشته ایران و آینه تمام نمای فرهنگ و هنر ایرانی-اسلامی دانست به‌خصوص از سال ۱۳۷۵ که به شماره ۱۷۳۵ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
در تخت فولاد که به وادی السلام ثانی هم شهره است؛ حدود صدهزار قطعه قبر جای گرفته که850 قطعه آن متعلق به 850 فقیه و مجتهد است و بقیه، قبور 230 شاعر، 20 حکیم و فیلسوف، 120 هنرمند، 15 منجم و ریاضیدان، 75 دانشمند، 20 زن مشهور، 55 نویسنده و روزنامه نگار و 65سیاستمدار و صنعتگر، 10 نیکوکار و 7400 شهید است.
همچنین گفته می شود بیش از 54 تکیه و آرامگاه اشخاص ویژه و معاصر در تخت فولاد اصفهان وجود دارد که 19 مورد آن ثبت آثار ملی شده‌است و نیز 2650 جلد کتاب از آثار مکتوب مشاهیر آرمیده در آنجا به جای مانده که گنجینه زرینی از معرفت برای نسل آینده است.
همه اینها خود دلیلی است بر این‌که می توان تخت فولاد را یک گنجینه مذهبی و یک گالری روباز
هنری - فرهنگی از نسل‌های پیشین برای مردمان حال و آینده دانست.
تخریب تخت فولاد در حکومت ظل السلطان
البته تخت فولاد گذشته با تخت فولاد کنونی تفاوت‌های زیادی داشته و وسعت و جذابیت‌های بصری آن بیش از وضعیت کنونی بوده که در زمان‌های مختلف دستخوش تغییر و تخریب قرار گرفته است. اوج این تخریب‌ها در عهد حکومت
ظل‌السلطان، فرزند ناصرالدین شاه بر اصفهان رخ داد و وی بسیاری از بناهای صفوی تخت فولاد را به عمد تخریب کرد.
حالا از مجموعه صد هکتاری تخت فولاد دیروزی، حدود 75 هکتار آن به جای مانده که با پیدایش بلدیه‌ها در صد سال گذشته بازسازی‌های مختلفی بر این مکان‌های مقدس و تکایا انجام شده‌است.
آنچه امروز به عنوان آثار دیدنی به جای مانده، بازمانده‌ای است که از دست ظل‌السلطان جان سالم به دربرده است. گفته شده دفن و خاکسپاری اموات در چهار دهه پیش هم در این مکان انجام می شده تا این‌که از سال ۱۳۶۳ دفن اموات به غیر از شهدای جنگ ایران و عراق در این قبرستان متوقف و مدتی پس از آن جنوب تکیه لسان‌الارض به نام «تکیه شهدا» نامیده شد و قبرستان جدید شهر به باغ رضوان منتقل گردید. از آن زمان تاکنون فقط شهدا و برخی بزرگان شهر اصفهان توانسته اند افتخار همجواری با آرمیدگان وادی السلام ثانی را داشته باشند.
علی معرک نژاد، مدیر مجموعه فرهنگی-مذهبی تخت فولاد اصفهان در خصوص این مجموعه به ما می‌گوید: تخت فولاد فقط یک قبرستان نبوده و در زمان‌های قدیم یک محل عبادت و آموزش
به‌خصوص خطاطی و همچنین محل تجمع و تفریح مردم بوده، حتی در دوره صفویان و بعد از آن، این مکان محلی برای تجمع دراویش بوده و خانقاهی هم در آن احداث کرده بودند که با نام آرامگاه بابا رکن‌الدین شناخته می‌شده‌است. پل خواجوی امروزی هم محلی برای رفت و آمد و زیارت قبور بوده است، چنان‌که پل خواجو را پل «بابا رکن الدین» هم می گفته اند و روایتی نقل شده که شیرهای سنگی پل خواجو در تخریب‌های احداث خیابان فیض و تخریب قبور به این مکان منتقل شده‌است.
همه هستند
یکی از ویژگی‌های بارز تخت فولاد علاوه‌بر نوع معماری و هنر به‌کاررفته در بناها و قبور، تنوع آدم‌های خاک‌شده‌است؛ افرادی متنوع در نظرات، ایده‌ها و سلیقه‌ها، چنان‌که استاد جلال تاج، پرچمدار مکتب موسیقی و آیت‌ا... درچه‌ای، از بزرگان مذهبی هر دو در این وادی به خاک سپرده شده‌اند.
مدیر مجموعه فرهنگی- مذهبی تخت فولاد اصفهان درخصوص نحوه شناسایی افراد مدفون در تخت فولاد می‌گوید: سیره زندگی بسیاری از مشاهیر این مجموعه یا سینه‌به‌سینه نقل‌شده یا از کتاب‌ها، منابع اصلی و نقل‌قول شخصیت‌هایی همچون میرزاحسن‌خان جابری و مصلح‌الدین مهدوی بوده یا از افراد موثق صورت‌‌گرفته‌است، چنان‌که حدود 1400 داستان و روایت از درگذشتگان تخت فولاد به‌جای‌مانده و اخیرا نیز پروژه‌ای با عنوان تاریخ شفاهی تخت فولاد تدوین شده که همه روایت‌های آن به نقل از شخصیت‌های بزرگ است که 50درصد نقل‌ها منبع موثق قوی دارد.
سایت موزه گردشگری گورستان کشور
شکی نیست که این گورستان بزرگ و تاریخی می‌تواند به یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم اصفهان و ایران تبدیل شود و گردشگرانی از سراسر ایران و جهان را به سوی خود جذب کند،
اما تا آن زمان راهی در پیش است؛ راهی که مدیر مجموعه فرهنگی-مذهبی تخت فولاد اصفهان درباره‌اش به ما می‌گوید: مسیر دستیابی به اهداف مجموعه فرهنگی- مذهبی تخت فولاد را در اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت و در چهار مرحله احیاء و آفرینش، حفظ و مراقبت، پویاسازی و برندسازی تعریف کرده‌ایم که این برنامه‌های مدون با جلسات و ارائه برنامه‌های راهبری از نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدات با همه ذی‌نفعان تخت فولاد اعم از مذهبی، فرهنگی، شاعران، نویسندگان و ... بوده و حدود 1480 ایده پروژه شناسایی و نگاشته‌شده که یکی‌یکی براساس برنامه راهبرد عملیاتی اجرایی می‌شود.
معرک‌نژاد می‌گوید: از سال 1395 سیاست محوری این مجموعه بر ارتقا و تبدیل به باشکوه‌ترین و بهترین سایت موزه گردشگری گورستان کشور با رویکرد معنوی قرار گرفت که پیرو این سیاست درحال‌حاضر سایت موزه تخت فولاد شامل کاروانسرا، مدرسه، مسجد، چله‌خانه، تکایا، آب‌انبار و شماری از سنگ‌مزارهای ارزشمند است که هر سال پذیرای بازدیدکنندگانی از گروه‌های مختلف است.
مدیر مجموعه فرهنگی- مذهبی تخت فولاد اصفهان می‌گوید همین حالا هم تورهای گردشگری ویژه مهمانان خارجی برای تخت فولاد داریم که مورد استقبال واقع‌شده؛ البته معمولا در ابتدای امر گردشگران تمایلی برای دیدن گورستان تخت فولاد ندارند، اما به محض ورود ساعت‌ها وقت خود را به دیدن جاذبه‌های تاریخی معنوی آن صرف می‌کنند.
به گفته وی، تعداد بازدیدکنندگان داخلی هم طی چهار سال گذشته ده‌ها هزار نفر و در قالب میانگین 230 گروه مختلف بازدیدکننده بوده که اوج بازدیدها از سال 95 تاکنون، در سال 97 با 13 هزار بازدیدکننده در قالب بیش از 400 گروه بازدیدکننده بوده‌است.
افزایش بودجه احیای تخت فولاد
مدیر مجموعه فرهنگی- مذهبی تخت فولاد اصفهان، سایت تاریخی و فرهنگی، کتابخانه تخصصی با موضوع تخت فولاد، کتب تاریخی، رجال‌شناسی، معماری و ...، انتشارات شامل دانشنامه تخت فولاد در چهار جلد، نرم‌افزار مطالعات تخت فولاد، سایت تخت فولاد، اپلیکیشن، بروشورهای متعدد آشنایی با تخت فولاد، بروشور و نقشه گردشگری آرامستان تخت فولاد با تصاویر رنگی به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی را مقدمه‌ای برای شناساندن و رسیدن به گردشگری گورستان برای توریست‌های خارجی و گردشگران داخلی توسط مدیریت آرامستان تخت فولاد اصفهان برشمرده و می‌گوید: اکنون تخت فولاد اصفهان بیش از پیش مورد توجه مسؤولان در مدیریت شهری و نیز میراث‌فرهنگی و موسسات فرهنگی و مردم‌نهاد قرار گرفته و این در حالی است که بودجه 350 میلیون تومانی سال 95 تخت فولاد در سال 99 به 11 میلیارد تومان ارتقا پیدا کرده‌است که در جهت امور زیربنایی، اجرای پروژه‌های مرمت و بازسازی و نیز اهداف فرهنگی هزینه شود.
معرک‌نژاد همچنین تدوین طرح جامع عملیاتی این مجموعه با هدف مرمت و ساماندهی برنامه‌ها و طرح‌های فرهنگی- مذهبی براساس چشم‌اندازی صحیح و مشخص در مدت زمان دو سال، تورهای گردشگری، طرح بدنه‌سازی اطراف تخت‌فولاد اصفهان، طرح‌های ساماندهی خیابان بابارکن‌الدین و گذر گردشگری بهشت، طرح نورپردازی شبانه تخت‌فولاد را از برنامه‌های عمرانی سال‌جاری برای تخت‌فولاد اصفهان عنوان می‌کند.
وی معتقد است: چنین مکان‌های مقدس و دیدنی را ابتدا باید برای مردم عادی و ساکن آن شهر و سپس برای مردم کشور و در نهایت برای توریست‌های خارجی و جهان شناساند که در این زمینه نظرسنجی‌ها و جلسات و نیز تورهای بازدیدی برای تخت‌فولادشناسی برای مردم اصفهان درنظر گرفته شده‌است. لذا می‌توان در زمان‌هایی که گردشگری حضوری برای توریست‌های خارجی مهیا نیست تهدید و محدودیت‌ها را به فرصت تبدیل کرد و تورهای گردشگری مجازی زنده از طریق شبکه‌های مجازی راه‌اندازی کرد و مکانی همچون تخت‌فولاد اصفهان یا سایر گورستان‌های دیدنی ایران را جهانی کرد.
تخت فولاد با وادی‌السلام خواهرخوانده می‌شود
مدیر مجموعه فرهنگی- مذهبی تخت فولاد می‌گوید: پیشنهاد اولیه انعقاد قرارداد خواهرخواندگی وادی‌السلام، بزرگ‌ترین قبرستان دنیا در نجف و تخت‌فولاد اصفهان هم فراهم شده، اما هنوز به طور رسمی منعقد نشده‌است. به گفته معرک‌نژاد، اصفهان این ظرفیت را دارد که با وجود تخت فولاد به‌عنوان دبیرخانه شبکه گورستان‌گردی در اصفهان انتخاب و معرفی شود که در این زمینه هم مراوداتی با سایر کلانشهرها برای ایجاد شبکه‌ای‌کردن این مساله صورت گرفته‌است.
وی تفاهمنامه همکاری سه‌جانبه (سازمان فرهنگی شهرداری اصفهان، سازمان میراث‌فرهنگی با کمیته ملی موزه‌های ایران ایکوم، تفاهم همکاری تخت فولاد با جهاددانشگاهی جهت پروژه‌های آموزشی، پژوهشی و فرهنگی و نیز تفاهمنامه با مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک و صداوسیما جهت معرفی تخت فولاد را یکی از اقدامات مهمی عنوان می‌کند که در حال انجام برای احیای این جاذبه تاریخی - مذهبی است.
معرک‌نژاد می‌گوید: برگزاری تورهای مجازی، دوره‌های آموزشی مجازی، ایجاد بازارچه کتب و انتشارات مجموعه، برگزاری دوره‌های گردشگری با موضوع گورستان‌گردی و معماری آرامگاه‌ها برای مخاطبان علاقه‌مند برگزار شده‌است.
این مجموعه بی نظیر را می‌توان بخشی از تاریخ گذشته ایران و آینه تمام نمای فرهنگ و هنر ایرانی-اسلامی دانست به‌خصوص از سال ۱۳۷۵ که به شماره ۱۷۳۵ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
در تخت فولاد که به وادی السلام ثانی هم شهره است؛ حدود صدهزار قطعه قبر جای گرفته که850 قطعه آن متعلق به 850 فقیه و مجتهد است و بقیه، قبور 230 شاعر، 20 حکیم و فیلسوف، 120 هنرمند، 15 منجم و ریاضیدان، 75 دانشمند، 20 زن مشهور، 55 نویسنده و روزنامه نگار و 65سیاستمدار و صنعتگر، 10 نیکوکار و 7400 شهید است.
همچنین گفته می شود بیش از 54 تکیه و آرامگاه اشخاص ویژه و معاصر در تخت فولاد اصفهان وجود دارد که 19 مورد آن ثبت آثار ملی شده‌است و نیز 2650 جلد کتاب از آثار مکتوب مشاهیر آرمیده در آنجا به جای مانده که گنجینه زرینی از معرفت برای نسل آینده است.
همه اینها خود دلیلی است بر این‌که می توان تخت فولاد را یک گنجینه مذهبی و یک گالری روباز
هنری - فرهنگی از نسل‌های پیشین برای مردمان حال و آینده دانست.
تخریب تخت فولاد در حکومت ظل السلطان
البته تخت فولاد گذشته با تخت فولاد کنونی تفاوت‌های زیادی داشته و وسعت و جذابیت‌های بصری آن بیش از وضعیت کنونی بوده که در زمان‌های مختلف دستخوش تغییر و تخریب قرار گرفته است. اوج این تخریب‌ها در عهد حکومت
ظل‌السلطان، فرزند ناصرالدین شاه بر اصفهان رخ داد و وی بسیاری از بناهای صفوی تخت فولاد را به عمد تخریب کرد.
حالا از مجموعه صد هکتاری تخت فولاد دیروزی، حدود 75 هکتار آن به جای مانده که با پیدایش بلدیه‌ها در صد سال گذشته بازسازی‌های مختلفی بر این مکان‌های مقدس و تکایا انجام شده‌است.
آنچه امروز به عنوان آثار دیدنی به جای مانده، بازمانده‌ای است که از دست ظل‌السلطان جان سالم به دربرده است. گفته شده دفن و خاکسپاری اموات در چهار دهه پیش هم در این مکان انجام می شده تا این‌که از سال ۱۳۶۳ دفن اموات به غیر از شهدای جنگ ایران و عراق در این قبرستان متوقف و مدتی پس از آن جنوب تکیه لسان‌الارض به نام «تکیه شهدا» نامیده شد و قبرستان جدید شهر به باغ رضوان منتقل گردید. از آن زمان تاکنون فقط شهدا و برخی بزرگان شهر اصفهان توانسته اند افتخار همجواری با آرمیدگان وادی السلام ثانی را داشته باشند.
علی معرک نژاد، مدیر مجموعه فرهنگی-مذهبی تخت فولاد اصفهان در خصوص این مجموعه به ما می‌گوید: تخت فولاد فقط یک قبرستان نبوده و در زمان‌های قدیم یک محل عبادت و آموزش
به‌خصوص خطاطی و همچنین محل تجمع و تفریح مردم بوده، حتی در دوره صفویان و بعد از آن، این مکان محلی برای تجمع دراویش بوده و خانقاهی هم در آن احداث کرده بودند که با نام آرامگاه بابا رکن‌الدین شناخته می‌شده‌است. پل خواجوی امروزی هم محلی برای رفت و آمد و زیارت قبور بوده است، چنان‌که پل خواجو را پل «بابا رکن الدین» هم می گفته اند و روایتی نقل شده که شیرهای سنگی پل خواجو در تخریب‌های احداث خیابان فیض و تخریب قبور به این مکان منتقل شده‌است.
همه هستند
یکی از ویژگی‌های بارز تخت فولاد علاوه‌بر نوع معماری و هنر به‌کاررفته در بناها و قبور، تنوع آدم‌های خاک‌شده‌است؛ افرادی متنوع در نظرات، ایده‌ها و سلیقه‌ها، چنان‌که استاد جلال تاج، پرچمدار مکتب موسیقی و آیت‌ا... درچه‌ای، از بزرگان مذهبی هر دو در این وادی به خاک سپرده شده‌اند.
مدیر مجموعه فرهنگی- مذهبی تخت فولاد اصفهان درخصوص نحوه شناسایی افراد مدفون در تخت فولاد می‌گوید: سیره زندگی بسیاری از مشاهیر این مجموعه یا سینه‌به‌سینه نقل‌شده یا از کتاب‌ها، منابع اصلی و نقل‌قول شخصیت‌هایی همچون میرزاحسن‌خان جابری و مصلح‌الدین مهدوی بوده یا از افراد موثق صورت‌‌گرفته‌است، چنان‌که حدود 1400 داستان و روایت از درگذشتگان تخت فولاد به‌جای‌مانده و اخیرا نیز پروژه‌ای با عنوان تاریخ شفاهی تخت فولاد تدوین شده که همه روایت‌های آن به نقل از شخصیت‌های بزرگ است که 50درصد نقل‌ها منبع موثق قوی دارد.
سایت موزه گردشگری گورستان کشور
شکی نیست که این گورستان بزرگ و تاریخی می‌تواند به یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم اصفهان و ایران تبدیل شود و گردشگرانی از سراسر ایران و جهان را به سوی خود جذب کند،
اما تا آن زمان راهی در پیش است؛ راهی که مدیر مجموعه فرهنگی-مذهبی تخت فولاد اصفهان درباره‌اش به ما می‌گوید: مسیر دستیابی به اهداف مجموعه فرهنگی- مذهبی تخت فولاد را در اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت و در چهار مرحله احیاء و آفرینش، حفظ و مراقبت، پویاسازی و برندسازی تعریف کرده‌ایم که این برنامه‌های مدون با جلسات و ارائه برنامه‌های راهبری از نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدات با همه ذی‌نفعان تخت فولاد اعم از مذهبی، فرهنگی، شاعران، نویسندگان و ... بوده و حدود 1480 ایده پروژه شناسایی و نگاشته‌شده که یکی‌یکی براساس برنامه راهبرد عملیاتی اجرایی می‌شود.
معرک‌نژاد می‌گوید: از سال 1395 سیاست محوری این مجموعه بر ارتقا و تبدیل به باشکوه‌ترین و بهترین سایت موزه گردشگری گورستان کشور با رویکرد معنوی قرار گرفت که پیرو این سیاست درحال‌حاضر سایت موزه تخت فولاد شامل کاروانسرا، مدرسه، مسجد، چله‌خانه، تکایا، آب‌انبار و شماری از سنگ‌مزارهای ارزشمند است که هر سال پذیرای بازدیدکنندگانی از گروه‌های مختلف است.
مدیر مجموعه فرهنگی- مذهبی تخت فولاد اصفهان می‌گوید همین حالا هم تورهای گردشگری ویژه مهمانان خارجی برای تخت فولاد داریم که مورد استقبال واقع‌شده؛ البته معمولا در ابتدای امر گردشگران تمایلی برای دیدن گورستان تخت فولاد ندارند، اما به محض ورود ساعت‌ها وقت خود را به دیدن جاذبه‌های تاریخی معنوی آن صرف می‌کنند.
به گفته وی، تعداد بازدیدکنندگان داخلی هم طی چهار سال گذشته ده‌ها هزار نفر و در قالب میانگین 230 گروه مختلف بازدیدکننده بوده که اوج بازدیدها از سال 95 تاکنون، در سال 97 با 13 هزار بازدیدکننده در قالب بیش از 400 گروه بازدیدکننده بوده‌است.
افزایش بودجه احیای تخت فولاد
مدیر مجموعه فرهنگی- مذهبی تخت فولاد اصفهان، سایت تاریخی و فرهنگی، کتابخانه تخصصی با موضوع تخت فولاد، کتب تاریخی، رجال‌شناسی، معماری و ...، انتشارات شامل دانشنامه تخت فولاد در چهار جلد، نرم‌افزار مطالعات تخت فولاد، سایت تخت فولاد، اپلیکیشن، بروشورهای متعدد آشنایی با تخت فولاد، بروشور و نقشه گردشگری آرامستان تخت فولاد با تصاویر رنگی به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی را مقدمه‌ای برای شناساندن و رسیدن به گردشگری گورستان برای توریست‌های خارجی و گردشگران داخلی توسط مدیریت آرامستان تخت فولاد اصفهان برشمرده و می‌گوید: اکنون تخت فولاد اصفهان بیش از پیش مورد توجه مسؤولان در مدیریت شهری و نیز میراث‌فرهنگی و موسسات فرهنگی و مردم‌نهاد قرار گرفته و این در حالی است که بودجه 350 میلیون تومانی سال 95 تخت فولاد در سال 99 به 11 میلیارد تومان ارتقا پیدا کرده‌است که در جهت امور زیربنایی، اجرای پروژه‌های مرمت و بازسازی و نیز اهداف فرهنگی هزینه شود.
معرک‌نژاد همچنین تدوین طرح جامع عملیاتی این مجموعه با هدف مرمت و ساماندهی برنامه‌ها و طرح‌های فرهنگی- مذهبی براساس چشم‌اندازی صحیح و مشخص در مدت زمان دو سال، تورهای گردشگری، طرح بدنه‌سازی اطراف تخت‌فولاد اصفهان، طرح‌های ساماندهی خیابان بابارکن‌الدین و گذر گردشگری بهشت، طرح نورپردازی شبانه تخت‌فولاد را از برنامه‌های عمرانی سال‌جاری برای تخت‌فولاد اصفهان عنوان می‌کند.
وی معتقد است: چنین مکان‌های مقدس و دیدنی را ابتدا باید برای مردم عادی و ساکن آن شهر و سپس برای مردم کشور و در نهایت برای توریست‌های خارجی و جهان شناساند که در این زمینه نظرسنجی‌ها و جلسات و نیز تورهای بازدیدی برای تخت‌فولادشناسی برای مردم اصفهان درنظر گرفته شده‌است. لذا می‌توان در زمان‌هایی که گردشگری حضوری برای توریست‌های خارجی مهیا نیست تهدید و محدودیت‌ها را به فرصت تبدیل کرد و تورهای گردشگری مجازی زنده از طریق شبکه‌های مجازی راه‌اندازی کرد و مکانی همچون تخت‌فولاد اصفهان یا سایر گورستان‌های دیدنی ایران را جهانی کرد.
تخت فولاد با وادی‌السلام خواهرخوانده می‌شود
مدیر مجموعه فرهنگی- مذهبی تخت فولاد می‌گوید: پیشنهاد اولیه انعقاد قرارداد خواهرخواندگی وادی‌السلام، بزرگ‌ترین قبرستان دنیا در نجف و تخت‌فولاد اصفهان هم فراهم شده، اما هنوز به طور رسمی منعقد نشده‌است. به گفته معرک‌نژاد، اصفهان این ظرفیت را دارد که با وجود تخت فولاد به‌عنوان دبیرخانه شبکه گورستان‌گردی در اصفهان انتخاب و معرفی شود که در این زمینه هم مراوداتی با سایر کلانشهرها برای ایجاد شبکه‌ای‌کردن این مساله صورت گرفته‌است.
وی تفاهمنامه همکاری سه‌جانبه (سازمان فرهنگی شهرداری اصفهان، سازمان میراث‌فرهنگی با کمیته ملی موزه‌های ایران ایکوم، تفاهم همکاری تخت فولاد با جهاددانشگاهی جهت پروژه‌های آموزشی، پژوهشی و فرهنگی و نیز تفاهمنامه با مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک و صداوسیما جهت معرفی تخت فولاد را یکی از اقدامات مهمی عنوان می‌کند که در حال انجام برای احیای این جاذبه تاریخی - مذهبی است.
معرک‌نژاد می‌گوید: برگزاری تورهای مجازی، دوره‌های آموزشی مجازی، ایجاد بازارچه کتب و انتشارات مجموعه، برگزاری دوره‌های گردشگری با موضوع گورستان‌گردی و معماری آرامگاه‌ها برای مخاطبان علاقه‌مند برگزار شده‌است.
