برنامه ترنج روزهای دوشنبه از رادیو گفت‌وگو پخش می‌شود
حمایت از زنان در رادیو
پرداختن به مباحثی همچون خانواده، خشونت و زنان در سال‌های اخیر بر اثر گسترش رسانه‌ها و فضای مجازی اهمیت بیشتری پیدا کرده است. شاید در گذشته این مسائل تنها به ستونی در صفحه حوادث روزنامه‌ها خلاصه می‌شد، اما امروز شبکه‌های اجتماعی رسالت خود را بیش از هر رسانه دیگری انجام می‌دهند، به طوری که حتی برخی دستگاه‌ها نیز نمی‌توانند سکوت اختیار کنند و گاهی وادار به واکنش می‌شوند. در این میان یکی از رسالت‌های رسانه‌ای چون رادیو می‌تواند با هدف آگاه‌سازی خانواده‌ها از مسائلی حول محور سبک زندگی، خشونت و خانواده باشد و خشونت مساله‌ای است که به زعم برخی کارشناسان خانوده، حتی در زمان قرنطینه به دلیل انتشار ویروس کرونا میان اعضای خانواده بیشتر دیده شد. همین بهانه‌ای شد تا سراغ برنامه‌سازان برنامه ترنج رادیو گفت‌وگو برویم که به موضوع زنان، خشونت و تزلزل بنیان خانواده می‌پردازد.
برای تهیه گزارش از برنامه «ترنج» باید به طبقه زیر همکف ساختمان شیشه‌ای صدا‌و‌سیما، محل استودیو رادیو گفت‌وگو می‌رفتم. بیرون از ساختمان روبه‌روی آبنما، یکی از مهمانان برنامه حضور داشت که از او درباره موضوع برنامه پرسیدم.
شهناز سجادی، وکیل دادگستری و دستیار حقوق شهروندی معاونت زنان در امور زنان و خانواده، در مورد ضرورت پرداختن به موضوع خشونت علیه زنان و کودکان و تزلزل در خانواده می‌گوید: «ما همیشه با پدیده خشونت علیه زنان در سطح جامعه و درون خانواده روبه‌رو بوده‌ایم. وقتی موردی اطلاع‌رسانی و به ابعاد آن پرداخته می‌شود، نظرات و مطالباتی در سطح جامعه ایجاد می‌شود.
جامعه‌شناسان و حقوق‌دانان به عوامل بروز این پدیده می‌پردازند و همه به نوعی در حیطه تخصص خود تلاش می‌کنند راهکاری برای آن پیدا کنند، بنابراین ضرورت بحث را جامعه تعیین می‌کند. وقتی می‌بینیم احساسات یک جامعه از قتل یا خشونتی که در رسانه‌ها مطرح می‌شود، جریحه‌دار شده، این از وظایف رسانه ملی است که با حضور حقوق‌دانان، روان‌شناسان، روان‌پزشکان و جامعه‌شناسان به آن موضوع بپردازد. در‌سطح بین‌المللی همه دولت‌ها به این‌گونه مسائل ورود پیدا می‌کنند.
درست است که خانواده یک نهاد خصوصی است ولی وقتی تنش در آن برای افراد جامعه خطرآفرین باشد، دولت‌ها هم ورود پیدا می‌کنند و قطعا برای آن راهکار دارند.
سجادی ادامه می‌دهد: این اتفاق خوبی است که صدا‌و‌سیما به این معضلات می‌پردازد و ذهن افراد را روشن می‌کند. به هر حال بخش‌هایی از جامعه اداری و سیاسی ما مثل آموزش و پرورش و آموزش‌عالی وظایف آگاهی و آموزش به مردم را دارند، ولی می‌بینیم در ابعادی عبوری و سطحی است. به نظرم وظیفه صدا‌و‌سیما از آموزش و پرورش خطیرتر است، چون صدا‌و‌سیما آموزش را به درون خانواده‌ها می‌برد و همین گفت‌وگوها می‌تواند سطح آگاهی زنان، مردان و کودکان ما را بالا ببرد.
برنامه رأس ساعت 11 شروع می‌شود. مجری موضوع برنامه را اعلام و بعد از پخش بخشی درباره خشونت علیه زنان، شهریار برقعی، روانشناس بالینی و زوج درمانگر و شهناز سجادی، وکیل دادگستری و دستیار حقوق شهروندی معاونت زنان در امور زنان و خانواده را به عنوان مهمانان برنامه معرفی می‌کند. پس از آن گزارش‌های مردمی پخش می‌شود و کارشناسان بر‌اساس سوالات مردم تحلیل‌های خود را ارائه دادند.
گاهی رضایت و گاهی دلخوری
در این میان که تهیه‌کننده برنامه مشغول بود با فاطمه ربانی، مسوول هماهنگی این برنامه گفت‌وگو کردم. ربانی که علاوه بر این برنامه، هماهنگی برخی دیگر از برنامه‌های رادیو گفت‌وگو و گاهی آیتم‌سازی را هم بر عهده دارد از تجربیات خود می‌گوید: پیش از این‌که برنامه‌ای تهیه شود، ما در حوزه فعالیت هماهنگی باید اطلاعاتی را جمع‌آوری کنیم. اگر قرار باشد مهمانی به صورت حضوری یا تلفنی در برنامه حضور داشته باشد، سعی می‌کنیم افرادی را انتخاب کنیم که بر اساس اخبار و اطلاعات روز به صحبت در برنامه بپردازند.
ربانی ادامه می‌دهد: هماهنگی هر شبکه با شبکه دیگر متفاوت است. کار هماهنگی در شبکه رادیویی گفت‌وگو که معمولا در آن با مسوولان ارتباط داریم کمی زمان‌بر است تا به نتیجه برسد، ولی در کل ارتباط با اخبار، اطلاعات و چالش‌های روز جذاب است و امیدواریم بتوانیم با این اطلاعات به خانواده‌ها و جامعه کمک کنیم. بارها شنیده‌ام که در برنامه‌ها به دلیل این‌که مطالبه‌گرانه به موضوعی پرداخته‌ایم بازخوردها بسیار خوب بوده و مسبب حل مشکلاتی شده‌ایم. بسیاری از مردم که تماس می‌گیرند رضایت دارند و تشکر می‌کنند. البته گاهی هم بسیاری از افرادی که در برنامه به چالش کشیده می‌شوند تماس می‌گیرند و از ما دلخور می‌شوند.
کتاب‌هایی از کتابخانه‌های مختلف
فاطمه حسن‌پور، کارشناس معرفی کتاب در آیتم «شیرازه» این برنامه می‌گوید: برنامه خانوادگی ترنج به موضوع سبک زندگی و خانواده‌ها اختصاص دارد. من در این برنامه معمولا آیتم معرفی کتاب را دارم و در ارتباط با موضوعی که آن روز پرداخته می‌شود کتاب مرتبطی را معرفی می‌کنم. در تلاش هستیم کتابی که معرفی می‌کنیم منبع و مستندی برای موضوع آن روز باشد، اطلاعات صحیحی را به خانواده‌ها ارائه کنیم و در نهایت خانواده‌ها بتوانند راهکارهای مفید را خودشان از کتاب‌ها برداشت کنند.
وی در پاسخ به این سوال که این کتاب‌ها از کجا معرفی می‌شوند، می‌گوید: من در کتابخانه‌های مختلفی عضو هستم و در ارتباط با موضوع برنامه از میان منابع با نویسندگان مختلف تحقیق می‌کنم و کتاب‌های تایید شده و با موضوع مناسب را با مشورت تهیه‌کننده برنامه، انتخاب و به شنوندگان معرفی می‌کنم.
نمی‌شود شکاف بین نسل‌ها را کمرنگ کرد
زهرا بحریه، تهیه‌کننده برنامه نیز بالاخره بعد از حدود یک ساعت برنامه زنده رادیویی، دقایقی درباره «ترنج» و هدف و ضرورت برنامه‌ای با موضوع سبک زندگی برای ما این طور توضیح می‌دهد: نیمه دوم سال 96 برنامه «ترنج» را با هدف ارائه سبک صحیح زندگی برای داشتن یک خانواده سالم شروع کردیم.
این هدف ابعاد گسترده‌ای دارد و ما هم حرف‌های زیادی برای گفتن داریم. برنامه بر مبنای «خانواده» پایه‌گذاری شده و وقتی درمورد خانواده حرف می‌زنیم ناخودآگاه به جامعه پیوست می‌شود. یکی از رسالت‌های سازمان صدا و سیما این است که حتما برنامه‌ای با عنوان سبک زندگی و تعامل با خانواده‌ها داشته باشیم تا خانواده‌ها آگاهانه سبک زندگی سنتی و مدرنیته را تلفیق کنند، به نتیجه مطلوبی برسند.
وی می‌افزاید: ما نمی‌توانیم یکباره شکاف میان نسل‌ها را از بین ببریم و باید آنها را کمرنگ کنیم. تعامل دو نسل و آموزش آنها می‌تواند نتیجه خوبی دربرداشته باشد. همچنین اخیرا هم رهبر معظم انقلاب در بند هفتم بیانیه گام دوم انقلاب به موضوع سبک زندگی اشاره کرده‌اند و بر آن تاکید بسیار داشتند. بر همین اساس یک سری از آیتم‌های برنامه را نیز به این موضوع اختصاص می‌دهیم.
این تهیه‌کننده ادامه می‌دهد: برنامه «ترنج» هر دوشنبه ساعت 11 که معمولا خانواده‌ها در این ساعت شنونده آن هستند، به صورت زنده پخش می‌شود. این برنامه تاکنون بازخوردهای خوبی داشته و به موضوعات بسیاری به صورت اساسی پرداخته است. هر هفته موضوعی را محور قرار می‌دهیم و هر برنامه شامل سه آیتم است. «برگی از ترنج» ورودیه برنامه و بیانگر این است که برنامه در آن روز چه می‌خواهد بگوید.
آیتم دوم «شیشه و سنگ» است. مثلا امروز که موضوع برنامه «زنان، خشونت و تزلزل در خانواده» بود. در واقع شیشه همان زن و سنگ هم همان خشونت است. در همین رابطه گزارش مردمی داریم و بر مبنای نظرات مردم و خانواده‌ها، کارشناسان برنامه پاسخ می‌دهند و موضوع را تحلیل می‌کنند. در انتها بخشی را هم به نام «شیرازه» در برنامه داریم که به معرفی کتاب مرتبط با موضوع آن روز اختصاص دارد.
رسالت آگاه‌سازی خانواده‌ها از طریق منابع معتبر
فرشته افکاری، مجری-کارشناس برنامه ترنج، فارغ‌التحصیل دکترای علوم تربیتی با گرایش برنامه درسی است. این عضو هیأت‌علمی دانشگاه آزاد پنج ماه است با برنامه همکاری دارد. او درباره همکاری با این برنامه می‌گوید: ترنج برنامه‌ای با موضوعات محور زنان، سبک‌زندگی و مسائل مرتبط با تعلیم و تربیت است. از این‌رو با پیشنهاد تهیه‌کننده با این برنامه همراه شدم. تاکنون موضوعات مختلفی را در حوزه خانواده پیگیری کرده‌ایم و خوشبختانه بازخورد خوبی هم داشته است.
افکاری این طور ادامه می‌دهد: به نظرم این حق مردم است که از منابع معتبر و مستندی به آنها اطلاع‌رسانی شود. رسالت این برنامه این است که اطلاعات درستی در اختیار مردم بگذارد. من هم از مطالبی که در تدریس دانشگاه استفاده می‌کنم و یا مطالبی که در پایان‌نامه‌ها، کتاب‌ها و مقالاتی که با آنها سر و کار دارم، در برنامه استفاده می‌کنم. ما به دنبال این هستیم که بتوانیم برنامه را در شرایط بهتر، با موضوعات جدیدتر و به صورت سلسله‌ای و مرتبط با هم داشته باشیم. این دومین برنامه‌ای بود که درباره موضوع خشونت و خانواده صحبت می‌کردیم و امیدوارم بتوانیم برنامه‌های دیگری هم در این رابطه داشته باشیم، چرا که جای بحث بسیار دارد.
گوینده برنامه با بیان این‌که «ترنج» می‌تواند بسیار فراتر از یک برنامه رادیویی باشد، یادآور می‌شود: فکر می‌کنم این برنامه پتانسیل آن را دارد که با همکاری معاونت صدا بتوانیم پادکست‌هایی را از آن تهیه کنیم. این پادکست‌ها می‌توانند از شبکه‌های دیگر رادیویی نیز پخش شود و در آن به موضوعاتی نظیر راهکارهایی برای بسترسازی مهارت‌های زندگی، مهارت‌های زناشویی، تعلیم و تربیت و حتی فرهنگ رانندگی بپردازیم. امیدوارم این حمایت انجام شود و بتوانیم این موضوع را عملی کنیم.
شهناز سجادی، وکیل دادگستری و دستیار حقوق شهروندی معاونت زنان در امور زنان و خانواده، در مورد ضرورت پرداختن به موضوع خشونت علیه زنان و کودکان و تزلزل در خانواده می‌گوید: «ما همیشه با پدیده خشونت علیه زنان در سطح جامعه و درون خانواده روبه‌رو بوده‌ایم. وقتی موردی اطلاع‌رسانی و به ابعاد آن پرداخته می‌شود، نظرات و مطالباتی در سطح جامعه ایجاد می‌شود.
جامعه‌شناسان و حقوق‌دانان به عوامل بروز این پدیده می‌پردازند و همه به نوعی در حیطه تخصص خود تلاش می‌کنند راهکاری برای آن پیدا کنند، بنابراین ضرورت بحث را جامعه تعیین می‌کند. وقتی می‌بینیم احساسات یک جامعه از قتل یا خشونتی که در رسانه‌ها مطرح می‌شود، جریحه‌دار شده، این از وظایف رسانه ملی است که با حضور حقوق‌دانان، روان‌شناسان، روان‌پزشکان و جامعه‌شناسان به آن موضوع بپردازد. در‌سطح بین‌المللی همه دولت‌ها به این‌گونه مسائل ورود پیدا می‌کنند.
درست است که خانواده یک نهاد خصوصی است ولی وقتی تنش در آن برای افراد جامعه خطرآفرین باشد، دولت‌ها هم ورود پیدا می‌کنند و قطعا برای آن راهکار دارند.
سجادی ادامه می‌دهد: این اتفاق خوبی است که صدا‌و‌سیما به این معضلات می‌پردازد و ذهن افراد را روشن می‌کند. به هر حال بخش‌هایی از جامعه اداری و سیاسی ما مثل آموزش و پرورش و آموزش‌عالی وظایف آگاهی و آموزش به مردم را دارند، ولی می‌بینیم در ابعادی عبوری و سطحی است. به نظرم وظیفه صدا‌و‌سیما از آموزش و پرورش خطیرتر است، چون صدا‌و‌سیما آموزش را به درون خانواده‌ها می‌برد و همین گفت‌وگوها می‌تواند سطح آگاهی زنان، مردان و کودکان ما را بالا ببرد.
برنامه رأس ساعت 11 شروع می‌شود. مجری موضوع برنامه را اعلام و بعد از پخش بخشی درباره خشونت علیه زنان، شهریار برقعی، روانشناس بالینی و زوج درمانگر و شهناز سجادی، وکیل دادگستری و دستیار حقوق شهروندی معاونت زنان در امور زنان و خانواده را به عنوان مهمانان برنامه معرفی می‌کند. پس از آن گزارش‌های مردمی پخش می‌شود و کارشناسان بر‌اساس سوالات مردم تحلیل‌های خود را ارائه دادند.
گاهی رضایت و گاهی دلخوری
در این میان که تهیه‌کننده برنامه مشغول بود با فاطمه ربانی، مسوول هماهنگی این برنامه گفت‌وگو کردم. ربانی که علاوه بر این برنامه، هماهنگی برخی دیگر از برنامه‌های رادیو گفت‌وگو و گاهی آیتم‌سازی را هم بر عهده دارد از تجربیات خود می‌گوید: پیش از این‌که برنامه‌ای تهیه شود، ما در حوزه فعالیت هماهنگی باید اطلاعاتی را جمع‌آوری کنیم. اگر قرار باشد مهمانی به صورت حضوری یا تلفنی در برنامه حضور داشته باشد، سعی می‌کنیم افرادی را انتخاب کنیم که بر اساس اخبار و اطلاعات روز به صحبت در برنامه بپردازند.
ربانی ادامه می‌دهد: هماهنگی هر شبکه با شبکه دیگر متفاوت است. کار هماهنگی در شبکه رادیویی گفت‌وگو که معمولا در آن با مسوولان ارتباط داریم کمی زمان‌بر است تا به نتیجه برسد، ولی در کل ارتباط با اخبار، اطلاعات و چالش‌های روز جذاب است و امیدواریم بتوانیم با این اطلاعات به خانواده‌ها و جامعه کمک کنیم. بارها شنیده‌ام که در برنامه‌ها به دلیل این‌که مطالبه‌گرانه به موضوعی پرداخته‌ایم بازخوردها بسیار خوب بوده و مسبب حل مشکلاتی شده‌ایم. بسیاری از مردم که تماس می‌گیرند رضایت دارند و تشکر می‌کنند. البته گاهی هم بسیاری از افرادی که در برنامه به چالش کشیده می‌شوند تماس می‌گیرند و از ما دلخور می‌شوند.
کتاب‌هایی از کتابخانه‌های مختلف
فاطمه حسن‌پور، کارشناس معرفی کتاب در آیتم «شیرازه» این برنامه می‌گوید: برنامه خانوادگی ترنج به موضوع سبک زندگی و خانواده‌ها اختصاص دارد. من در این برنامه معمولا آیتم معرفی کتاب را دارم و در ارتباط با موضوعی که آن روز پرداخته می‌شود کتاب مرتبطی را معرفی می‌کنم. در تلاش هستیم کتابی که معرفی می‌کنیم منبع و مستندی برای موضوع آن روز باشد، اطلاعات صحیحی را به خانواده‌ها ارائه کنیم و در نهایت خانواده‌ها بتوانند راهکارهای مفید را خودشان از کتاب‌ها برداشت کنند.
وی در پاسخ به این سوال که این کتاب‌ها از کجا معرفی می‌شوند، می‌گوید: من در کتابخانه‌های مختلفی عضو هستم و در ارتباط با موضوع برنامه از میان منابع با نویسندگان مختلف تحقیق می‌کنم و کتاب‌های تایید شده و با موضوع مناسب را با مشورت تهیه‌کننده برنامه، انتخاب و به شنوندگان معرفی می‌کنم.
نمی‌شود شکاف بین نسل‌ها را کمرنگ کرد
زهرا بحریه، تهیه‌کننده برنامه نیز بالاخره بعد از حدود یک ساعت برنامه زنده رادیویی، دقایقی درباره «ترنج» و هدف و ضرورت برنامه‌ای با موضوع سبک زندگی برای ما این طور توضیح می‌دهد: نیمه دوم سال 96 برنامه «ترنج» را با هدف ارائه سبک صحیح زندگی برای داشتن یک خانواده سالم شروع کردیم.
این هدف ابعاد گسترده‌ای دارد و ما هم حرف‌های زیادی برای گفتن داریم. برنامه بر مبنای «خانواده» پایه‌گذاری شده و وقتی درمورد خانواده حرف می‌زنیم ناخودآگاه به جامعه پیوست می‌شود. یکی از رسالت‌های سازمان صدا و سیما این است که حتما برنامه‌ای با عنوان سبک زندگی و تعامل با خانواده‌ها داشته باشیم تا خانواده‌ها آگاهانه سبک زندگی سنتی و مدرنیته را تلفیق کنند، به نتیجه مطلوبی برسند.
وی می‌افزاید: ما نمی‌توانیم یکباره شکاف میان نسل‌ها را از بین ببریم و باید آنها را کمرنگ کنیم. تعامل دو نسل و آموزش آنها می‌تواند نتیجه خوبی دربرداشته باشد. همچنین اخیرا هم رهبر معظم انقلاب در بند هفتم بیانیه گام دوم انقلاب به موضوع سبک زندگی اشاره کرده‌اند و بر آن تاکید بسیار داشتند. بر همین اساس یک سری از آیتم‌های برنامه را نیز به این موضوع اختصاص می‌دهیم.
این تهیه‌کننده ادامه می‌دهد: برنامه «ترنج» هر دوشنبه ساعت 11 که معمولا خانواده‌ها در این ساعت شنونده آن هستند، به صورت زنده پخش می‌شود. این برنامه تاکنون بازخوردهای خوبی داشته و به موضوعات بسیاری به صورت اساسی پرداخته است. هر هفته موضوعی را محور قرار می‌دهیم و هر برنامه شامل سه آیتم است. «برگی از ترنج» ورودیه برنامه و بیانگر این است که برنامه در آن روز چه می‌خواهد بگوید.
آیتم دوم «شیشه و سنگ» است. مثلا امروز که موضوع برنامه «زنان، خشونت و تزلزل در خانواده» بود. در واقع شیشه همان زن و سنگ هم همان خشونت است. در همین رابطه گزارش مردمی داریم و بر مبنای نظرات مردم و خانواده‌ها، کارشناسان برنامه پاسخ می‌دهند و موضوع را تحلیل می‌کنند. در انتها بخشی را هم به نام «شیرازه» در برنامه داریم که به معرفی کتاب مرتبط با موضوع آن روز اختصاص دارد.
رسالت آگاه‌سازی خانواده‌ها از طریق منابع معتبر
فرشته افکاری، مجری-کارشناس برنامه ترنج، فارغ‌التحصیل دکترای علوم تربیتی با گرایش برنامه درسی است. این عضو هیأت‌علمی دانشگاه آزاد پنج ماه است با برنامه همکاری دارد. او درباره همکاری با این برنامه می‌گوید: ترنج برنامه‌ای با موضوعات محور زنان، سبک‌زندگی و مسائل مرتبط با تعلیم و تربیت است. از این‌رو با پیشنهاد تهیه‌کننده با این برنامه همراه شدم. تاکنون موضوعات مختلفی را در حوزه خانواده پیگیری کرده‌ایم و خوشبختانه بازخورد خوبی هم داشته است.
افکاری این طور ادامه می‌دهد: به نظرم این حق مردم است که از منابع معتبر و مستندی به آنها اطلاع‌رسانی شود. رسالت این برنامه این است که اطلاعات درستی در اختیار مردم بگذارد. من هم از مطالبی که در تدریس دانشگاه استفاده می‌کنم و یا مطالبی که در پایان‌نامه‌ها، کتاب‌ها و مقالاتی که با آنها سر و کار دارم، در برنامه استفاده می‌کنم. ما به دنبال این هستیم که بتوانیم برنامه را در شرایط بهتر، با موضوعات جدیدتر و به صورت سلسله‌ای و مرتبط با هم داشته باشیم. این دومین برنامه‌ای بود که درباره موضوع خشونت و خانواده صحبت می‌کردیم و امیدوارم بتوانیم برنامه‌های دیگری هم در این رابطه داشته باشیم، چرا که جای بحث بسیار دارد.
گوینده برنامه با بیان این‌که «ترنج» می‌تواند بسیار فراتر از یک برنامه رادیویی باشد، یادآور می‌شود: فکر می‌کنم این برنامه پتانسیل آن را دارد که با همکاری معاونت صدا بتوانیم پادکست‌هایی را از آن تهیه کنیم. این پادکست‌ها می‌توانند از شبکه‌های دیگر رادیویی نیز پخش شود و در آن به موضوعاتی نظیر راهکارهایی برای بسترسازی مهارت‌های زندگی، مهارت‌های زناشویی، تعلیم و تربیت و حتی فرهنگ رانندگی بپردازیم. امیدوارم این حمایت انجام شود و بتوانیم این موضوع را عملی کنیم.
