در این گزارش نگاهی داریم به فیلم‌های برگزیده جشنواره فیلم‌های كودكان و نوجوانان در اكران عمومی
سرنوشت پروانه‌های زرین
سی و سومین جشنواره فیلم‌های كودكان و نوجوانان در وضعیت كرونایی برگزار شد و به‌تازگی با معرفی برگزیدگان به كار خود پایان داد. همان طور كه انتظار می‌رفت فیلم خورشید به كارگردانی مجید مجیدی كه پیشتر در جشنواره فیلم فجر هم درخشیده بود، در این رویداد سینمایی هم موفق ظاهر شد و پروانه زرین بهترین فیلم، بهترین كارگردانی و بهترین بازیگر را به خود اختصاص داد. با پایان جشنواره، سوالی همیشگی درباره سرنوشت فیلم‌های این رویداد پیش می‌آید و این‌كه آثار به نمایش درآمده در آن به چه شكل و در چه زمانی اكران می‌شوند؟ معمولا فیلم‌های كودكان و نوجوانان، در میان خیل فیلم‌های مرتبط با بزرگسالان و آثار تجاری و مرسوم سینمای ایران، فضای مناسبی برای اكران پیدا نمی‌كنند و پخش‌كننده‌ها و سینماداران، چندان اعتنایی به آنها ندارند، مگراین‌كه فیلم‌ها جذابیت و ظرفیت بالقوه‌ای برای فروش بالا داشته باشند. این بی‌میلی تعیین‌كننده فضای اكران به سینمای كودك و نوجوان را با وضعیت كرونایی این روزها و بلاتكلیفی كلی سینما تركیب كنید تا بیشتر به پیچیدگی سرنوشت فیلم‌های جشنواره فیلم‌های كودكان و نوجوانان در اكران پی ببرید. در ادامه نگاهی داریم به وضعیت فیلم‌های برگزیده پنج دوره قبلی این جشنواره در اكران عمومی كه می‌تواند برآیندی از سرنوشت آثار این رویداد در اكران و گیشه باشد.
دوره بیست و هشتم، 1393
پروانه زرین بهترین فیلم بلند این دوره كه در اصفهان برگزار شد به فیلم قول به كارگردانی محمدعلی طالبی رسید. اما فیلم به رغم درخشش در جشنواره و حضور در بخش سودای سیمرغ جشنواره فیلم فجر، راهی به اكران پیدا نكرد. آثار طالبی در سال‌های اخیر یا اكران نشده یا اكران مناسبی نداشته‌اند، موردی كه باعث مصاحبه‌های گلایه‌آمیز این فیلمساز هم شده است. او یك بار در مصاحبه‌ای گفت اكران در اختیار افراد خاص است. این درحالی است كه طالبی یكی از پرمخاطب‌ترین و پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمای ایران را كارگردانی كرده (به طور مشترك با مرضیه برومند): شهر موشها. شاید علت اصلی این بی‌اعتنایی به آثار متاخر طالبی در اكران، تغییر رویكرد او باشد كه در سال‌های اخیر بیشتر ترجیح داده به جای فیلم‌هایی «برای كودكان و نوجوانان»، آثاری «درباره كودكان و نوجوانان» بسازد. تفاوت این دو عبارت كه سال‌ها ورد زبان كارشناسان سینمای كودك بود، در وجه سرگرمی و تمایل به رعایت نكات جذاب برای ارتباط بیشتر با مخاطبان كودك و نوجوان است كه در «فیلم‌هایی برای كودكان و نوجوانان» نمود بیشتری دارد و منجر به فروش بیشتر در گیشه می‌شود. در عوض فیلم‌هایی درباره كودكان و نوجوانان بیشتر خوشایند منتقدان و داوران جشنواره‌ها و تماشاگران بزرگسال است.
عجیب این‌كه فیلم‌های برگزیده دیگر این دوره، مثل «فرار از قلعه رودخان» ساخته غلامرضا رمضانی كه پروانه زرین بهترین كارگردانی را هم دریافت كرد هم سرنوشت چندان بهتری در اكران پیدا نكرد و فاصله میان ساخت فیلم و اكران آن منجر به اعتراض رمضانی هم شد و او در مصاحبه‌ای نسبت به از دست رفتن فرصت‌های اكران این فیلم گلایه كرده بود. او گفته بود: «سینماها به نمایش فیلم‌های كودك و نوجوان تمایلی نشان نمی‌دهند به همین دلیل فعالان این حوزه باید آثارشان را به صورت تك سئانس به نمایش بگذارند.»
دوره بیست و نهم، 1394
سرنوشت بهترین فیلم این دوره جشنواره كه در همدان برگزار شد هم چندان بهتر از دوره قبلی نبود و فیلم پرشور و ماجراجویانه « پینوكیو، عاموسردار و رئیسعلی» به كارگردانی سیدرضا صافی كه در جشنواره، مخاطبان كودك و نوجوان را به وجد آورده بود، دو سالی طول كشید تا رنگ پرده را در اكران ببیند. سازندگان فیلم در مصاحبه‌هایی از ترافیك شدید اكران گلایه كرده بودند.
دوره سی‌ام، 1396
وضعیت فیلم‌های برگزیده این دوره در اكران، بهتر و امیدواركننده‌تر از دو دوره قبلی بود، به ویژه فیلم دزد و پری به كارگردانی حسین قناعت كه پروانه زرین بهترین فیلم كودك را به دست آورد، در اكران هم حال و روز خوبی داشت. فیلم تقریبا با فاصله كمی از ساخت و جشنواره فیلم كودك راهی اكران عمومی شد و یك میلیارد فروخت و حتی استقبال خوب بچه‌ها باعث شد كار به ساخت قسمت دوم فیلم هم برسد. حسین قناعت كه در سال‌های اخیر حضور مستمر و موثری در سینمای كودك و نوجوان دارد، راه ارتباطی با این قشر را بلد است و فیلم‌های تقریبا پرمخاطبی می‌سازد. فیلم اسكی‌باز به كارگردانی فریدون نجفی هم كه پروانه زرین بهترین فیلم نوجوان را به دست آورد، رنگ اكران را دید. فیلم 21 روز بعد به كارگردانی محمدرضا خردمندان هم كه چند جایزه در این دوره دریافت كرد، اكران موفقی داشت و موردپسند مخاطبان نوجوان و بزرگسال قرار گرفت و بیش از یك میلیارد در گیشه فروخت.
دوره سی و یكم، 1397
دو فیلم برگزیده این دوره كه در اصفهان برگزار شد هم خوش‌اقبال بودند كه اكران شدند و به ویژه یكی از آنها سرنوشت خوبی هم در گیشه پیدا كرد. پاستاریونی به كارگردانی سهیل موفق كه پروانه زرین بهترین فیلم كودك را به دست آورد، قصه جذاب و بازیگران چهره‌ای داشت و بیش از 2/5 میلیارد تومان در گیشه فروخت. فیلم ضربه فنی به كارگردانی غلامرضا رمضانی هم كه بهترین فیلم نوجوان این رویداد بود، در فاصله كمی بعد از جشنواره كودك اكران شد، هرچند فروش خوبی در گیشه نداشت. آخرین داستان به كارگردانی اشكان رهگذر هم كه جایزه بهترین كارگردانی پویانمایی و جایزه ویژه هیات داوران را به دست آورده بود، سال بعد از جشنواره اكران شد و حدود 500 میلیون تومان در گیشه فروش كرد.
دوره سی و دوم، 1398
سرنوشت فیلم‌های برگزیده این دوره كه در اصفهان برگزار شد هم امیدواركننده بود. 23 نفر به كارگردانی مهدی جعفری كه پروانه زرین بهترین فیلم این دوره را به دست آورد، دو میلیارد تومان در گیشه فروخت. منطقه پرواز ممنوع به كارگردانی امیر داسارگر كه جایزه بخش رونق اكران و ترغیب مخاطبان را دریافت كرد، از خوب‌های اكران سال 98 بود و حدود 6 میلیارد تومان در گیشه فروخت. انیمیشن بنیامین به كارگردانی محسن عنایتی هم كه عنوان بهترین اثر پویانمایی را كسب كرده بود، گیشه موفقی داشت و بیش از پنج میلیارد تومان فروش كرد.
دوره سی و سوم، 1399
نام و اعتبار و سابقه درخشان مجید مجیدی باعث می‌شود چندان نتوانیم فیلم خورشید او را با دیگر برگزیده‌های سال‌های اخیر جشنواره فیلم‌های كودكان و نوجوانان مقایسه كنیم، چراكه او جایگاهی جهانی دارد و به خوبی راه ارتباط با مخاطبان را بلد است. به همین دلیل تصور نوبت اكران مناسب برای این فیلم و فروش قابل انتظار خورشید، ربط چندانی به جشنواره فیلم‌های كودكان و نوجوانان پیدا نمی‌كند. اما درباره برگزیده‌های دیگر، می‌توان تا حدودی به موفقیت آنها در این جشنواره و كیفیت و جذابیت خود آثار امیدوار بود و انتظار اكران مناسبی برای آنها داشت. به ویژه سلفی با رستم به كارگردانی حسین قناعت كه جایزه ویژه دبیر برای حضور مداوم و مستمر در سینمای كودك ایران و تلاش برای پیوند میان میراث فرهنگی ایران و سینمای روز جهان را در این دوره كسب كرد و می‌توان به فروش قابل قبول آن دلخوش بود. همین طور فیلم مهران به كارگردانی رقیه توكلی كه جوایزی چون جایزه بهنام محمدی (به دلیل نگاه قدرشناسانه به مدافعانِ سال‌های دفاع مقدس) و جایزه ویژه دبیر برای توجه به فرهنگ مقاومت و برداشت ملموس مردمی و قابل فهم برای نسل امروز ایران اسلامی را به دست آورد و درصورت اكران مناسب می‌تواند رضایت مخاطبان را در پی داشته باشد. این اتفاق می‌تواند برای فیلم بچه گرگهای سیب‌دره به كارگردانی فریدون نجفی و بعد از اتفاق به كارگردانی پوریا حیدری اوره و تهیه‌كنندگی شهاب حسینی هم رخ دهد.
پروانه زرین بهترین فیلم بلند این دوره كه در اصفهان برگزار شد به فیلم قول به كارگردانی محمدعلی طالبی رسید. اما فیلم به رغم درخشش در جشنواره و حضور در بخش سودای سیمرغ جشنواره فیلم فجر، راهی به اكران پیدا نكرد. آثار طالبی در سال‌های اخیر یا اكران نشده یا اكران مناسبی نداشته‌اند، موردی كه باعث مصاحبه‌های گلایه‌آمیز این فیلمساز هم شده است. او یك بار در مصاحبه‌ای گفت اكران در اختیار افراد خاص است. این درحالی است كه طالبی یكی از پرمخاطب‌ترین و پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمای ایران را كارگردانی كرده (به طور مشترك با مرضیه برومند): شهر موشها. شاید علت اصلی این بی‌اعتنایی به آثار متاخر طالبی در اكران، تغییر رویكرد او باشد كه در سال‌های اخیر بیشتر ترجیح داده به جای فیلم‌هایی «برای كودكان و نوجوانان»، آثاری «درباره كودكان و نوجوانان» بسازد. تفاوت این دو عبارت كه سال‌ها ورد زبان كارشناسان سینمای كودك بود، در وجه سرگرمی و تمایل به رعایت نكات جذاب برای ارتباط بیشتر با مخاطبان كودك و نوجوان است كه در «فیلم‌هایی برای كودكان و نوجوانان» نمود بیشتری دارد و منجر به فروش بیشتر در گیشه می‌شود. در عوض فیلم‌هایی درباره كودكان و نوجوانان بیشتر خوشایند منتقدان و داوران جشنواره‌ها و تماشاگران بزرگسال است.
عجیب این‌كه فیلم‌های برگزیده دیگر این دوره، مثل «فرار از قلعه رودخان» ساخته غلامرضا رمضانی كه پروانه زرین بهترین كارگردانی را هم دریافت كرد هم سرنوشت چندان بهتری در اكران پیدا نكرد و فاصله میان ساخت فیلم و اكران آن منجر به اعتراض رمضانی هم شد و او در مصاحبه‌ای نسبت به از دست رفتن فرصت‌های اكران این فیلم گلایه كرده بود. او گفته بود: «سینماها به نمایش فیلم‌های كودك و نوجوان تمایلی نشان نمی‌دهند به همین دلیل فعالان این حوزه باید آثارشان را به صورت تك سئانس به نمایش بگذارند.»
دوره بیست و نهم، 1394
سرنوشت بهترین فیلم این دوره جشنواره كه در همدان برگزار شد هم چندان بهتر از دوره قبلی نبود و فیلم پرشور و ماجراجویانه « پینوكیو، عاموسردار و رئیسعلی» به كارگردانی سیدرضا صافی كه در جشنواره، مخاطبان كودك و نوجوان را به وجد آورده بود، دو سالی طول كشید تا رنگ پرده را در اكران ببیند. سازندگان فیلم در مصاحبه‌هایی از ترافیك شدید اكران گلایه كرده بودند.
دوره سی‌ام، 1396
وضعیت فیلم‌های برگزیده این دوره در اكران، بهتر و امیدواركننده‌تر از دو دوره قبلی بود، به ویژه فیلم دزد و پری به كارگردانی حسین قناعت كه پروانه زرین بهترین فیلم كودك را به دست آورد، در اكران هم حال و روز خوبی داشت. فیلم تقریبا با فاصله كمی از ساخت و جشنواره فیلم كودك راهی اكران عمومی شد و یك میلیارد فروخت و حتی استقبال خوب بچه‌ها باعث شد كار به ساخت قسمت دوم فیلم هم برسد. حسین قناعت كه در سال‌های اخیر حضور مستمر و موثری در سینمای كودك و نوجوان دارد، راه ارتباطی با این قشر را بلد است و فیلم‌های تقریبا پرمخاطبی می‌سازد. فیلم اسكی‌باز به كارگردانی فریدون نجفی هم كه پروانه زرین بهترین فیلم نوجوان را به دست آورد، رنگ اكران را دید. فیلم 21 روز بعد به كارگردانی محمدرضا خردمندان هم كه چند جایزه در این دوره دریافت كرد، اكران موفقی داشت و موردپسند مخاطبان نوجوان و بزرگسال قرار گرفت و بیش از یك میلیارد در گیشه فروخت.
دوره سی و یكم، 1397
دو فیلم برگزیده این دوره كه در اصفهان برگزار شد هم خوش‌اقبال بودند كه اكران شدند و به ویژه یكی از آنها سرنوشت خوبی هم در گیشه پیدا كرد. پاستاریونی به كارگردانی سهیل موفق كه پروانه زرین بهترین فیلم كودك را به دست آورد، قصه جذاب و بازیگران چهره‌ای داشت و بیش از 2/5 میلیارد تومان در گیشه فروخت. فیلم ضربه فنی به كارگردانی غلامرضا رمضانی هم كه بهترین فیلم نوجوان این رویداد بود، در فاصله كمی بعد از جشنواره كودك اكران شد، هرچند فروش خوبی در گیشه نداشت. آخرین داستان به كارگردانی اشكان رهگذر هم كه جایزه بهترین كارگردانی پویانمایی و جایزه ویژه هیات داوران را به دست آورده بود، سال بعد از جشنواره اكران شد و حدود 500 میلیون تومان در گیشه فروش كرد.
دوره سی و دوم، 1398
سرنوشت فیلم‌های برگزیده این دوره كه در اصفهان برگزار شد هم امیدواركننده بود. 23 نفر به كارگردانی مهدی جعفری كه پروانه زرین بهترین فیلم این دوره را به دست آورد، دو میلیارد تومان در گیشه فروخت. منطقه پرواز ممنوع به كارگردانی امیر داسارگر كه جایزه بخش رونق اكران و ترغیب مخاطبان را دریافت كرد، از خوب‌های اكران سال 98 بود و حدود 6 میلیارد تومان در گیشه فروخت. انیمیشن بنیامین به كارگردانی محسن عنایتی هم كه عنوان بهترین اثر پویانمایی را كسب كرده بود، گیشه موفقی داشت و بیش از پنج میلیارد تومان فروش كرد.
دوره سی و سوم، 1399
نام و اعتبار و سابقه درخشان مجید مجیدی باعث می‌شود چندان نتوانیم فیلم خورشید او را با دیگر برگزیده‌های سال‌های اخیر جشنواره فیلم‌های كودكان و نوجوانان مقایسه كنیم، چراكه او جایگاهی جهانی دارد و به خوبی راه ارتباط با مخاطبان را بلد است. به همین دلیل تصور نوبت اكران مناسب برای این فیلم و فروش قابل انتظار خورشید، ربط چندانی به جشنواره فیلم‌های كودكان و نوجوانان پیدا نمی‌كند. اما درباره برگزیده‌های دیگر، می‌توان تا حدودی به موفقیت آنها در این جشنواره و كیفیت و جذابیت خود آثار امیدوار بود و انتظار اكران مناسبی برای آنها داشت. به ویژه سلفی با رستم به كارگردانی حسین قناعت كه جایزه ویژه دبیر برای حضور مداوم و مستمر در سینمای كودك ایران و تلاش برای پیوند میان میراث فرهنگی ایران و سینمای روز جهان را در این دوره كسب كرد و می‌توان به فروش قابل قبول آن دلخوش بود. همین طور فیلم مهران به كارگردانی رقیه توكلی كه جوایزی چون جایزه بهنام محمدی (به دلیل نگاه قدرشناسانه به مدافعانِ سال‌های دفاع مقدس) و جایزه ویژه دبیر برای توجه به فرهنگ مقاومت و برداشت ملموس مردمی و قابل فهم برای نسل امروز ایران اسلامی را به دست آورد و درصورت اكران مناسب می‌تواند رضایت مخاطبان را در پی داشته باشد. این اتفاق می‌تواند برای فیلم بچه گرگهای سیب‌دره به كارگردانی فریدون نجفی و بعد از اتفاق به كارگردانی پوریا حیدری اوره و تهیه‌كنندگی شهاب حسینی هم رخ دهد.
