دانشمندان، مراكز تحقیقاتی و نشریات علمی برای اولین بار در تاریخ انتخابات ایالات متحده، در صفی واحد مقابل یك نامزد انتخاباتی ایستادهاند
مخالفت علمی با ترامپ
علم همیشه از دنیای سیاست فاصله داشته و بیطرفی خود را در منازعات سیاستمداران حفظ كرده است. اما حالا در هنگامه همهگیری جهانی بیماری و نزدیكی به انتخابات 2020 آمریكا، بعضی از موسسات علمی و نشریات تراز اول آمریكا در برابر رئیس جمهور فعلی این كشور، دونالد ترامپ و متحدانش موضع سیاسی اتخاذ كردهاند. در طول تاریخ معاصر آمریكا تا به حال هیچ رئیسجمهوری مانند ترامپ از نهادهای علمی گرفته تا رسانهها، دادگاهها، وزارت دادگستری و حتی نظام انتخابات را مورد حمله و تهدید قرار نداده است. ترامپ ادعا میكند كشورش برای او اولویت دارد ولی شرایط مشاهده شده در این همهگیری ثابت كرد اولویت او فقط خودش است و نه كشورش. چالشهایی مانند پایان دادن به همهگیری كووید-19، مقابله با گرمایش جهانی و توقف گسترش سلاحهای هستهای و مقابله با تروریسم، مسائلی جهانی و فوری است كه بدون همكاری و تلاش دولتها و نهادهای بینالمللی محقق نخواهد شد. اما در عوض دولت ترامپ در چهار سال گذشته سعی در تضعیف این نهادها داشته است. درصحنه داخلی خود كشور آمریكا نیز پرمخاطرهترین میراث دولت ترامپ، سابقه شرمآور مداخلهاش در سازمانهای علمی و بهداشتی است. ازاینرو اعتماد بخشی از مردم آمریكا به نهادهایی كه برای حفظ سلامتی و ایمنی آنها تلاش میكنند، كمتر شده است. در این شرایط دانشمندان دیگر نمیتوانند خارج از گود به نظاره بنشینند و شاهد تضعیف علوم باشند. جو بایدن بهواسطه سیاستها و سوابق مثبتی كه در دوره معاونت رئیسجمهور سابق آمریكا داشته است و حالا هم كه رقیب ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری دو هفته آینده است، اكنون تنها امید دانشمندان برای جبران صدمات واردشده به علم از سوی دولت فعلی ایالات متحده است.
17 مهر 99 در مقالهای بیسابقه خواستار تغییر رهبری آمریكا شد. نویسندگان این مقاله به عملکرد ضعیف ترامپ نسبت به همهگیری كرونا اشاره كردهاند. دولت با یك بحران روبهرو شد اما به جای كنترل و مدیریت، آن را به فاجعه تبدیل كرد. دولت ترامپ به جای اعتماد به نظر متخصصان، به نظر افراد نادان و حقهبازی در كابینهاش روی آورد كه حقیقت را كتمان و انتشار دروغهای محض را آسان میكردند. این مقاله افرادی كه دولت فعلی را اداره میكنند «به شكل خطرناكی بیكفایت» خوانده است و هشدار میدهد اگر همچنان افراد این حزب بر سر كار خود باشند، رأی دهندگان به آنها در مرگ هزاران نفر بر اثر كووید-19 همدست خواهند بود.
قیام اهل علم علیه ترامپ
دو هفته پیش نشریه نیچر (Nature) نیز در مقالهای مشابه پشتیبانی خود را از جو بایدن، رهبر حزب دموكرات اعلام كرد و سابقه رهبری ترامپ را شرمآور خواند.
ماه گذشته 81 برنده آمریكایی جایزه نوبل در نامهای سرگشاده حمایت خود را از جو بایدن اعلام كردند. در این نامه آمده است: «امروز در تاریخ ملت آمریكا بیش از هر زمان دیگری نیاز است تا رهبران به علم در تدوین سیاستهای عمومی بها بدهند.»
آكادمی ملی علوم و آكادمی ملی پزشكی آمریكا نیز اوایل مهرماه در بیانیهای مشترك مداخلههای سیاسی را در نهادهای بهداشت عمومی محكوم كردند. آنها بهویژه به تلاش و دخالت دولت ترامپ برای تسریع تایید واكسن كووید-19 قبل از این كه آزمایشهای ایمنی و اثربخشی واكسن تكمیل شوند اشاره میكنند. به نوشته آنها سیاستگذاریها باید منشأگرفته از بهترین شواهد موجود باشد. بدون آن كه شواهد، تحریف شده یا پنهان شده باشند یا عمدا اطلاعرسانی نادرستی داشته باشند.
یك مثال دیگر، مجله ساینس (Science) به سردبیری هولدن تروپ نیز حدود 12 مقاله منتشر كرده است و در آنها از واكنش دولت نسبت به همهگیری بیماری و نگرشی كه نسبت به علم در دولت وجود دارد، انتقاد كرده است. این مجله در یكی از مقالاتش با عنوان «ترامپ درباره علم دروغ میگوید» شخص رئیس جمهور را هدف قرار داده است و او را بهدلیل نادیدهگرفتن خطر همهگیری مقصر میداند.
این كه این مقالات و واكنش دانشمندان تا چه حد موثر خواهد بود، مشخص نیست. در بهترین حالت این مقالات به دانشمندان در بیان استدلالهایشان كمك میكند. از آنجا كه اكثر مردم نظرات قاطعی درباره این دوره از انتخابات دارند، تایید یا عدم تایید دانشمندان تاثیر چندانی در تغییر نظر آنها نخواهد داشت و نظر دانشمندان را فقط افرادی كه علم را دنبال میكنند، میشنوند یا میخوانند. اما آنچه این جنبش دانشمندان را مهم ساخته و باعث شده صدای آنها بیش از هر زمان دیگری شنیده شود، بسیار ساده است! آنها پیش از این وارد دنیای سیاست نمیشدند. این بیانیهها بیشتر از آن كه بیانیهای سیاسی باشند، میخواهند از سیاسیشدن علم جلوگیری كنند.
دانشمندان اتخاذ موضع سیاسی را در شرایط كنونی ضرورتی اخلاقی میدانند. چاپ این مقالات صدای تمام دانشمندانی است كه یا بستر مناسبی برای بیان نظراتشان ندارند یا بهدلایل محافظهكاری اجازه صحبت ندارند.
تا به این جا نشریه ساینس و آكادمی ملی علوم آمریكا بازخوردهای مثبتی از این مقالات داشتهاند.
اما بر خلاف آنها نشریه پزشکی نیوانگلند نامههای تند و زنندهای دریافت كرده و حتی یكی از داوران مقالات از كار خود استعفا داده است. وی معتقد است یك نشریه پزشكی صلاحیت موضعگیری سیاسی را ندارد. گرچه بیشتر دانشمندان و پزشكان مانند عموم مردم گرایش به محافظهكاری لیبرال دارند، اما این نگرش نشریه با توجه به حقایق و شواهد موجود است و تصمیم اشتباه به قیمت جان انسانها خواهد بود.
منابع: Nature و Scientific American
فاجعه ویروس كرونا در ایالت متحده
بیتوجهی دولت ترامپ به قوانین، علوم، حقایق و واقعیتها در واكنش فاجعهبارش به همهگیری كووید-19 نمایش داده شد. ترامپ در اولین روزهای همهگیری نهتنها هیچ برنامهای برای افزایش آزمایشهای كرونا، ردیابی افراد مبتلا و تقویت امكانات بهداشتی نداشت، بلكه در عوض دستورالعملهای بهداشتی مركز كنترل و پیشگیری بیماریهای ایالاتمتحده (CDC) را برای استفاده از ماسك و فاصلهگذاری اجتماعی نادیده میگرفت و مسخره میكرد.
ترامپ در مورد خطری كه ویروس مردم را تهدید میكند، دروغ گفت و حتی مردم را به اعتراض علیه سیاستهای كاهش سرعت انتقال بیماری تشویق كرد. او بزرگترین بحرانی را كه جهان حداقل در نیمقرن اخیر با آن روبهرو شده است، كماهمیت جلوه داد اقداماتی كه پیامدهای ویرانكنندهای به همراه داشته است. دولت ترامپ با وجود داشتن منابع علمی و مالی عظیم شكست فاجعهباری خورده است.
در همین آشفتهبازار مركز كنترل و پیشگیری بیماری (CDC) كه وظیفه كنترل شیوع كووید-19 را بر عهده داشت، مدیریتش بهاجبار و سریع تحت نظر مایك پنس، معاون رئیسجمهور و جرد كوشنر، داماد دونالد ترامپ قرار گرفت. این در حالی است كه هیچیك از آنها در زمینه بیماریهای عفونی تخصصی ندارند. تا اینكه بالاخره سه ماه قبل ترامپ مسؤولیت جمعآوری اطلاعات و مدیریت ویروس كرونا را به وزارت بهداشت و خدمات انسانی سپرد.
دولت ترامپ از همان روزهای اول پیروزی در انتخابات دوره قبل، با دوستان و متحدان دیرینه این كشور وارد مسیر نزاع شد و از بزرگترین توافقنامههای زیستمحیطی و علمی دنیا بیرون آمد. برای مثال به مهمترین آنها مثل خروج از توافقنامه اقلیمی 2015 پاریس، توافق هستهای با ایران، سازمان آموزشی و علمی سازمان ملل متحد (یونسكو) و غیرقابلتصورتر از همه قطع رابطه با سازمان بهداشت جهانی (WHO) در بحبوحه همهگیری میتوان اشاره كرد.
در این مدت هم كارنامه اقدامات دولت ترامپ در جهت سرعت بخشیدن به تغییر اقلیم، از بین بردن طبیعت بكر، افزایش آلودگی هوا و از بین بردن حیاتوحش و همچنین انسانها قابل بررسی است.
پویش انتخاباتی جو بایدن تاكنون همكاری نزدیكی با پژوهشگران برای تهیه برنامههای جامعی در مورد مقابله با كووید-19 و تغییرات آبوهوایی داشته است. همچنین بایدن متعهد شده نقش رهبری را در دوران همهگیری به مركز كنترل و پیشگیری بیماری برگرداند و تصمیمگیری در مورد مقابله با ویروس كرونا بر عهده متخصصان بهداشت عمومی باشد، نه سیاستمداران. او قول داده تا تستهای كرونا را افزایش دهد و برنامه قویتری در ردیابی افراد مبتلا داشته باشد. همینطور از افرادی كه ویروس كرونا بیشترین آسیب را به آنها زده است، حمایتهای بیشتری كند. اتخاذ این تصمیمات در كنار واكسن و دارو برای پایاندادن به این همهگیری ضروری است.
چرا دانشمندان تا به امروز وارد سیاست نشده بودند؟
از دیدگاه جامعهشناسان، امروز دیگر بهجای آنكه نگرانی دیرینه دخالتهای سیاسی در علم را داشته باشیم، باید سیاستمداران را محكوم كنیم. در این مرحله از تاریخ باید برای علم قیام كرد، زیرا علم و نقش آن در جامعه به خطر افتاده است. دانشمندان معتقدند شخص ترامپ برای ریاست جمهوری مناسب نیست، زیرا در این مدت بهشدت به پیشرفتهای علمی آسیب وارد كرده است. سیاستهای ضدعلمی مدتهاست كه به موضوع بحث نهادهای علمی این كشور درآمده است.
برای مثال سال 96 دانشمندان و پژوهشگران برای اعتراض نسبت به بیتوجهی دولت ترامپ به علم و عدم اتخاذ سیاستهای مبتنی بر شواهد راهپیمایی برای علم برگزار كردند (نگاه كنید به گزارشی با عنوان «واكاوی خیزش جهانی حمایت از علم» كه 18 اردیبهشت 96 در صفحه 7 شماره 4817 جامجم منتشر شد). اما این اقدامات نتیجه خاصی نداشت. از سه سال قبل تا به امروز مهاجرت گسترده محققان از بدنه دولت، انتصاب مقامات نهادهای تحقیقاتی فدرال با درجات علمی پایین، ایجاد موانع در مسیر دانشمندان و بهتازگی هم اظهارنظرهای پیوسته و سیاستهایی جدی نگرفتن خطر كووید-19 را در آن كشور شاهدیم.
تمایل جدید دانشمندان برای ورود به عرصه تصمیمگیریهای سیاسی اساسا نشان میدهد دولت ترامپ تا چه اندازه غرق شده است و چقدر گفتمان را به تأخیر انداختهاند. برای مثال ترامپ مسأله گرمایش جهانی را همیشه به سخره گرفته و بر گزارشهای تغییرات اقلیم سرپوش گذاشته است. اما این بار در مواجهه با كووید-19 اظهارات و اقدامات رئیسجمهور مستقیما به سلامت عمومی در كوتاهمدت آسیب رسانده و همین رفتارها واكنش دانشمندان را برانگیخته است.
اما برخی كارشناسان علوم اجتماعی نیز نگران همسویی نهادهای علمی با احزاب سیاسی هستند؛ زیرا ممكن است نتیجه معكوسی داشته باشد و بدون آنكه به بهبود شرایط كمك كند، علم نیز سیاسی شود و حتی نگرش جامعه نسبت به علم تغییر كند. از نظر تاریخی سیاستمداران جمهوریخواه نیز حداقل به اندازه دموكراتها علاقهمند به پژوهشهای علمی بودهاند و از بودجههای علم و فناوری حمایت كردهاند. همین روند نیز تا به اینجا دانشمندان را از موضعگیریهای سیاسی دور نگاه داشته است. وقتی سیاستمداران تمایل كمتری برای تأمین بودجههای تحقیقات علمی داشته باشند، دانشجویان كمتری هم علاقهمند به پژوهش میشوند.
ترامپ به دنبال از نو ساختن حزب جمهوریخواه با توجه به ارزشهای پوپولیستی خود است. پوپولیستها جهان را به دو گروه مردم عادی و نخبگان تقسیم میكنند. گروه دوم شامل پژوهشگران و كسانی است كه در نهادهای پژوهشی مشغول هستند. در همین حال دولت ترامپ اتكای كمتری به یافتهها و دانش آنها دارد، استقلال آنها را زیر سؤال برده و نسبت به نقش مهمی كه در زندگی مردم دارند، بیاحترامی كرده است. همینطور قضات دادگاهها، مشاغل خدمات اجتماعی و روزنامهنگاران نیز مورد اهانت قرارگرفتهاند. همه اینها دست به دست هم دادهاند تا دانشمندان حضور پررنگتری در عرصه سیاست داشته باشند.