گفتوگو با جواد محدثی درباره مسجد گوهرشاد در سالروز آغاز ساخت آن
همسایه قدیمی امام رضا؟ع؟
گوته، ادیب و فیلسوف آلمانی معماری را چنین توصیف کرده است: «معماری؛ موسیقی منجمد است». البته این تعریف برای آنانی است که هنرشناسند و موسیقی را میشناسند و آداب آن را میدانند. این تعریف را میتوان ادامه این سخن ارسطو دانست آنجا که میگوید « زمانی که کلام به پایان میرسد؛ موسیقی آغاز میشود.» وقتی این دو نگرش را کنار هم میگذاریم به این نتیجه میرسیم که معماری سکوتی است با نتهای موسیقایی که این نتها در هر معماری و در هر منطقهای نتهای خاص خود را دارد اما آنچه مسلم است اگر معماری با نتهای درست بنا شده باشد، حاصلش آرامش است و سکون و سکوت که همه اینها در کنار هم روح آدمی را نوازش میدهد و بهوجد میآورد. معماری ایرانی - اسلامی بنا به همه شواهد و تعاریفی که از آن موجود است، جزو روحنوازترین معماریهای جهان است. این معماری زمانی که به مساجد میرسد، وارد قلمرویی میشود که ناب است و بکر. جایی که باورهای ماورایی و دینی با روح آزاداندیش و زیبادوست ایرانیها ادغام میشود و طرحی میزند که در جهان مانند ندارد.کتیبهها، کاشیها و رنگآمیزی بینظیر میشود و امضایش در همه دنیا شناخته شده. رنگهای فیروزهای و آبی فضای مساجد را پر از آرامشی میکند که تمام فلاسفه از ازل تا به امروز در این دنیای خاکی بهدنبال آن بوده و هستند. جایی که آدمی از زمین جدا میشود و در فضایی نفس میکشد که روحش همیشه بهدنبال آن است.
همه اینها را نوشتم تا بهمناسبت امروز برسم که به گفته برخی تاریخنویسان، ساخت مسجد گوهرشاد در مشهد و در کنار حرم امام رضا (ع) آغاز شده است؛ مسجدی که بهگفته بسیاری از هنرشناسان و معماران یکی از زیباترین مساجد است و معماریاش کمال یافته است و اساتید معماری در کلاسهای خود از ظرایف ساخت این مسجد برای دانشجویان میگویند. در ویکیپدیا نوشته شده که این مسجد بهدلیل همجواری با حرم امام هشتم (ع) یکی از پربازدیدکنندهترین مساجد ایران است و چند سالی است به مدد شبکههای اجتماعی مثل اینستاگرام و توییتر، مردمی که به این مسجد میروند با انتشار عکسهایی از داخل آن میگویند که آرامش این مسجد بینظیر است.
موزه هنرهای اسلامی
جواد محدثی، شاعر مشهدی درباره مسجد گوهرشاد میگوید: مسجد گوهرشاد علاوه بر اینکه یکی از اماکن آستان قدس رضوی است، بنا به گفته بسیاری از کارشناسان، موزه هنرهای اسلامی هم هست به این دلیل که سرآمدان هنر اسلامی در آن دوره گردهم آمدن و مجموعهای از تذهیت و نقاشی و کاشیکاری و... را در ساخت این مسجد به کار گرفتند و مسجدی ساختند که همه نشانههای هنر اسلامی را در خود جای داده است. از طرفی این مسجد به سفارش گوهرشاد خاتون ساخته شده که پشتوانه آن شخصیت گوهرشاد است که یکی از علاقهمندان و ارادتمندان جدی اهل بیت و امام رضا(ع) بوده. ساخت این مسجد را گوهرشاد خاتون به همسرش پیشنهاد میدهد و همسرش که پادشاه بوده، دستور ساخت آن را میدهد و اعتبار زیادی به آن اختصاص میدهد. پشتوانه مسجد گوهرشاد ایمان و عشق است که تبلور هر دو را در مسجد گوهرشاد میتوان دید.
مسجدی که بهنام یک خانم است
مسجد گوهرشاد از نظر سیاسی هم مورد توجه است. زمانی که رضاخان دستور کشف حجاب را داد، علما به نشانه اعتراض در این مسجد تحصن کردند و مردم هم با آنها همراه شدند و قیام مردم مشهد شکل گرفت. سربازان حکومت به متحصنین مسجد حمله کرده و تعدادی از آنها را به شهادت رساندند و این مسجد تبدیل به نقطه عطف سیاسی معاصر نیز شد. همه اینها باعث شده که این مسجد را از دیگر مساجد ایران متمایز کند. این که نام آن برگرفته از نام بانویی فرهیخته و آدابدان و مومن است و از طرفی همجوار با حرم امام رضا (ع) است و اتفاقات سیاسی و اجتماعی که حول مسجد افتاده و از طرفی زیبایی کمنظیر آن.
به محدثی میگویم، مساجد اصفهان به عنوان معماری ایرانی در جهان شناخته شده هستند، مسجد گوهرشاد را میتوان با مساجد اصفهان مقایسه کرد؟
میگوید: به نظرم در ساخت مساجد اصفهان، دست معماران بازتر بوده چون مساجد این شهر در جوار حرم یک امام معصوم نبوده و حتما آزادی عمل بیشتری داشتهاند. اما مسجد گوهرشاد کنار مرقد امام هشتم(ع) است و حتما ملاحظاتی در نظر گرفته شده و محدودیتیهایی حتما داشتهاند که مسجد بارگاه و حرم امامرضا(ع) را تحتالشعاع قرار ندهد و شاید همین ملاحظات بوده که باعث شده معماری این مسجد بینظیر باشد و ظرایفی را در مسجد گوهرشاد ببینیم که در مساجد دیگر نمیتوان آن را دید و هنرمندان سازنده این مسجد از همه خلاقیت و ایمان خود برای ساخت آن استفاده کردهاند.
جای خالی گوهرشاد در آثار نمایشی و دراماتیک
به محدثی میگویم خانم گوهرشاد بهعنوان یک زن قدرتمند ایرانی در بین عموم زنان ایرانی، شناختهشده نیست و کمتر زنی است که از توانمندیهای او باخبر باشد، به نظرتان چرا درباره این خانم و شناساندن او کمکاری شدهاست؟
میگوید: تاریخ کشور ما یک تاریخ مردانه است. در کتابهای تاریخی کمتر از زنان قدرتمند و جریانساز ایرانی نامی ذکر شدهاست و خانم گوهرشاد هم از این کمکاری مستثنا نیست. تا جایی که من میدانم زندگی ایشان پر از جذابیتهای دراماتیک است، رابطه زیبا و عاشقانهای که با همسرش داشته. ایمان و ارادتی که به اهلبیت(ع) داشته و علم و دانشی که داشته میتواند به خواندنیترین کتابها تبدیل شود یا فیلمها و سریالهای خوب و ارزشمندی بر اساس آن ساخت، اما انگار دغدغهای برای معرفی این شخصیت تاریخی و مؤثر وجود نداشته و ندارد و این کمکاری را نمیدانم به حساب چه چیزی باید گذاشت.
به همت آستانقدسرضوی، جشنواره گوهرشاد به منظور معرفی زنان قدرتمند و شاخص جهان اسلام چند دورهای برگزار شد که به نظرم حرکت خوبی بود. چند دوره جشنواره شعر هم برگزار شد که در یکی از آنها من داور بودم به نظرم اشعار خوبی به جشنواره رسید. این حرکتها اگر ادامه پیدا کند، توجهها را به سمت خانم گوهرشاد جلب میکند و قدمی است برای شناساندن این بانوی عالم و عالیقدر به مردم و بهخصوص خانمها و بهویژه جوانان.
همه اینها را نوشتم تا بهمناسبت امروز برسم که به گفته برخی تاریخنویسان، ساخت مسجد گوهرشاد در مشهد و در کنار حرم امام رضا (ع) آغاز شده است؛ مسجدی که بهگفته بسیاری از هنرشناسان و معماران یکی از زیباترین مساجد است و معماریاش کمال یافته است و اساتید معماری در کلاسهای خود از ظرایف ساخت این مسجد برای دانشجویان میگویند. در ویکیپدیا نوشته شده که این مسجد بهدلیل همجواری با حرم امام هشتم (ع) یکی از پربازدیدکنندهترین مساجد ایران است و چند سالی است به مدد شبکههای اجتماعی مثل اینستاگرام و توییتر، مردمی که به این مسجد میروند با انتشار عکسهایی از داخل آن میگویند که آرامش این مسجد بینظیر است.
موزه هنرهای اسلامی
جواد محدثی، شاعر مشهدی درباره مسجد گوهرشاد میگوید: مسجد گوهرشاد علاوه بر اینکه یکی از اماکن آستان قدس رضوی است، بنا به گفته بسیاری از کارشناسان، موزه هنرهای اسلامی هم هست به این دلیل که سرآمدان هنر اسلامی در آن دوره گردهم آمدن و مجموعهای از تذهیت و نقاشی و کاشیکاری و... را در ساخت این مسجد به کار گرفتند و مسجدی ساختند که همه نشانههای هنر اسلامی را در خود جای داده است. از طرفی این مسجد به سفارش گوهرشاد خاتون ساخته شده که پشتوانه آن شخصیت گوهرشاد است که یکی از علاقهمندان و ارادتمندان جدی اهل بیت و امام رضا(ع) بوده. ساخت این مسجد را گوهرشاد خاتون به همسرش پیشنهاد میدهد و همسرش که پادشاه بوده، دستور ساخت آن را میدهد و اعتبار زیادی به آن اختصاص میدهد. پشتوانه مسجد گوهرشاد ایمان و عشق است که تبلور هر دو را در مسجد گوهرشاد میتوان دید.
مسجدی که بهنام یک خانم است
مسجد گوهرشاد از نظر سیاسی هم مورد توجه است. زمانی که رضاخان دستور کشف حجاب را داد، علما به نشانه اعتراض در این مسجد تحصن کردند و مردم هم با آنها همراه شدند و قیام مردم مشهد شکل گرفت. سربازان حکومت به متحصنین مسجد حمله کرده و تعدادی از آنها را به شهادت رساندند و این مسجد تبدیل به نقطه عطف سیاسی معاصر نیز شد. همه اینها باعث شده که این مسجد را از دیگر مساجد ایران متمایز کند. این که نام آن برگرفته از نام بانویی فرهیخته و آدابدان و مومن است و از طرفی همجوار با حرم امام رضا (ع) است و اتفاقات سیاسی و اجتماعی که حول مسجد افتاده و از طرفی زیبایی کمنظیر آن.
به محدثی میگویم، مساجد اصفهان به عنوان معماری ایرانی در جهان شناخته شده هستند، مسجد گوهرشاد را میتوان با مساجد اصفهان مقایسه کرد؟
میگوید: به نظرم در ساخت مساجد اصفهان، دست معماران بازتر بوده چون مساجد این شهر در جوار حرم یک امام معصوم نبوده و حتما آزادی عمل بیشتری داشتهاند. اما مسجد گوهرشاد کنار مرقد امام هشتم(ع) است و حتما ملاحظاتی در نظر گرفته شده و محدودیتیهایی حتما داشتهاند که مسجد بارگاه و حرم امامرضا(ع) را تحتالشعاع قرار ندهد و شاید همین ملاحظات بوده که باعث شده معماری این مسجد بینظیر باشد و ظرایفی را در مسجد گوهرشاد ببینیم که در مساجد دیگر نمیتوان آن را دید و هنرمندان سازنده این مسجد از همه خلاقیت و ایمان خود برای ساخت آن استفاده کردهاند.
جای خالی گوهرشاد در آثار نمایشی و دراماتیک
به محدثی میگویم خانم گوهرشاد بهعنوان یک زن قدرتمند ایرانی در بین عموم زنان ایرانی، شناختهشده نیست و کمتر زنی است که از توانمندیهای او باخبر باشد، به نظرتان چرا درباره این خانم و شناساندن او کمکاری شدهاست؟
میگوید: تاریخ کشور ما یک تاریخ مردانه است. در کتابهای تاریخی کمتر از زنان قدرتمند و جریانساز ایرانی نامی ذکر شدهاست و خانم گوهرشاد هم از این کمکاری مستثنا نیست. تا جایی که من میدانم زندگی ایشان پر از جذابیتهای دراماتیک است، رابطه زیبا و عاشقانهای که با همسرش داشته. ایمان و ارادتی که به اهلبیت(ع) داشته و علم و دانشی که داشته میتواند به خواندنیترین کتابها تبدیل شود یا فیلمها و سریالهای خوب و ارزشمندی بر اساس آن ساخت، اما انگار دغدغهای برای معرفی این شخصیت تاریخی و مؤثر وجود نداشته و ندارد و این کمکاری را نمیدانم به حساب چه چیزی باید گذاشت.
به همت آستانقدسرضوی، جشنواره گوهرشاد به منظور معرفی زنان قدرتمند و شاخص جهان اسلام چند دورهای برگزار شد که به نظرم حرکت خوبی بود. چند دوره جشنواره شعر هم برگزار شد که در یکی از آنها من داور بودم به نظرم اشعار خوبی به جشنواره رسید. این حرکتها اگر ادامه پیدا کند، توجهها را به سمت خانم گوهرشاد جلب میکند و قدمی است برای شناساندن این بانوی عالم و عالیقدر به مردم و بهخصوص خانمها و بهویژه جوانان.