تعطیلی در بسته‌بندی محدودیت
بعد از چندین ماه حرف از تعطیلی تهران این موضوع شنبه از دستور كار ستاد ملی مقابله با کرونا خارج شد و به‌جای آن وعده محدودیت‎های تازه‌ای نشست كه قرار است از شنبه هفته آینده اجرایی ‌شود. تعلل در تصمیم‌گیری در رابطه با تعطیلی تهران به عنوان تنها چاره برای مهار كرونا، در حالی صورت می‌گیرد كه هنوز هم كسی نمی‌داند چه كسی مخالف این موضوع یا موافق آن بوده است. رسانه‌های دولتی، منتقدان این تعلل در تصمیم را افرادی خواند‌ه‌اند كه «به مردم آدرس غلط می‌دهند» و به‌دنبال «تسویه‌حساب سیاسی با دولت» هستند. اما نه تحلیل كه رصد رفتار رئیس دولت در سه ماهه گذشته در این رابطه نشان از تناقضات بسیاری در تعلل همین تصمیم‌گیری‌ها دارد.
در ‌بیانیه‌ای هم كه به‌تازگی از سوی حسن روحانی در هشت بند منتشر شد، از «طرح جامع مقابله با كرونا» گفته شده بود، طرحی كه البته هنوز هم جزئیات آن معلوم نیست و حسن روحانی در این هشت بند درخواست‌هایی از نهادها و ارگان‌ها و مردمی داشته كه طی همه این 9 ماه هم داشته است. لغو تصمیم تعطیلی تهران اما وقتی با واكنش افكار عمومی رو‌به‌رو شد و نهادهای مختلف با تكذیب مخالفت خود نسبت به این تصمیم، به نوعی توپ را به زمین دولت انداختند، رئیس‌جمهوری این‌بار در جلسه هیات دولت اعلام كرد: «ناچاریم تعطیلی فراگیر اعلام كنیم». منظور حسن روحانی از تعطیلی فراگیر اما همان محدودیت‌هایی است كه باید هر بخشی از آن را از زبان یك مسؤول متوجه شد!



 احتمال به جای اعلام
به نظر می‌رسد هنوز بسته محدودیت‌ها در ستاد ملی مقابله با كرونا هم قطعی نشده است. هم از اعلام مرحله به مرحله جزئیات این محدودیت‌ها و هم از گفته‌های مسؤولان می‌توان متوجه این امر شد. چرا كه برخی از مسؤولان هم در كلاف سرددرگمی به‌سر می‌برند و هنوز تكلیف نهاد مربوطه خود را در دوره تعطیلی فراگیر مدنظر ستاد ملی مقابله با كرونا نمی‌دانند.  دو نمونه مشخص آن دیروز در دو گفت‌وگو آشكار بود. در یك نمونه حسن قالیباف اصل، رئیس سازمان بورس اوراق بهادار در رابطه با این سوال كه آیا بورس هم تعطیل خواهد بود یا نه، گفته است؛ «قرار است بانك‌ها با حداقل نیرو كار خود را ادامه دهند، در صورتی كه تعطیلی بانك‌ها توسط هیات دولت به طور رسمی اعلام شود، بورس هم تعطیل خواهد شد.»  بنابراین هنوز نمی‌دانیم وضعیت بورس و بانك‌ها در دوره تعطیلی فراگیر چگونه است. در یك نمونه دیگر محمداسد مسجدی، سرپرست فدراسیون پزشكی ورزشی به ایسنا گفت: «از سوی وزارت بهداشت به آنها اعلام شده كه احتمال دارد از شنبه هفته آینده، تعطیلی دو هفته‌ای در سراسر كشور اعلام شود و در این صورت باید تمهیدات جدیدی درخصوص اردوها و مسابقات ورزشی اتخاذ شود.» او اعلام كرده كه «احتمال دارد» و بنابراین هنوز تكلیف تعطیلی مسابقات ورزشی هم بسته به احتمالی است كه هنوز محقق نشده تا اعلام رسمی شود.  سوال اینجاست که این نوع اطلاع‌رسانی از سوی ستادی که قرار است بحران پیش‌رو را مهار کند، چه پیامدهایی دارد؟ فریبرز ناطقی‌الهی، کارشناس مدیریت بحران به جام‌جم می‌گوید: اولین پیامد این سبک اطلاع‌رسانی از میان رفتن اعتماد عمومی به ارگان‌های تصمیم‌گیر است. او می‌گوید: وقتی یک مرجع تصمیم‌گیر در رابطه با محدودیت‌ها به‌صورت صریح و آشکار اطلاع‌رسانی نمی‌کند باعث می‌شود اعتماد شهروندان به همان تصمیم‌ها هم از میان برود و به‌سختی می‌توان از همان مردم انتظار رعایت آن محدودیت‌ها را داشت. ناطقی‌الهی می‌گوید: «وزارت بهداشت و متولی امر مدیریت کرونا و کمیته‌ها به‌جای کار کردن روی آموزش‌های همگانی مخاطب‌گرا، متاسفانه به رویدادهای رخ داده در کشور آن هم به‌صورت عمومی پرداخته‌اند.»  نکته جالب توجه دیگر در گفته‌های این کارشناس مدیریت بحران، معطوف به نبود شناخت دولت نسبت به جامعه ایرانی است. او به جام‌جم می‌گوید: « روش نادرست آموزش دولت در این حوزه به مردم را می‌شود از همین شیوه اطلاع‌رسانی متوجه شد و به این نتیجه رسید که دولت‌ها هنوز شناختی از جامعه‌ای که برای آنها تصمیم می‌گیرند، ندارند.»



متروی خلوت و خیابان شلوغ
به نظر می‌رسد وضعیت ناوگان حمل و نقل عمومی همانی است كه بود. به این مفهوم كه در دوره تعطیلی فراگیر از هفته آینده هم مثل همین روزها ساعت كاری مترو و اتوبوس‌های شهری تا ساعت 8 خواهد بود.
در همین فاصله اجرای محدودیت ساعت كاری هم نتایج جالب‌توجهی به دست آمده است. فرنوش نوبخت مدیرعامل مترو گفت: «تعداد مسافران مترو در حال حاضر به ۷۵۰ هزار نفر رسیده است و نسبت به قبل از محدودیت‌ها، مراجعه به مترو كمتر شده است؛ اما در برابر همین شلوغی هم قطاری نداریم كه بتوانیم سرفاصله را كاهش و ازدحام را كمتر كنیم.» از سوی دیگر اما پلیس می‌گوید كاهش ساعت كاری مترو به ازدحام در ترافیك منجر شده است. مجید رنجبر، رئیس مركز فرماندهی و كنترل هوشمند پلیس راهور تهران بزرگ گفته تردد خودروها پس از اعلام ساعت تعطیلی صنوف از ساعت ۱۵ تا ۲۱ تا 50 درصد افزایش یافته است! هر چند پلیس از شهروندان خواسته سفرهای درون‌شهری خود را مدیریت كنند تا شاهد كاهش حجم تردد خودروها و كاهش ترافیك در این بخش باشیم، اما سوال اینجاست وقتی ساعت كاری مترو و ناوگان حمل و نقل شهری كاهش یافته، شهروندان چگونه به خانه خود بروند تا سفرهای درون‌شهری را كاهش داده باشند؟ 



عملیات رمزگشایی از محدودیت‌های تازه
دیروز ركورد تازه‌ای در میزان ابتلا و مرگ و میرها در ایران ثبت شد. بنا به گفته‌های سخنگوی وزارت بهداشت فقط دیروز 486 نفر جان‌شان را به‌واسطه ابتلا از دست دادند و بیش از 13 هزار مورد ابتلای دیگر هم شناسایی شد.
روند اعلام جزئیات محدودیت‌های تازه اما از یكشنبه آغاز و تا دیروز هم ادامه داشت.  علیرضا رئیسی اشاره‌هایی به برخی از این محدودیت‌ها داشت. او با تقسیم‌بندی كشور به سه سطح هشدار قرمز، نارنجی و زرد وعده داده بود متناسب با هریك محدودیت‌هایی در شهرستان‌ها اعلام شود. او درباره آخرین تصمیم درباره منع آمد و شد که از شنبه آینده قرار است اجرایی شود، گفته در شهرهایی که شرایط‌شان قرمز است، از ساعت 21 تا 4 صبح تردد درونشهری مشمول محدودیت می‌شود. آن طور که رئیسی گفته در محدودیت‌ها، تهران و کرج   ترددها با هم دیده شده است، به گفته او جریمه تردد از منطقه قرمز به هر شهر دیگر یک میلیون تومان است و جریمه تردد از منطقه نارنجی به هر شهر دیگر
‌500 هزار تومان.‌ رئیسی با اشاره به برخی مشاغل که در شیفت شب هم فعالیت می‌کنند، افزود: با توجه به اجرایی شدن محدودیت منع تردد از ساعت ۲۱ شب تا ۴ صبح، برخی مشاغل و کارخانجات مانند پرسنل بیمارستان‌ها و صدا‌وسیما در ساعات بیشتر مشغول فعالیت هستند و برای این‌که این گروه افراد دچار مشکل نشوند، لیست پلاک خودروی آنها از سوی مسؤولانشان به فرمانداری‌ها ارسال می‌شود تا مشمول جریمه‌ها نشوند. آن‌طور كه سخنگوی ستاد اعلام كرده بود، اگر وضع شهرستانی قرمز باشد؛ مثل تهران، اغلب مركز استان‌ها و بیش‌ از صد شهرستان دیگر؛ به‌جز مشاغل خیلی ضروری، بقیه مشاغل همه تعطیل خواهند بود و این طرح فقط در حوزه مشاغل نیست، مثلا مدارس همه به صورت غیرحضوری خواهند بود و تنها یك‌سوم كاركنان در ادارات حضور پیدا می‌كنند.
دیروز اما از زبان برخی از اعضای دولت می‌شد جزئیات دیگری از این محدودیت‌ها را متوجه شد. علی ربیعی، سخنگوی دولت، گفت: «در نشست روز یكشنبه دولت با موضوع «مبارزه با كرونا» قرار شد از شنبه اول آذر تعطیلی شهرها اجرایی شود و رفت‌وآمد از شهر به شهر هم ممنوع می‌شود.»  در كنار آن رحمانی‌فضلی، وزیر كشور گفت: «در شهرهایی‌كه شرایط قرمز است، تقریبا تعطیلی كامل است، به‌جز مشاغل سطح یك و بخشی از كاركنانی كه ضروری است در محل كار باشند، تعطیلی‌ كامل اِعمال می‌شود.» او همچنین اعلام كرد: «اگر در یك استان اوضاع دو شهر، قرمز یا زرد باشد، محدودیت‌ها برای همان دو شهر اجرا می‌شود نه كل استان.»  فرمانده قرارگاه عملیاتی ستاد ملی مقابله با كرونا كه در نشست ویدئوكنفرانسی با فرمانداران و روسای شبكه بهداشت سراسر كشور سخن می‌گفت، به آنها اعلام كرد: «مدیرعامل بانك‌ها در استان‌ها و شهرستان‌ها را موظف كنید و اگر چنین نكردند، همانند مغازه‌ها این بانك‌ها را هم پلمب كنید.»  از سوی دیگر انوشیروان محسنی‌بندپی، استاندار تهران هم گفته از شنبه اول آذر، «مقرر شده از میان كاركنانی كه در دستگاه‌های اجرایی كار می‌كنند، به‌جز آن‌دسته ‌كه وظیفه امدادی، اورژانسی و درمانی دارند، یك سوم‌شان سر كار برند و دو سوم دیگر از دوركاری و شیفت‌بندی استفاده كنند.  البته چگونگی این ماجرا را سازمان امور استخدامی اعلام می‌كند.» این مقام ارشد اجرایی تهران گفت: «برای هر منطقه براساس آزمایش‌های پی‌سی‌آر مثبت در هر منطقه و شمار بیماران بستری‌شده، محدودیت‌ها اجرا می‌شود.» همین دیروز هم فدراسیون والیبال اعلام كرده بنابر دستور ستاد ملی كرونا، از اول آذر، تمرین‌ها و مسابقات ورزشی تعطیل می‌شود و از این‌رو، همه بازی‌های لیگ‌برتر و دسته‌یك مردان و زنان ایران تا اطلاع بعدی تعطیل است.  این ماجرا هرچند تاكنون از سوی این فدراسیون اعلام شده است، اما آن‌طور كه می‌توان متوجه شد، تمامی فعالیت‌ها و مسابقات ورزشی در ایران از ابتدای آذرماه تعطیل خواهند شد. در این بین تهران كه مدت‌هاست در وضعیت قرمز است، پایتخت را اگر یك نمونه بدانیم، بنابراین از محدودیت‌های پیش رو درباره تهران چه می‌دانیم؟ می‌دانیم كه از شنبه تنها یك‌سوم كارمندان دولتی به اداره‌های خود خواهند رفت.  چیزی كه نمی‌دانیم این است كه شركت‌های خصوصی هم آیا شامل این دوركاری یك‌سومی می‌شوند یا خیر؟ آیا اجباری از سوی ستاد برای كارفرمایان وجود دارد یا خیر؟ می‌دانیم برای هر منطقه براساس آزمایش‌های پی‌سی‌آر مثبت در هر منطقه و شمار بیماران بستری‌شده، محدودیت‌هایی اجرا می‌شود، اما نمی‌دانیم چه محدودیت‌هایی!


ناچار به تعطیلی فراگیر
هر چند زمان انتشار بیانیه حسن روحانی دو روز پیش است، اما همین بیانیه را می‌شد در ابتدای فراگیری كرونا هم منتشر كرد، بی‌هیچ ارزش افزوده‌ای نسبت به امروز.
تقسیم‌بندی وظایف اجرای مصوبات ستاد بین نهادها و ارگان‌های مختلف و توصیه به مردم برای رعایت پروتكل‌های بهداشتی، محوریت اصلی بیانیه‌ای را تشكیل می‌دهد كه در آن نه از كاهش هزینه تست كرونا برای مردم مبتلا خبری است و نه تدبیری برای شناسایی بیماران در آن شده است و نه اشاره‌ای به چاره كارگران روزمزدی دارد كه معلوم نیست در میانه این محدودیت‌ها تكلیف‌شان چیست. هنوز مشاغل غیرضرور در شهر تهران پس از ساعت 18 در سایه نبود نظارت درست مشغول فعالیت هستند و هنوز هم طرح عجیب شهرداری تهران مبنی بر كاهش ساعت كار مترو پابرجاست.
برخی معتقدند رئیس‌جمهوری نگران این است كه ضربه معیشتی تعطیلی‌ها به پای دولت او نوشته شود و نشانه این تحلیل را بیانیه‌ منتشرشده‌ای می‌دانند كه خطاب به مردم، به نوعی تاكید دارد كه رئیس‌جمهوری چندان موافق تعطیلی فراگیر نبوده و  مجبور به اعمال آن شده است.
این را می‌توان از گفته‌های حسن روحانی در جلسه هیات دولت هم متوجه شد، جایی كه او گفته است؛ «امروز وظیفه اصلی دولت حفظ سلامت مردم و مهار ویروس كروناست. به همین منظور و با توجه به گسترش بیماری، افزایش ابتلا، مرگ و میر و فشار سنگین به بخش بهداشت و درمان، دولت ناچار است مطابق نظر كارشناسان، سیاست‌ها و محدودیت‌های جدیدی مقرر كند.»