عملیات احداث زیرگذر در شهر جهانی شوش که اواخر سال گذشته متوقف شده بود، از پنجشنبه گذشته دوباره آغاز شد
خالی کردن زیر پای تاریخ
اولینبار كه شوشِ باستانی، پرآوازه و نامش تیتر یك همه رسانهها شد، تیرماه 94 بود كه خبر ثبت جهانی آن، از سی و نهمین نشست جهانی یونسكو در شهر بن آلمان به كشورمان مخابره شد. پس از آن دیگر نامش چندان برده نشد تا بهمن سال گذشته كه خبر رسید مسؤولان شهری شوش، در حال تخریب پل روگذر این شهر هستند تا به جای آن زیرگذری احداث كنند و از آنجا كه تمام این عملیات در عرصه و حریم باستانی مصوب ملی و جهانی قرار دارد و مغایر قواعد و ضوابط میراثی است و احتمال اخراج نام شوش از فهرست جهانی را به دنبال دارد، مخالفت شدید فعالان و مسؤولان میراث فرهنگی خوزستان و كشور و در نتیجه، توقف عملیات را به دنبال داشت. حالا و درست 10 ماه بعد از آن اتفاق دوباره نام شوش در شبكههای اجتماعی و سایتها و خبرگزاریها و روزنامهها میچرخد. اینبار هم البته با اخباری نگرانكننده كه حاكی از ادامه ساخت زیرگذر توسط مسؤولان شهر شوش بهطور پنهانی و شبانه دارد. به محض درز این خبر، علیاصغر مونسان، معاون رئیسجمهور در توییتی بشدت با ادامه این عملیات مخالفت كرد و خواستار توقف آن شد. گفتوگوی ما با استاندار خوزستان و معاون میراث فرهنگی كشور هم یك نتیجه دربرداشت؛ اینكه این عملیات فعلا متوقف شده تا كمیته پژوهش سازمان میراث فرهنگی كه از شنبه عازم شوش شدهاند، تحقیقاتی درخصوص ضرورت احداث این زیرگذر و اینكه این عملیات تا چه اندازه میتواند به محوطه باستانی شوش آسیب برساند، انجام دهد و براساس آن درخصوص احداث یا عدم احداث زیرگذر تصمیم گرفته شود.
یك پل و این همه دردسر
در شهر باستانی شوش یك پل روگذر وجود دارد كه حدود 20 سال پیش (سالهای پیش از ثبت جهانی شوش) احداث شد و علاوه بر این كه مسیری بود برای كاستن از بار ترافیكی مركز شهر، مسیر رابط میان شهرهای خرمشهر، آبادان، اهواز و اندیمشك و خرمآباد است.
در دولت دهم، با انگیزه بهینه كردن وضعیت راه و جاده، بحثی درباره تعویض پل روگذر شوش ـ اندیمشك و تبدیل آن به «زیرگذر» مطرح شد كه اجرای آن تا سال گذشته به تعویق افتاد و هفته اول بهمن سال گذشته به اجرا گذاشته شد.
اجرای عملیات هم با تخریب پل روگذر آغاز شد و این درحالی بود كه تاسیسات مذكور كلا درون عرصه و حریم باستانی مصوب ملی و جهانی قرار دارد و از این لحاظ هرگونه فعالیتی مغایر قواعد و ضوابط میراثی است.
فعالان میراثی از جمله جامعه باستان شناسی ایران هم البته بیكار ننشستند و با اظهار مخالفت در فضای مجازی و رسانهها و ارسال نامهای به وزیر راه خواستار توقف ساخت زیرگذر و تعرض به این شهر باستانی و اثر جهانی شدند.
مجتبی گهستونی، فعال میراث فرهنگی خوزستان و دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی «تاریانا» همان زمان به جامجم گفت اگرچه تخریب و حذف پل روگذر به بهبود منظر شهر جهانی شوش كمك میكند، اما اگر قرار به ساخت زیرگذر پس از تخریب روگذر باشد، این امر نه تنها غیركارشناسی و نگران كننده است، بلكه به احتمال زیاد نارضایتی یونسكو را نیز در پی داشته و ممكن است به خروج شوش از میراث جهانی منجر شود؛ زیرا شوش با همین منظر فعلی به تایید بازرسان یونسكو رسید و ثبت جهانی شد و هرگونه تغییر كاربری غیركارشناسانهای در آن غیرقانونی بوده و مشكلات جبرانناپذیری ایجاد خواهد كرد.
خسرو نشان، مدیركل میراث فرهنگی استان خوزستان هم در گفتوگو با جامجم و با بیان اینكه محل زیرگذر شوش روی عرصه باستانی قرار دارد و برداشتن پل رو گذر شوش ایرادی ندارد، تاكید كرد اما زیرگذری كه قرار است ساخته شود روی عرصه ثبت جهانی است و اجازه ساخت آن را نخواهیم داد.
در كنار مخالفت فعالان و مسؤولان میراث خوزستان و كشور گفته میشود مسؤولان استانداری خوزستان و مسؤولان شهری شوش و نمایندگان این شهر در مجلس ظاهرا با احداث زیرگذر موافق بودند و بهخاطر همین كشمكشها بود كه كمیتهای از سوی پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی راهی شوش شد تا تحقیقاتی درخصوص تبعات منفی احداث زیرگذر انجام
دهد.
هاشمیزاده، معاون عمرانی استاندار خوزستان به جامجم گفت: اگر پژوهشگاه سازمان میراث به این نتیجه برسد كه احداث زیرگذر شوش به این محوطه باستانی و عنوان جهانی آن آسیب میرساند، قطعا پروژه اجرایی نخواهد شد.
آغاز عملیات پنهانی
در هر روی دست آخر مشخص نشد نتیجه تحقیقات پژوهشگاه در بهمن سال گذشته چه بوده و دستكم اگر نتیجهای حاصل شد، آن نتیجه رسانهای نشد، اما عملیات متوقف شد تا صبح روز پنجشنبه گذشته؛ 6 دیماه كه لودرها و ماشینهای راهسازی به جان خاكهای محل روگذر سابق كه دیگر حالا به طور كامل تخریب شده، افتادند تا زیرگذر دلخواه شوشیها احداث شود.
ظاهرا آغاز عملیات احداث زیرگذر پس از آن رخ داده كه شورای تامین شهر شوش طی هفتههای گذشته و با وجود مخالفت سازمان میراث فرهنگی، رای به آغاز مجدد اجرایی كردن طرح تعویض پل روگذر شوش - اندیمشك و تبدیل آن به زیرگذر داده و این طرح را مصوب كرده است.
واكنش تند مونسان
با این همه كافی بود تا خبر آغاز دوباره عملیات به گوش علیاصغر مونسان، معاون رئیسجمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی كشور برسد تا بلافاصله در توییتی مخالفت جدی خود را با ادامه روند عملیات عمرانی ابراز كند.
معاون رئیسجمهور در توییت خود كه در رسانهها بازتاب گستردهای داشت و حتی در اخبار رسانه ملی نیز به آن پرداخته شد، ضمن محكومیت این اقدام نوشت: «متولیان شهر شوش با حكم شبانه، ساخت زیرگذر شهری را آغاز كردند!
این اقدام باعث خسارتهای غیرقابل جبران برای تمدن چند هزار ساله شوش خواهد بود و اجازه نمیدهیم میراث تاریخی ایران را نابود كنند. هم شكایت میكنیم هم به معاون میراث گفتم بهجد پیگیر موضوع باشد!»
مونسان البته واكنش خود را به درج این توییت محدود نكرد و در گام بعدی طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و یك تیم از معاونت و كمیتهای از پژوهشگران پژوهشكده باستانشناسی را برای پیگیری و بررسی وضعیت به شهر باستانی شوش فرستاد.
ما نیز در جامجم، به منظور اطلاع از روند ماجرا با محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری تماس گرفتیم، ظهر روز شنبه، 8دیماه، زمانی كه وی در شوش بهسر میبرد و به همراه یك تیم از بازرسان و پژوهشگران سازمان میراث فرهنگی از نزدیك در حال تحقیق و بررسی این عملیات پرحاشیه بود.
آغاز بررسی کارشناسانه
طالبیان با اشاره به اینكه آغاز عملیات احداث زیرگذر شوش بدون اطلاع میراث فرهنگی شوش و تنها طبق مصوبه شورای تامین شهر شوش و براساس دستور فرمانداری بوده به ما گفت لودرها و تجهیزات مكانیكی شهرداری از ساعت 8 و 30 دقیقه پنجشنبه - ۶ دی - فعالیت خود را برای ایجاد زیرگذر شروع
كردند.
در ساعتهای پایانی شب كه خبر به وی رسیده، در تماس با همه مسؤولان میراثی خوزستان از آنها خواسته برای توقف كار در عرصه ورودی شهر باستانی شوش با یكدیگر بسیج شوند كه البته رایزنی آنها با فرمانداری شوش بینتیجه بوده و تا ساعت 3 بامداد هیچ اتفاقی نیفتاده تا صبح روز جمعه كه در تماسی با استاندار خوزستان خواستار توقف عملیات شده و علیرضا شریعتی هم به وی قول توقف عملیات را داده
است.
طالبیان در گفتوگو با خبرگزاریها و همچنین جامجم، از شكایت از متولیان این عملیات به دادگاه استان و قوه قضاییه كشور خبر داد و افزود: طرح این شكایت و مباحث حقوقی این امر را به بخش حقوقی سازمان میراث فرهنگی سپردیم و آنها درحال پیگیری این مساله هستند.
معاون میراث فرهنگی كشور اما درپاسخ به این پرسش كه آیا ساخت زیر گذر شوش برای همیشه متوقف خواهد شد، یا نه، تاكید كرد فعلا هیچ تصمیمی نمیتوان گرفت و هرگونه تصمیمی در این خصوص منوط به نتیجه تحقیقات باستانی و فنی و عمرانی اعضای كمیته پژوهشكده سازمان میراث فرهنگی است كه درحال بررسی این مهم هستند تا ببینند احداث زیرگذر میتواند خطری برای كاوشهای باستانشناسی محوطه مذكور باشد یا نه و اینكه آیا منطقه احداث زیرگذر، به لحاظ باستانشناسی و میراث جهانی حائز اهمیت كاوش و تحقیق هست یا
نه؟
به گفته طالبیان درصورت پاسخ مثبت كمیته پژوهش سازمان میراث فرهنگی كه بزودی اعلام میشود، عملیات متوقف خواهد شد و گرنه ساخت زیرگذر ادامه
مییابد.