جایگاه حضرت زهرا (س) در تاریخ اسلام و شیعه کجاست؟
حضرت زهرا (س) به عنوان یک شخصیت نمونه و بارز در تاریخ اسلام حضور دارند چرا که در بین 14 معصوم تنها ایشان بانو هستند. به همین جهت بایست به چرایی این تصمیم از جانب حضرت حق توجه ویژه‌ای داشته باشیم. باید درک کرد که در بین این خانواده بزرگ یک جایگاه مادرانه و یک الگوی مادرانگی لازم بوده است. پیامبری که طبق آیه قرآن «ما ینطق علی الهوی»است و چیزی را از نزد خود بیان نمی‌کند، دخترش را «ام ابیها» می‌خواند. پس این حرف که حضرت زهرا (س) به منزله مادر پدرش است، مورد تایید خداوند متعال نیز هست و این خداوند است که این کلام را در کام پیغمبر نهاده است. وقتی نااهلان پیغمبر اکرم (ص) را مورد آزار و اذیت قرار می‌دادند، این حضرت زهرا (س) بودند که پدر را دلداری می‌دادند و با چادرشان چیزهایی را که کافران بر سر و روی پیغمبر ریخته بودند از چهره و جسم مبارک‌شان می‌زدودند. مخدره مکرمه‌ای که پرده‌نشین است اما در تمام جنگ‌های امیرالمومنین (ع)  انگار اوست که به پشتوانه محبت و حمایتش، مولی‌الموحدین (ع) در میدان شمشیر می‌زند. این ماجرا در احد خود را  به طور ویژه‌ای نشان می‌دهد. وقتی امیرالمومنین (ع) زخم‌هایی کاری برداشت، پیامبر اکرم (ص) به مولا فرمود: علی جان اندکی بمانیم تا اطبا تو را مداوا کنند. مولا پاسخ داد:‌ اگر اجازه بدهید برگردیم چرا که مداوا و شفای من دیدن رخسار فاطمه زهرا (س) است. که بعد هم در تاریخ آمده است که بعد از ملاقات امیرالمومنین(ع) با صدیقه طاهره (س) اثری از زخم‌ها بر تن مولا باقی نماند.

  جایگاه حضرت صدیقه طاهره (س) به مثابه یک الگو برای مادران شیعی چگونه است و  در این زمینه تا چه حد می‌توان از سیره حضرت در جامعه سود برد؟
نمونه بارز جایگاه مادرانه حضرت زهرا (س) در تربیت‌شان و وظایف مادرانه ایشان نسبت به حسنین و زینبین است. این ماجرا نقطه اوجی دارد. سیدالشهدا (ع) در روز عاشورا دعایی را می‌خوانند که اطرافیان تعجب می‌کنند و منبع و ریشه این دعا را از ایشان می‌پرسند. حضرت پاسخ می‌دهند که من این دعا را از مادرم فاطمه زهرا (س) آموخته‌ام. این نشان می‌دهد که حضرت زهرا (س) علاوه بر کارهای منزل که بستر رشد فرزندان اوست، به تربیت معنوی فرزندان نیز بسیار توجه داشته‌اند. این آماده‌سازی منزل با وجود تمام کاستی‌ها و در اوج سختی‌ها و مشکلات، در اولویت حضرت بود. گاه شده بود که در خانه حضرت آذوقه‌ای نبود اما حضرت دم برنیاوردند. ایشان برای فرزندان الگوی بخشش بودند و هنگامی که روزه بودند و هنگام افطار غذای خود را به یتیم و اسیر و مسکین می‌بخشند. همه اینها درس‌های بزرگی برای این کودکان است که خداوند نیز خریدار این رفتارها و اعمال است. بنابراین چه در صورت ظاهری و چه در زمینه تربیت روح عاشقانه زندگی کردن در اوج سختی‌ها با فرزندان و همسرشان برای همه ما درس است. پیام بزرگ زندگی حضرت به ما این است که هرچقدر هم اجتماع عرصه را به کانون خانواده تنگ کند، باز هم می‌توان با تمام توان کانون خانواده را گرم نگه داشت و از آن به عنوان بستری برای تربیت افرادی برای بهبود اوضاع جامعه استفاده کرد. همانطور که حضرت زهرا (س) از این ظرفیت عظیم در خانه خود بهره برد و حداقل دستاورد صدیقه طاهره (س) تربیت امام حسن(ع) به عنوان اسطوره صبر، عقلانیت و صلح و امام حسین (ع) به عنوان الگوی بی‌بدیل شجاعت و زینب کبری (س) است که پیام آور نهضت عاشورا شد و تاریخ را مبهوت جایگاه و نام خود کرد و کاخ ظلم و جور را خراب کرد و حضرت ام‌‌‌کلثوم (س) که نقش ترویجی خود را در کنار زینب کبری (س) به بهترین شکل ممکن ایفا کرد.

   نقش حضرت زهرا (س) در تبیین جایگاه مادر در فرهنگ شیعه چیست؟
جامعه‌ای که حضرت زهرا (س) در آن پا به عرصه وجود گذاشتند، از حیث اهمیت ندادن به وجود دختر و زن جامعه‌ای بی‌بدیل است. آیا شما جامعه‌ای را سراغ دارید که کسی در آن فرزند دخترش را تنها به این دلیل که دختر است، زنده به گور کند؟ در چنین جامعه‌ای که پیامبرش مشغول مبارزه با همین جریان و طرز تفکر است، خود همین پیامبر صاحب دختری می‌شود و هنگامی که او سه چهار سال از عمرش می‌گذرد، صاحب درجات و صفاتی می‌شود که درک و فهم آن درجات برای جامعه ناممکن است. به عنوان مثال مقامی که حضرت زهرا (س) به عنوان «مادر پدر» کسب کردند. حضرت به جایگاهی رسیدند که پدر بزرگوارشان خطاب به ایشان می‌فرمایند که تو نه تنها دختر و نه تنها یار و یاور که به منزله مادر من هستی. در این خطاب به نوعی سخنی نیز با مردم آن زمان در میان می‌آید و حضرت به اطرافیان می‌آموزند که داشتن دختر چنین برکاتی دارد و شما از آن غافل بوده‌اید. این درشرایطی است که پیامبر مادرشان را از دست داده‌اند و در سنین کودکی ام ایمن و دیگران او را بزرگ کرده‌اند تا هنگامی که ایشان به سن جوانی رسیدند. حالا بعد از سپری شدن سالیان دراز خداوند به پیامبر دختری عطا کرده که این دختر نیز به مقام مادری می‌رسد. این نشان دهنده نقش پررنگ یک دختر در بستر خانواده است. همچنین این را نشان می‌دهد که مادری تنها به این نیست که زنی صاحب فرزندی شود و اصطلاحا برای او مادری کند، بلکه یک دختر هم می‌تواند مادر باشد چنان که حضرت زهرا (س) اینگونه بودند. حضرت این احساس مادرانگی و عطوفت مادرانه را برای همه انسان‌های اطراف‌شان از جمله پدر و مادر خود نیز داشته‌ و این نقش را ایفا کرده‌اند. به عنوان مثال محبتی که حضرت به پدرشان داشتند و محبتی که در یاوری حضرت علی (ع) به ایشان ورزیدند و همچنین رابطه عاطفی نزدیک ایشان با فرزندان‌شان، جایگاه مادر را در سیره حضرت زهرا (س) به خوبی تبیین می‌کند. مادرانگی حضرت شمولیتی دارد که هرکسی در پناه مهر او می‌تواند آسایش و آرامش را لمس کند. مادر بودن حضرت زهرا (س) محدود به عمر کوتاه ایشان و فرزندان نسبی‌شان نیست. چادر مادرانگی ایشان بر سر تمام مخلوقات گسترده است تا هرکس که می‌خواهد به این ریسمان الهی چنگ بزند و از مهر، محبت و کرامت ایشان استفاده کند. همین مساله به ما یادآور می‌شود که باید از این جنبه زندگی حضرت زهرا(س) به‌عنوان الگو استفاده کنیم و محبت‌مان عمومیت داشته باشد.

   تا چه حد در تبیین این جایگاه در 40 سال انقلاب موفق بوده‌ایم؟
مهمترین نکته‌ای که در طول انقلاب رخ داد، این بود که روز ولادت حضرت زهرا (س) به عنوان روز مادر انتخاب شد. این خود یک شعار مهم است که مسیری را به روی جامعه باز می‌کند. به این معنا که لفظ مادر و سجایای او حقیقتا در این بانو معنا می‌یابد. علاوه بر این ، در طول سال‌های متمادی در بخش‌های مختلف فعالیت‌های مهمی صورت گرفت. به عنوان مثال در سینما اثری مانند فیلم مادر به عنوان یک اثر فرهنگی با ساختی جذاب توانست تصویری از مادر را به مخاطبان ارائه کند. در فضای نشر، آثار بسیاری با محوریت شخصیت مادر تولید شد؛ علی الخصوص در حوزه ادبیات دفاع مقدس آثاری که به تبیین سیره مادران شهدا پرداخته بسیار حائز اهمیت است. به اعتقاد من این روح مادرانگی و مهر و عطوفت او به واسطه همین فعالیت‌ها تقویت شده است. مادر امروز سواد و دانش بیشتری برای تربیت فرزندش دارد. بنابراین در زمینه اشاعه فرهنگ تربیت فرزند و تبیین جایگاه مادر با نگاهی به سیره حضرت زهرا (س) الحمدلله توانسته‌ایم فعالیت‌های خوبی انجام دهیم.