بسیاری از شهروندان آمریکایی و اروپایی اعتمادی نسبت به واکسنهای تولید شده، ندارند
شیوع بیاعتمادی به واکسن غربی
با تولید واکسن کرونا توسط برخی شرکتهای آمریکایی و اروپایی، شاهد تشدید فعالیتهای جنبش ضدواکسن در اتحادیه اروپا هستیم. جنبشی که میتواند چشمانداز ترسیم شده از سوی سران اتحادیه اروپا مبنی بر واکسیناسیون عمومی شهروندان تا نیمه سال جدید میلادی (سال 2021) را از بین ببرد. جنبش ضدواکسن سالهاست در اروپا وجود دارد و شکلگیری آن، محدود به دوران شیوع ویروس کرونا نیست. در سال 2018 میلادی و قبل از شیوع ویروس کرونا، یک نظرسنجی گسترده در اروپا نشان داد بلغارستان، لتونی و فرانسه بیشترین میزان واکسنگریزان را در میان کشورهای اروپایی دارند. مطابق نتایج این نظرسنجی که در کمیسیون اروپا صورت گرفت، کمتر از ۷۰ درصد از شهروندان بلغارستان، لتونی و فرانسه باور داشتند که واکسینه کردن ضروری و بیخطر است. در مقابل بیش از ۹۰ درصد مردم پرتغال، دانمارک، اسپانیا و مجارستان استفاده از واکسن را مفید میدانستند. بر اساس این گزارش، لهستان بالاترین میزان تنزل اعتماد عمومی به واکسن زدن کودکان را داشته است. همچنین آمارها حاکی از آن بود که بهجز واکسن، اعتماد به سایر داروها نیز در بسیاری از کشورهای اروپایی کاهش یافته است.
حدود یکماه قبل، کمیته مشورتی سازمان غذا و داروی ایالات متحده متشکل از متخصصان مشاور دولت، روز پنجشنبه با استفاده گسترده از واکسن کرونای ساخته شده توسط شرکت فایزر برای واکسیناسیون عمومی در این کشور موافقت کرد. بر این اساس، برخی رسانهها و منابع رسمی در ایالات متحده معتقد بودند که این کشور تنها یک گام دیگر با آغاز واکسیناسیون عمومی برای جلوگیری از ابتلا به کووید - ۱۹ که تاکنون حدود ۳۰۰ هزار کشته در این کشور برجای گذاشته، فاصله دارد.جلسه رأیگیری این کمیته با ۱۷رأی موافق، ۴مخالف و یک رأی ممتنع به پایان رسید و بر اساس آن مشاوران نتیجه گرفتند که واکسن ساختهشده توسط فایزر و شریک آلمانی آن بیونتک برای استفاده اضطراری در بزرگسالان و نوجوانان بالای ۱۶سال ایمن و مؤثر به نظر میرسد اما بسیاری از شهروندان آمریکایی و اروپایی معتقدند باید استدلال 5عضو کمیته مشورتی سازمان غذا و داروی آمریکا که مخالف استفاده با واکسن فایزر بودند، شنیده شود. بااینحال بیشتر رسانههای غربی تمایلی در خصوص مصاحبه با مخالفان استفاده از واکسن فایزر ندارند.
بایکوت جنبشهای ضدواکسن توسط شبکههای اجتماعی
در شرایطی که یارگیری از شهروندان اروپایی توسط جنبش ضدواکسن در کشورهای مختلف این قاره ادامه دارد، فیسبوک، توییتر و گوگل به همراه چند سازمان بررسیکننده واقعیت، بهتازگی اعلام کردند که مانع از تبلیغات این جنبش و هوادارانش در شبکههای اجتماعی میشوند. این شبکهها، همکاری جدیدی را با یکدیگر آغاز میکنند تا با استفاده از رویکردهای بهینه، مانع اطلاعرسانی اشتباه درباره واکسن شوند. این سه شرکت در حال حاضر نیز تدابیری را برای مقابله با محتوای ضدواکسن بهکار گرفتهاند. برای مثال شرکت فیسبوک در ماه اکتبر، نمایش تبلیغات ضدواکسن را ممنوع کرد. توییتر نیز از ماه مارس سال گذشته میلادی، هشدارهایی را در نتایج جستوجوهای مرتبط با واکسن نمایش میدهد.
نشانههایی که مثبت نیست
در این میان، عواقب تزریق واکسن فایزر روی بدن برخی افراد بر نگرانیهای عمومی در خصوص تزریق آن در کشورهای اروپایی و آمریکا افزوده است. در تازهترین این موارد، جاش میگل، یکی از پزشکان بیمارستانی در ایالت جورجیای آمریکا، ۲۰ دسامبر، نخستین دوز از واکسن کووید- ۱۹ فایزر را دریافت کرد اما ۹ روز پس از دریافت این واکسن وی دچار سردرد و سرفه شد. روز بعد تست ویروس کرونای وی مثبت شد.میگل دراینباره میگوید: ابتدا ترسیده بودم. من هم مانند هر پزشک بخش اورژانس دیگری در معرض خطر ابتلای به بیماری قرار داشتم. طی ۱۰ماه به کووید- ۱۹ مبتلا نشدم اما دقیقا پس از دریافت دوز نخست واکسن بیمار شدم. واکسن فایزر در دو دوز بافاصله ۲۱روز به افراد تزریق میشود. به گفته تولیدکنندگان این دو دوز در جلوگیری از ابتلای فرد به ویروس کرونا ۹۵درصد کارآمد است اما یک دوز آن محافظت کمتری در بدن انسان ایجاد میکند. از سوی دیگر ممکن است پس از واکسیناسیون چند هفته طول بکشد تا بدن انسان آنتیبادی مقاوم در برابر کووید- ۱۹ تولید کند.میگل دراینباره میگوید: هشت روز اولیه پس از دریافت واکسن بسیار مهم است. افراد باید کاملا ایزوله باشند، ماسک بزنند، دستهایشان را بشویند و از تردد خودداری کنند. یک پرستار بخش اورژانس در آمریکا نیز هشت روز پس از دریافت دوز نخست واکسن کووید- ۱۹ فایزر به این بیماری مبتلا شده است.
مخالفان واکسن کرونا در آمریکا
روزنامه واشنگتنپست اخیرا در تشریح فعالیت مخالفان واکسن کرونا مینویسد: گرچه حضور مخالفان واکسن در تجمعات ضدقرنطینه بیشتر به چشم میخورد، اما رهبران و هماهنگکنندگان این تجمعات، ورای شعارنویسی و پلاکارد آماده کردن به روشهایی که کمتر تقابلجویانه است رو آوردهاند و با استفاده از اضطراب معمول والدین هنگام آغاز واکسیناسیون کودکان، تلاش دارند این تئوری را بسط دهند که اجرای قرنطینههای کرونا شاهد دیگری است بر تلاش حکومت برای دست درازی به آزادیهای بهداشتی آمریکاییان.
واشنگتنپست برای نمونه به اظهارات اخیر اندرو ویکفیلد، پزشک ممنوعالکار و لغو پروانه شده انگلیسی اشاره کرده که گفته: ترس یکی از اصلیترین ابزارها برای جا انداختن واکسیناسیون اجباری است و در این روزها که ویروس کرونا اپیدمی شده به طرز بیسابقهای شاهد سوءاستفاده از ترس عمومی هستیم.اندرو ویکفیلد که در دهه ۹۰ در انگلیس پزشک بود پس از آن که معلوم شد برای تحقیق درباره ارتباط واکسن سهگانه سرخک، اوریون و سرخجه با اوتیسم، موازین اخلاقی پژوهشی را رعایت نکرده و با خون گرفتن از کودکانی که به جشن تولد فرزندش آمده بودند نتایجی فاقد پایایی و روایی را در مقاله خود در مجله لنست گنجانده، از سوی نظام پزشکی بریتانیا اخراج و پروانه پزشکی او لغو شد. مجله معتبر علمی لنست هم مقاله ویکفیلد را حذف کرد.جولای سال گذشته و چند ماه قبل از شیوع کووید - ۱۹، بیش از ۶۰ مقام مسؤول سازمانهای سلامت عمومی از سراسر جهان در یک درخواست عمومی از غولهای اینترنتی خواستند ادعاهای اشتباه و تایید نشده درباره واکسنها را تحت نظارت و کنترل قرار دهند تا مانع رشد جنبشهای خطرناک ضد واکسن شوند.
نظرسنجی معنادار در آمریکا
شبکه NPR پس از تایید واکسن فایزر در کمیته غذا و داروی آمریکا با اعلام تزریق عمومی آن، نظرسنجی گستردهای را در میان خانوادههای آمریکایی در خصوص دریافت این واکسن (تمایل نسبت به دریافت واکسن فایزر) منتشر کرد. در این نظرسنجی، 29درصد شهروندان اعلام کرده بودند باوجود عدم ابتلا به کووید-19 تاکنون نسبت به تزریق واکسن فایزر تمایلی ندارند. در خوشبینانه ترین نظرسنجیهای صورت گرفته در ایالاتمتحده نیز حدود 20درصد شهروندان این کشور (یعنی یکپنجم جامعه آمریکا) نسبت به دریافت این واکسن تمایلی ندارند. بسیاری از مخالفان، معتقدند تعجیل دولت آمریکا و دیگر دولتهای غربی برای تزریق عمومی واکسن کرونا، منجر به بیدقتیهایی در ساخت آن شده و پروسه تایید واکسن نیز در قالب تایید اضطراری و بهدوراز رعایت برخی استانداردها (ازجمله مشاهده آثار تزریق واکسن در بدن افراد) طی شده است.
بیاعتمادی به واکسنهای غربی در اروپا
بیاعتمادی به واکسنهای غربی در اروپا بهمراتب گستردهتر از آمریکاست. همانگونه که اشاره شد، اسپانیا از مهمترین کشورهایی است که کرونا در آن شیوع گستردهای دارد. بااینحال مطابق یک مطالعه و نظرسنجی مرکز مطالعات جامعهشناسی این کشور در ماه گذشته، 55درصد شهروندان مخالف تزریق واکسنهای تولیدشده، مخصوصا واکسن فایزر- بیون تک هستند. این در حالی است که دولت اسپانیا وعده داده بود تا تابستان سال آینده (نیمه سال 2021 میلادی)، 15 تا 20 میلیون نفر را در مقابل کرونا واکسینه کند. بسیاری از تحلیلگران اسپانیایی تأکیددارند میزان بیاعتمادی عمومی نسبت به واکسنهایی که در کشورهای دیگر (غیر از اسپانیا) تولیدشده به میزان زیادی بالاست و همین مساله تحقق هدف ترسیمشده از سوی دولت مادرید را ناممکن جلوه میدهد.ماجرا به این نقطه ختم نمیشود. نظرسنجی موسسه تحقیقاتی SWG در ایتالیا (دیگر کشوری که در آن میزان مرگ و میر کرونا بهشدت بالا بوده است) نشان میدهد 40درصد از شهروندان، مایل به تزریق واکسن فایزر و دیگر واکسنهایی که تا الان از سوی شرکتهای دارویی و تحقیقاتی در آمریکا و اروپا تولید شده نیستند. 31درصد شهروندان آلمانی، 54درصد شهروندان فرانسوی و 35درصد شهروندان انگلیسی نیز اعتمادی نسبت به واکسنهای تولید شده ( برای مقابله با کووید-19) ندارند.
مخالفت با واکسن یا مخالفت با فایزر؟!
بهرغم اینکه جنبشهای ضدواکسن در اروپا فعال هستند، اما نظرسنجیها نشان میدهد اکثر مخالفان تزریق واکسن فایزر-بیون تک، مخالفت ذاتی با استفاده از واکسن ندارند و حتی قبلا در طول زندگی خود بارها در قبال بیماریهای مختلف واکسینه شدهاند. با این حال بیشترمخالفان، نسبت به کارآمدی واکسنهای تولید شده نگران هستند. در عین حال، پزشکان و متخصصان اعلام کردهاند برای تحقق ایمنی جمعی در یک کشور، لازم است 60تا90درصد از افراد واکسینه شوند. این درصد، در کشورهایی که بیشتر با ویروس کرونا و عواقب ناشی از ابتلا به آن درگیر هستند، بیشتر و در کشورهای دیگر کمتر است.
آیا شرکت فایزر، اصول انسانی را در تولید واکسن رعایت میکند؟
سازندگان واکسن فایزر و متعاقبا دیگر واکسنهایی که در آمریکا و کشورهای اروپایی تاکنون از سوی سازمانهای بهداشت و دارو(چه در سطح داخلی و چه در سطح جهانی) مجوز گرفتهاند، مدعی هستند در پروسه تولید و تزریق واکسن، سلامت عمومی و ارزشهای انسانی را در نظر گرفتهاند. البته بازخوانی حوادث گذشته، چنین ادعایی را از سوی آنها تایید نمیکند.
یکی از کشورهایی که قبلا قربانی تزریق نادرست واکسن توسط شرکت فایزر شده، نیجریه است. شرکت دارویی آمریکایی فایزر سال۱۸۴۹ میلادی تاسیس شده و بزرگترین شرکت داروسازی جهان محسوب میشود. در آمریکا سال ۱۹۹۶میلادی، شرکت فایزر آزمایش داروی Trovan یا همان داروی ضدمننژیت ساخته شده توسط خود را روی کودکان نیجریهای آغاز کرد. این آزمایش در ایالت کانو انجام شد و حتی والدین کودکان نیجریهای در جریان نوع آزمایش و حتی چرایی انجام آن روی فرزندان خود نبودند. نتایج این آزمایش فاجعهبار بود. در نتیجه این آزمایش، ۱۱کودک نیجریهای جان خود را از دست دادند؛ پنج کودک بلافاصله پس از دریافت دارو و شش کودک پس از مصرف آنتیبیوتیکهایی که به منظور مواجهه با آثار و تبعات دریافت داروی Trovan دریافت کرده بودند. بسیاری از کودکان بیگناه دیگر، در نتیجه دریافت این دارو دچار نابینایی، ناشنوایی و آسیبهای مغزی شدید شدند. شرکت فایزر پس از مدتی بسیار کوتاه و با افزایش قربانیان نیجریهای متهم شد به این که به صورت غیرقانونی دست به انجام این آزمایش زده است. حتی دولت نیجریه نیز در بیانیهای مدعی شد در جریان انجام این آزمایش مرگبار روی کودکان نبوده است. نکته قابل تامل این که شرکت فایزر تا سالها با این که اتهام خود مبنی بر انجام آزمایش غیرقانونی و ضدحقوق بشری در نیجریه را پذیرفته بود در مقابل پرداخت غرامت به خانواده کودکان قربانی نیز مقاومت میکرد. جالب است بدانیم شرکت فایزر، عواقب و تبعات اقدام مرگبار خود را سرانجام پس از 17سال پذیرفت و با دادن غرامت به خانواده جانباختگان و آسیبدیدگان در نیجریه موافقت کرد.
نکته مهمتر اینکه کووید-19 به مراتب نسبت به مننژیت فراگیرتر است. به عبارت بهتر، این بار شرکت فایزر نتایج آزمایشهای خود را صرفا در یک کشور تست نمیکند. تجربه تست داروی ضدمننژیت در نیجریه نشان داد فایزر، حداقل مسؤولیتپذیری لازم را در قبال کسانی که واکسن را دریافت میکنند، نداشته و همین مساله میتواند دردسرهایی را در آینده ایجاد کند.
نگاه علمی نسبت به واکسن کرونا نباید قربانی نگاه تجاری شود
دکتر سالواتور پالیتی، متخصص ایتالیایی در این خصوص به روزنامه جامجم میگوید: مدتهاست رقابت شرکتها با یکدیگر بر سر تولید واکسن کرونا آغاز شده است. در هر حال، لازم است با طی شدن روال علمی، تخصصی و آزمایشهای لازم و اعتمادساز، این پروسه طی شود. در این میان، برخی کشورها نسبت به تولید واکسن کرونا نگاه علمی دقیقی ندارند. آنها معتقدند که میتوان از واکسن کرونا به عنوان یک ابزار تجاری یا ابزاری برای کسب قدرت بیشتر در جهان استفاده کنند. این نگاه صحیح نیست. جان انسانها ارزشمند است و در تولید واکسن و حتی پروسه توزیع واکسنهای مورد اطمینان، باید نگاهی انسانی و دلسوزانه حاکم باشد.
این پزشک ایتالیایی افزود: متاسفانه این موضوع قابل قبول نیست که برخی کشورها در شرایط بحرانی ناشی از شیوع کرونا، که نشانههای آن را در کشورهای مختلف دنیا مشاهده میکنیم، نگاه علمی و دقیقی نسبت به تولید و توزیع واکسن کرونا نداشته و به فکر سوءاستفاده از این مساله (تولید واکسن کووید-19) باشند.