قصه تولد یک دریاچه
گندم‌بریان یا ریگ‌ سوخته؟ شما با هر نامی‌که این منطقه را بشناسید برای رسیدن به دریاچه جوان، باید به تپه‌هایی برسید پوشیده از گدازه‌های آتشفشانی، فضایی وسیع به مساحت ۴۸۰کیلومتر مربع که در ۸۰کیلومتری شمال شهر شهداد در کویرلوت در استان کرمان قرار گرفته‌است. منطقه‌ای در شرق رودخانه‌شور که به خاطر گرمای بسیار زیاد هوا، هیچ حیاتی در آن وجود ندارد. گندم بریان، جا به جا پر از سنگ‌ها و گدازه‌های بازالتی سیاه‌رنگ آتشفشانی است که همین پوشش سیاه رنگ هم دلیل تشدید گرما در این منطقه‌است. عجیب باشد یا نه نتایج تحقیقات مختلفی نشان می‌دهد در قسمتی از گندم‌بریان در منطقه‌ای به طول 200کیلومتر و عرض 150کیلومتر مربع هیچ موجود زنده‌ای زندگی نمی‌کند. حالا چشم‌هایتان را ببندید و در همین  زمین لم‌یزرع، به سرابی برسید که رنگ واقعیت گرفته؛ به آب و دریا.
قصه تولد دریاچه جوان از همین جا شروع می‌شود؛ از دریاچه‌ای که حالا در حاشیه رود شور قرار گرفته، رودی دائمی در لوت که از خوسف و بیرجند نشات می‌گیرد و نهایتا در عمق لوت ناپدید می‌شود.  اوایل سال گذشته در این پهنه خاکی، همه چیز دست به دست هم داد تا دریاچه جوان به دنیا بیاید و اصلی‌ترین عامل هم همان بارش‌های بیش از اندازه‌ای بود که خیلی جاها به سیلابی خشمگین تبدیل شد و اینجا در دل کویر هم حدود 17کیلومتر از جاده شهداد به نهبندان را تخریب کرد. آن روی سکه این باران‌ها، اما تولد همین دریاچه بود؛ پهنه‌ای وسیع از آب که در لوت مرکزی و کلوت‌های شهداد قرار گرفته یعنی جایی دقیقا مابین تپه‌های تخم‌مرغی.
می‌ماند یا می‌میرد؟
با این‌که علی‌اصغر مونسان، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، در میانه‌های آذرماه در حساب کاربری اینستاگرامش، تصویری از دریاچه شگفت‌انگیز کویرلوت شهداد را منتشر کرد و نوشت: « کویرلوت به کم باران‌ترین بخش کویر مرکزی ایران شهرت دارد، هکتارها کویر و بیابان فاقد هر گونه پوشش گیاهی و بدون کوچک‌ترین نشانه‌ای از حیات در این عرصه وجود دارد اما سال گذشته (۱۳۹۸) پس از بارندگی‌های شدید در فروردین و اردیبهشت و سرازیر شدن سیلاب از کوهستان‌ها و ارتفاعات اطراف، دریاچه‌ای بی‌نظیر و زیبا در میانه این کویر و در مجاورت کلوت‌ها ایجاد شده که منظره‌ کم‌نظیری را خلق کرده و همچنان تا امروز هم این دریاچه دلربایی می‌کند. » و در ادامه اظهار امیدواری کرد و گفت حالا دیگر می‌توان از این دریاچه به عنوان یکی از پدیده‌های ثابت کویر نام برد، اما آن‌طور که بهلول علیجانی، استاد اقلیم‌شناسی دانشگاه خوارزمی و رئیس کارگروه هواشناسی و اقلیم‌شناسی هیات ویژه گزارش ملی سیلاب‌ها، به ما می‌گوید درباره ماندگاری این دریاچه جدید فعلا  نمی‌توان نظر قطعی داد. علیجانی در توضیح بیشتر می‌گوید: ماندگاری این دریاچه به دو عامل بستگی دارد، یکی میزان نفوذپذیری لایه زیرین خاکی که در این منطقه وجود دارد و دوم میزان تبخیر آب.  
این استاد اقلیم‌شناسی ادامه می‌دهد: آنچه مسلم است چنین دریاچه‌ای قبلا در این نقطه از کویر نبود و تجمع بارندگی‌ها در حوزه‌ای آبریز، به شکل دریاچه درآمده، چرا که میزان بارندگی و سیلاب از میزان نفوذپذیری خاک بیشتر بوده و این قسمت هم نسبت به سایر مناطق حالت گودتری داشته‌است.  به گفته علیجانی در سال 1365 هم دریاچه‌ای شبیه همین دریاچه جوان در منطقه لار ایجاد شد و بعد از بین رفت و برای حفظ حیات این دریاچه، مخصوصا در فصول گرم سال که میزان تبخیر بی‌نهایت بالاست، باید تمهیداتی ویژه اندیشیده و برای مثال شدت تبخیر پایین آورده شود؛ کاری که البته هزینه اقتصادی زیادی را می‌طلبد.
دریاچه‌ای که گردشگر آورد
با این‌که بیش از چهارسال از جهانی شدن کویرلوت و ثبت آن به عنوان اولین میراث طبیعی ایران در فهرست آثارجهانی می‌گذرد، هنوز خیلی‌ها منتظر نتایج این انتخاب برای منطقه ارزشمندی هستند که 7000سال فرهنگ و تمدن بشری را در دل خود جای داده است.
هنوز خیلی‌ها منتظرند این عنوان به رونق گردشگری و چرخاندن چرخ دنده‌های اقتصادی در سه استانی بینجامد که میزبان کویرلوت شده‌اند  اما در این بین آنچه آمار جذب گردشگر را در لوت بالا برده، همین دریاچه جوان است و آمارها از افزایش 20درصدی گردشگران کرمان در سال اول حیات دریاچه خبر می‌دهد یعنی، این پدیده شگفت‌انگیز که معجزه‌ای در دل کویر هم لقب گرفته، می‌تواند گردشگران زیادی را غافلگیر کند و همین مساله به محبوبیتش انجامیده‌است.  معین افضلی، مدیر محوطه میراث جهانی بیابان لوت شهداد در همین رابطه به ما می‌گوید: «این دریاچه یک پدیده بی‌نظیر است که هرازگاهی طی سال‌های مختلف در کویر به‌ وجود می‌آید و به‌عنوان پدیده گود نمک‌سر معروف است. با توجه به جذاب بودنش، گردشگران زیادی را هم جذب می‌کند همان‌طور که امسال با وجود شیوع ویروس کرونا و فقدان گردشگران خارجی، ما آمارهای قابل‌توجهی از حضور گردشگران داخلی در زمانی که محدودیت‌های کرونایی کمتر بوده در این منطقه داشته‌ایم.»
افضلی ادامه می‌دهد: «طبق آمارها در هفته بین 3000 تا 5000 نفر از این دریاچه بازدید می‌کنند که این آمار هم براساس ترددهای جاده‌ای اداره راه به دست آمده است.»
زباله‌ها در راه کویر   
مدیر محوطه میراث جهانی بیابان لوت شهداد در ادامه به زوایای دیگر توسعه گردشگری در این منطقه هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «فقط در بخش شهداد 42 بومگردی فعال وجود دارد و در حاشیه کویر لوت هم حدود 74 بومگردی فعال به گردشگران خدمات‌رسانی می‌کنند، اما رونق گردشگری معضلاتی هم دارد مثل بحث همیشگی پسماند و زباله‌هایی که این‌بار در حاشیه دریاچه ریخته می‌شوند و عدم فرهنگ‌سازی برای گردشگران طبیعت‌گرد که امیدواریم حداقل خود گردشگران به این آگاهی برسند که این منطقه جزو مناطق شهری و روستایی نیست و نهادی به اسم شهرداری یا دهیاری مسؤولیت جمع‌آوری زباله‌ها را برعهده ندارد و با توجه به این‌که اینجا یک پهنه بیابانی وسیع است، باید گردشگر آگاه وارد منطقه شود تا آسیب کمتری به آن برسد.»
سرمایه‌گذاران هم آمدند
مدیر محوطه میراث جهانی بیابان لوت شهداد در ادامه به بررسی چند طرح سرمایه گذاری گردشگری در حاشیه این دریاچه هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «پیشنهاداتی مطرح شده که الان در مرحله کارشناسی است و نمی‌توان به‌طور قطع گفت که ما به آنها مجوز فعالیت می‌دهیم یا نه، چراکه یک رود شور دائمی از حاشیه آن عبور می‌کند و امکان تغییر مسیر و هدایت رود به سمت دریاچه وجود دارد اما باید بحث زیست‌محیطی و اکوسیستم منطقه هم در نظر گرفته شود و ببینیم حیات دریاچه آیا به این موضوعات لطمه‌ای وارد می‌کند یا نه که این موضوع فعلا در شورای فنی بیابان لوت در دست بررسی است.»