به مناسبت روز جهانی حبوبات سراغ خواص این منابع مهم غذایی برای خانمها رفتهایم
یائسگی و بارداری سالم با منابع گیاهی
از فستفودهای پرطرفدار امروزی كه بگذریم، غذاهای سنتی ما ایرانیها مملو از موادغذایی مفیدی است كه هر كدام از آنها میتوانند نیازی از بدن را برطرف كنند و حتی برای جلوگیری از ابتلا به بیماریها نیز مفید باشند. یكی از انواع موادمغذی كه در غذاهای سنتی ما وجود پررنگ دارند، حبوبات هستند. این موادغذایی آنقدر مهم هستند كه جایی در تقویم پیدا كردهاند و 10 فوریه مصادف با 21 بهمن به نام روز جهانی حبوبات نامگذاری شده است. دكتر نسرین امیدوار، استاد گروه تغذیه جامعه در دانشكده علوم تغذیه و صنایع غذایی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی معتقد است: حبوبات مهمترین منابع پروتئین گیاهی هستند و حتی مقدار پروتئین بالاتری از غلات دارند. گفتوگوی جامجم را با وی بخوانید.
ندا اظهری
به گفته دكتر امیدوار، خوشبختانه در رژیم سنتی ما هم حبوبات جایگاه خیلی ویژهای دارد. به عنوان مثال، مخلوطهای خیلی خوبی داریم مثل آشها یا پلوهایی كه در تركیب با حبوبات تهیه میشوند مانند شویدپلو همراه با لوبیای چشمبلبلی یا آبگوشت را داریم كه مخلوط حبوبات و گوشت و سبزیجات است یا در آشها كه گاهی گوشت وجود ندارد و فقط تركیبی از سبزیجات و حبوبات است یا به عنوان مثال، عدسپلو.
برای نفخ كمتر بگذارید جوانه بزنند
این استاد تغذیه معتقد است: «حبوبات از نظر فیبر منبع بسیار مهم و ارزشمندی هستند و میتوانند از بروز یبوست پیشگیری كنند، اما
به خاطر داشتن فیبر بالا مشكلی هم دارند كه هم فیبر و ماده قندی خاصی كه دارند باعث ایجاد نفخ میشود. به همین دلیل توصیه میكنیم قبل از مصرف، حبوبات را حتما بخیسانیم، اما با این حال ممكن است باز هم كمی ایجاد نفخ كنند.
اما به هر حال خیساندن حبوبات كار مفیدی است كه حتما باید انجام شود. حتی میتوانید تا زمانی حبوبات را خیس كنید كه نوك جوانه هم در آنها پدیدار شود كه خیلی بهتر است و احتمال نفخ را خیلی كمتر میكند. اما مشكلی هم كه در این میان ایجاد میشود این است كه همراه خیس كردن حبوبات، آبی را كه حبوبات داخل آن بوده هم باید دور ریخت، زیرا میزان نفاخ بودن آنها را كاهش میدهد، اما این آب حاوی برخی از موادمعدنی موجود در حبوبات است كه در آب حل شده و با دور ریختن آب از بین میروند».
مهمترین جایگزین گوشت
به گفته امیدوار، حبوبات منبعی غنی از گروه ویتامینهای B و بهویژه فولات و نیز آنتیاكسیدانها هستند كه تا حد زیادی در پیشگیری از بروز بیماریهای قلبی و عروقی و سرطانها مؤثرند. بسیاری از آنها منابع خوبی از آهن هستند كه یكی از مشهورترینها از نظر آهن عدس است كه مصرف آن بسیار توصیه میشود. او همچنین اشاره میكند كه حبوبات از نظر پتاسیم و فسفر هم موادی غنی هستند و بعضی از افراد به دلیل داروهایی كه مصرف میكنند یا بیماریهایی كه دارند باید در مصرف حبوبات كه حاوی موادمعدنی بالاست، مراقب باشند بنابراین مقدار مصرف حبوبات در این افراد بسیار حائز اهمیت است و باید كنترل شود. این استاد تغذیه در ادامه تأكید میكند كه حبوبات به عنوان یكی از جایگزینهای مهم گروه گوشت حساب میشوند و ارزش غذایی خیلی بالایی دارند. حبوبات همچنین خیلی از معایب گوشت را مانند چربی بالا و بهویژه اسیدهای چرب اشباع ندارند و به نوعی برای سلامت مناسبترند.
نجات محیطزیست با مصرف حبوبات
نكته دیگری كه امیدوار نسبت به مصرف حبوبات به عنوان جایگزینی برای گوشت قرمز اشاره میكند، چیزی فراتر از سلامت بدن ماست و بیشتر منافع زیستمحیطی را در نظر دارد. او توصیه میكند این روزها تأكید بیشتر روی این است كه بیشتر در گروه گوشت بهویژه گوشت قرمز بیشتر از حبوبات استفاده كنید كه بیشتر مساله زیستمحیطی آن مطرح میشود، زیرا مقدار آب مصرفی و مقدار كربن تولیدشده با خوردن حبوبات بسیار كمتر از گوشت قرمز است. به همین دلیل حمایت از محیطزیست و گرمشدن كره زمین و تغییرات آب و هوایی مطرح است. كارشناسان توصیه میكنند كه گوشت را بیشتر از ماهی یك یا دو بار مصرف نكنید، اما حبوبات را حداقل هفتهای دو تا سه بار مصرف كنید. در سالهای اخیر گرایش به گیاهخواری بیش از پیش رواج پیدا كرده و یكی از مهمترین موضوعاتی كه در اینرابطه مطرح میشود، كمخونی ناشی از گیاهخواری به دلیل مصرف نكردن مقادیر كافی از پروتئینهای حیوانی غنی از آهن مانند گوشت قرمز است. دکتر امیدوار، استاد تغذیه در اینباره میگوید: «حبوبات یكی از منابع آهن هستند كه بسیار مهم هستند و در رژیم گیاهخواری باید مصرف شوند؛ اما باید توجه داشته باشید كه آهن موجود در منابع گیاهی، آهنی است كه به سادگی و مانند پروتئینهای حیوانی به سرعت جذب بدن نمیشود. اما اگر این نوع آهن را نیز همراه با پروتئین كافی و ویتامین C و به مقدار كافی مصرف كنید، جذب آهن بهخوبی صورت میگیرد». او در ادامه تأكید میكند كه در سنین رشد باید مراقب مصرف آهن در یك فرد گیاهخوار بود؛ به هر حال كمبود آهن از مواردی است كه یك فرد گیاهخوار باید مراقب آن
باشد.
استروژنی برای خانمهای یائسه
اما افرادی كه رژیم گیاهخواری ندارند و به هر دلیلی یا هرگز گوشت قرمز مصرف نمیكنند یا به مقدار بسیار كم از این پروتئین مفید مصرف میكنند، با مصرف حداقل دو تا سه مرتبه در هفته از منبع حبوبات میتوانند جبران گوشت قرمز را داشته باشند. البته امیدوار توصیه میكند كه هر روز انواعی از حبوبات مصرف شود زیرا حبوبات مختلف، منابع مغذی متفاوتی دارند و اثرات سلامتی آنها هم متفاوت است؛ برای مثال، حبوبات دولپهای مانند لپه یا لوبیای سویا علاوه بر تمام فوایدی كه دارند، به دلیل دارا بودن استروژن گیاهی برای خانمهای یائسه بسیار مفید هستند و مصرف روزانه آنها به این گروه از خانمها كمك میكند تا جایگزین استروژنی شود كه دیگر بدن قادر به تولید آن نیست و برای محكم شدن استخوانها و قلب و عروق آنها مفید است و علائم گرگرفتگی را در آنها كاهش میدهد كه یكی از عوارض دوران یائسگی است.
کودک و سالمند فیبر كنترلشده بخورند
به گفته این استاد تغذیه، فیبر بیشتر در رودهها عمل میكند اما اگر بهویژه در كودكان زیر پنج سال بیش از حد مصرف شود خطر این وجود دارد كه به خوبی جذب نشود. فیبر باعث میشود كه دفع سریعتر انجام شود و موادی كه داخل روده هستند فرصت جذب كافی پیدا نكنند. حال اگر غذایی كه كودك میخورد چگالی و غلظت موادمغذی بالایی داشته باشد، نگرانی وجود ندارد، اما نگرانی ما بیشتر متوجه كودكانی است كه همه مغذیات غذایشان را با چگالی بالا مصرف نكرده باشند. اما در هر صورت، برای كودكان از چهار پنج سالگی به بعد و هم برای سالمندان، حداقل مصرف 25 گرم فیبر در روز ضروری است و یكی از راههای جذب فیبر كافی مصرف انواع مختلف حبوبات است. ما هرگز مصرف یك نوع حبوبات یا موادغذایی را توصیه نمیكنیم.
حبوبات و بارداری
زنانی كه قصد بارداری داشته یا باردار هستند، به منابع مغذی نیاز دارند و حبوبات با توجه به مواد مفیدی كه دارد، یكی از بهترین گزینهها به شمار میرود.
یكی از دلایل مصرف حبوبات در بارداری، غنیبودن برخی حبوبات از آهن است.به گزارش wellseek، لوبیا، نخود و عدس آهن زیادی دارد و حتی خطر ناباروری و عدم تخمكگذاری را در زنان كاهش میدهد. اسیدفولیك یا فولات و حتی ویتامینهای گروه B مهمترین نیاز خانمهای باردار است كه با خوردن حبوبات میتوانند بخش اعظمی از این نیاز را برطرف كنند.
فولات خطر بروز نقص در لوله عصبی جنین را كاهش داده و برای سلامت دوران بارداری ضروری است. همچنین مصرف حبوبات میتواند با فیبر و پروتئین بالایی كه دارد و هضم آهستهاش، قند خون را در خانمهای باردار كنترل كند. بنابراین اگر مبتلا به دیابت هستید یا در دوران حاملگی به دیابت مبتلا شدهاید، از خوردن حبوبات در بارداری غفلت نكنید.
منبع: un.org