گفت‌وگو با دكتر مریم گروسی، متخصص رادیوانكولوژی درباره باید و نبایدهای درمان سرطان در روزهایی كه ویروس كووید-19 در مراكز درمانی جولان می‌دهد
چالش سرطان و كرونا
بیماری سرطان به نوبه خود استرس و نگرانی زیادی را به بیمار و خانواده‌اش تحمیل می‌كند. حال تصور كنید طی مراحل درمان سرطان، از جراحی گرفته تا شیمی‌درمانی و رادیوتراپی در زمانه شیوع كرونا، بیماران سرطانی با چه نگرانی‌های بیشتری همراه خواهند بود. به‌ویژه آن‌كه این دسته از بیماران طی شیمی‌درمانی و رادیوتراپی با ضعف شدید سیستم ایمنی مواجهه می‌شوند و خطر ابتلا به كووید-19 در آنان، آن هم با مراجعه به كلینیك‌های درمانی به‌مراتب افزایش پیدا می‌یابد. با این تفاسیر سوالات زیادی در ذهن بیماران و خانواده‌های‌شان ایجاد می‌شود. این‌كه آیا می‌شود درمان سرطان را تا مدتی و با توجه به وضعیت بیمار از حیث شدت بیماری به تعویق انداخت؟ چگونه و با رعایت چه نكاتی می‌شود خطر ابتلا به كرونا را طی انجام مراحل درمانی به حداقل رساند؟ برای رسیدن به پاسخ این سوالات با دكتر مریم گروسی، متخصص رادیوانكولوژی و عضو هیات علمی دانشگاه ایران گفت‌وگو كرده‌ایم.
آیا درمان جراحی تومورهای سرطانی با توجه به احتمال آلودگی به كرونا در صورت بستری در بیمارستان می‌تواند در شرایطی به تعویق بیفتد؟
در بیماران با وضعیت اورژانسی كه زندگی آنها در صورت انجام نشدن جراحی در خطر است (مانند انسداد در دستگاه گوارش یا خونریزی كه با روش‌های دیگر قابل كنترل نیست) امكان تعویق جراحی وجود ندارد. اما در برخی موارد با در نظر گرفتن نوع سرطان و مرحله بیماری طبق نظر پزشك می‌توان جراحی را به تعویق انداخت تا زمان جراحی از درمان‌های دیگر مانند شیمی‌درمانی استفاده كرد.
در صورتی كه بیماری با جراحی قابل علاج باشد، به تاخیر انداختن جراحی منطقی نیست. گاهی می‌توان به‌جای جراحی از درمان‌های جایگزین در صورت امكان استفاده كرد. همچنین گاهی در سرطان‌هایی كه رشد كندی دارند و مرحله بیماری پایین است، تعویق جراحی امن محسوب می‌شود. به‌طور كلی باید سود درمان جراحی با احتمال ابتلا به كرونا و مرگ‌ومیر ناشی از آن ارزیابی شده و سپس تصمیمگیری شود.
در كدام دسته از بیماران، انجام شیمی‌درمانی می‌تواند در منزل و بدون مراجعه به بیمارستان صورت بگیرد؟ در چنین شرایطی خطر تداخلات و ایجاد حساسیت دارویی در صورت انجام شیمی‌درمانی در منزل وجود ندارد؟
در برخی سرطان‌ها مانند سرطان روده بسته به نظر پزشك و مرحله بیماری، امكان شیمی‌درمانی به‌صورت خوراكی در منزل وجود دارد. در مورد سرطان پستان در بسیاری از موارد می‌توان از درمان هورمونی استفاده كرد كه به‌صورت خوراكی است و در منزل استفاده می‌شود. اما شیمی‌درمانی تزریقی حتما باید در مراكز شیمی‌درمانی یا بیمارستان تخصصی انجام شود. زیرا امكان واكنش و حساسیت‌های دارویی و سایر عوارض وجود دارد كه در آن صورت نیاز به اقدامات اورژانسی و تجهیزات پزشكی است.
در صورت مراجعه به مراكز درمانی برای شیمی‌درمانی چه نكات بهداشتی در دوران شیوع كرونا از سوی بیماران باید رعایت شود؟
در همه‌گیری كووید-19 بیماران مبتلا به سرطان بیشتر مستعد آلودگی هستند. زیرا به علت خود سرطان یا درمان‌های آن ممكن است سطح ایمنی بدنشان كاهش یابد. همچنین این بیماران مراجعات مكرر به بیمارستان دارند كه باعث قرارگرفتن هر چه بیشتر آنها در معرض ویروس كرونا می‌شود.
از سوی دیگر بسیاری از بیماران به‌علت ترس از ابتلا به ویروس كرونا از مراجعه به مراكز درمانی پرهیز می‌كنند كه باعث پیشرفت سرطان می‌شود. بیماران در صورت هرگونه علامتی شبیه كرونا باید به پزشك یا پرستار خود اطلاع دهند، چون در این بیماران تشخیص زودرس ویروس كرونا حیاتی است تا اقدامات لازم انجام شود. در اینجا توجه به نكات بهداشتی مانند رعایت فاصله اجتماعی، اندازه‌گیری دمای بدن توسط پرستار مربوطه، استفاده منظم از ماسك یك‌بار مصرف، شیلد و شست‌وشوی دست‌ها به‌شدت توصیه می‌شود. به بیمارانی كه برای درمان مراجعه می‌كنند توصیه می‌شود مایع ضدعفونی‌كننده و پارچه تمیز برای تخت شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی به همراه داشته باشند. همچنین استفـــــــــــــاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی در اینها به حداقل برسد و بیمار همراهان كمتری داشته باشد.
این بیماران پس از برگشت به خانه چه مواردی را از نظر بهداشتی باید رعایت كنند؟
با توجه به این‌كه بیماران مبتلا به سرطان در گروه پرخطر قرار دارند و عوارض ویروس كرونا در صورت درگیری در این بیماران بیشتر است. پس نكات بهداشتی ذكر شده با دقت بالاتری انجام شود و تا حد امكان از منزل خارج نشوند و
دید و بازدیــــــــــــد هم انجام نشود. لباس‌های این بیماران پس از ورود به منزل باید شسته شود. لازم است بیماران در مورد بروز علامت‌هایی مانند تب، درد بدن، سرفه و اسهال حساس باشند. در شرایط همه‌گیری كووید-19 درصورت امكان بهتر است از تماس از راه دور مانند تلفن یا اینترنت برای برقراری ارتباط با پزشك یا پرستار استفاده كرد تا مراجعات بیمار به مراكز درمانی كمتر شود.
چه توصیه‌ای به مبتلایان به سرطان در دوران كرونا از نظر تغذیه‌ای و تقویت سیستم ایمنی و مراقبت‌های خاص‌تر دارید؟
به‌طور كلی اثر تغدیه در پیشگیری یا درمان كرونا از نظر علمی ثابت نشده است. برای تقویت سیستم ایمنی، خواب كافی و تغذیه سالم مانند مصرف منظم میوه و سبزیجات كه طبق پروتكــــــــــــل‌های بهداشـــــــتی شست‌وشو شده باشند، نقش مهمی دارد. مصرف ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند ویتامین D، امگا3 و زینك برای بالابردن ایمنی طبق نظر پزشك ممكن است مفید باشد. هنگام درمان سرطان هم باید از مصرف خودســــــــــــرانه ویتامین‌ها خودداری شود.
رادیوتراپی را می‌توان در دوران شیوع كرونا در برخی از بیماران به تعویق انداخت؟
رادیوتراپی یا پرتودرمانی یكی از درمان‌های اصلی در بیماران مبتلا به سرطان است و تعویق آن در بسیاری از بیماران ممكن است باعث كاهش طول عمر بیمار و افزایش مرگ‌ومیر شود. بنابراین به تاخیر انداختن رادیوتراپی در بسیاری از بیماران منطقی نیست و برای هر بیمار باید به صورت جداگانه طبق نظر پزشك با توجه به نوع و مرحله بیماری و میزان سود از رادیوتراپی تصمیمگیری شود. در صورتی كه ثابت شود بیمار به كرونا مبتلا شده، درمان‌های مربوط به سرطان قطع شده و پس از 14 روز از زمانی كه بیمار بدون علامت است یا دو تست منفی كرونا دارد، درمان دوباره شروع می‌شود. برای كاهش رفت‌وآمد بیماران در برخی سرطان‌ها مانند روده، پستان و پروستات می‌توان تعداد جلسات رادیوتراپی را كمتر كرد و از دوز اشعه بالاتر در هر جلسه استفاده كرد.
در بیماران با وضعیت اورژانسی كه زندگی آنها در صورت انجام نشدن جراحی در خطر است (مانند انسداد در دستگاه گوارش یا خونریزی كه با روش‌های دیگر قابل كنترل نیست) امكان تعویق جراحی وجود ندارد. اما در برخی موارد با در نظر گرفتن نوع سرطان و مرحله بیماری طبق نظر پزشك می‌توان جراحی را به تعویق انداخت تا زمان جراحی از درمان‌های دیگر مانند شیمی‌درمانی استفاده كرد.
در صورتی كه بیماری با جراحی قابل علاج باشد، به تاخیر انداختن جراحی منطقی نیست. گاهی می‌توان به‌جای جراحی از درمان‌های جایگزین در صورت امكان استفاده كرد. همچنین گاهی در سرطان‌هایی كه رشد كندی دارند و مرحله بیماری پایین است، تعویق جراحی امن محسوب می‌شود. به‌طور كلی باید سود درمان جراحی با احتمال ابتلا به كرونا و مرگ‌ومیر ناشی از آن ارزیابی شده و سپس تصمیمگیری شود.
در كدام دسته از بیماران، انجام شیمی‌درمانی می‌تواند در منزل و بدون مراجعه به بیمارستان صورت بگیرد؟ در چنین شرایطی خطر تداخلات و ایجاد حساسیت دارویی در صورت انجام شیمی‌درمانی در منزل وجود ندارد؟
در برخی سرطان‌ها مانند سرطان روده بسته به نظر پزشك و مرحله بیماری، امكان شیمی‌درمانی به‌صورت خوراكی در منزل وجود دارد. در مورد سرطان پستان در بسیاری از موارد می‌توان از درمان هورمونی استفاده كرد كه به‌صورت خوراكی است و در منزل استفاده می‌شود. اما شیمی‌درمانی تزریقی حتما باید در مراكز شیمی‌درمانی یا بیمارستان تخصصی انجام شود. زیرا امكان واكنش و حساسیت‌های دارویی و سایر عوارض وجود دارد كه در آن صورت نیاز به اقدامات اورژانسی و تجهیزات پزشكی است.
در صورت مراجعه به مراكز درمانی برای شیمی‌درمانی چه نكات بهداشتی در دوران شیوع كرونا از سوی بیماران باید رعایت شود؟
در همه‌گیری كووید-19 بیماران مبتلا به سرطان بیشتر مستعد آلودگی هستند. زیرا به علت خود سرطان یا درمان‌های آن ممكن است سطح ایمنی بدنشان كاهش یابد. همچنین این بیماران مراجعات مكرر به بیمارستان دارند كه باعث قرارگرفتن هر چه بیشتر آنها در معرض ویروس كرونا می‌شود.
از سوی دیگر بسیاری از بیماران به‌علت ترس از ابتلا به ویروس كرونا از مراجعه به مراكز درمانی پرهیز می‌كنند كه باعث پیشرفت سرطان می‌شود. بیماران در صورت هرگونه علامتی شبیه كرونا باید به پزشك یا پرستار خود اطلاع دهند، چون در این بیماران تشخیص زودرس ویروس كرونا حیاتی است تا اقدامات لازم انجام شود. در اینجا توجه به نكات بهداشتی مانند رعایت فاصله اجتماعی، اندازه‌گیری دمای بدن توسط پرستار مربوطه، استفاده منظم از ماسك یك‌بار مصرف، شیلد و شست‌وشوی دست‌ها به‌شدت توصیه می‌شود. به بیمارانی كه برای درمان مراجعه می‌كنند توصیه می‌شود مایع ضدعفونی‌كننده و پارچه تمیز برای تخت شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی به همراه داشته باشند. همچنین استفـــــــــــــاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی در اینها به حداقل برسد و بیمار همراهان كمتری داشته باشد.
این بیماران پس از برگشت به خانه چه مواردی را از نظر بهداشتی باید رعایت كنند؟
با توجه به این‌كه بیماران مبتلا به سرطان در گروه پرخطر قرار دارند و عوارض ویروس كرونا در صورت درگیری در این بیماران بیشتر است. پس نكات بهداشتی ذكر شده با دقت بالاتری انجام شود و تا حد امكان از منزل خارج نشوند و
دید و بازدیــــــــــــد هم انجام نشود. لباس‌های این بیماران پس از ورود به منزل باید شسته شود. لازم است بیماران در مورد بروز علامت‌هایی مانند تب، درد بدن، سرفه و اسهال حساس باشند. در شرایط همه‌گیری كووید-19 درصورت امكان بهتر است از تماس از راه دور مانند تلفن یا اینترنت برای برقراری ارتباط با پزشك یا پرستار استفاده كرد تا مراجعات بیمار به مراكز درمانی كمتر شود.
چه توصیه‌ای به مبتلایان به سرطان در دوران كرونا از نظر تغذیه‌ای و تقویت سیستم ایمنی و مراقبت‌های خاص‌تر دارید؟
به‌طور كلی اثر تغدیه در پیشگیری یا درمان كرونا از نظر علمی ثابت نشده است. برای تقویت سیستم ایمنی، خواب كافی و تغذیه سالم مانند مصرف منظم میوه و سبزیجات كه طبق پروتكــــــــــــل‌های بهداشـــــــتی شست‌وشو شده باشند، نقش مهمی دارد. مصرف ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند ویتامین D، امگا3 و زینك برای بالابردن ایمنی طبق نظر پزشك ممكن است مفید باشد. هنگام درمان سرطان هم باید از مصرف خودســــــــــــرانه ویتامین‌ها خودداری شود.
رادیوتراپی را می‌توان در دوران شیوع كرونا در برخی از بیماران به تعویق انداخت؟
رادیوتراپی یا پرتودرمانی یكی از درمان‌های اصلی در بیماران مبتلا به سرطان است و تعویق آن در بسیاری از بیماران ممكن است باعث كاهش طول عمر بیمار و افزایش مرگ‌ومیر شود. بنابراین به تاخیر انداختن رادیوتراپی در بسیاری از بیماران منطقی نیست و برای هر بیمار باید به صورت جداگانه طبق نظر پزشك با توجه به نوع و مرحله بیماری و میزان سود از رادیوتراپی تصمیمگیری شود. در صورتی كه ثابت شود بیمار به كرونا مبتلا شده، درمان‌های مربوط به سرطان قطع شده و پس از 14 روز از زمانی كه بیمار بدون علامت است یا دو تست منفی كرونا دارد، درمان دوباره شروع می‌شود. برای كاهش رفت‌وآمد بیماران در برخی سرطان‌ها مانند روده، پستان و پروستات می‌توان تعداد جلسات رادیوتراپی را كمتر كرد و از دوز اشعه بالاتر در هر جلسه استفاده كرد.
