پرمناقشه‌ترین انتخابات
کشور از اواخر سال 87 در فضای انتخاباتی به‌سر می‌برد و در نهایت بعد از مشخص شدن نامزدهای اصلی، رقابت در فضای رسمی و رسانه‌ای ایران تشدید شد. روند رقابت‌ها به‌ویژه بعد از برگزاری مناظره معروف احمدی‌نژاد و موسوی شکل تازه‌ای پیدا کرد. نکته اصلی در این رقابت ایجاد فضای دوقطبی سنگینی بود که البته بار اجتماعی زیادی را بر جامعه تحمیل کرد. راه‌اندازی پویش‌های اجتماعی در اقصی نقاط کشور، سفرهای انتخاباتی متعدد، تشدید فضای رقابتی در فضای مجازی و همچنین مناظره انتخاباتی در نهایت، کار را به زورآزمایی خیابانی در فضای شهری میان هواداران نامزدها کشاند. تفوق نگاه توطئه‌انگارانه حجم زیادی از تحلیل‌ها را در انتخابات 88 به خود اختصاص داد. معمولا جناح و گروهی که در انتخابات شکست خورده است ابتدا سعی می‌کند پیروزی رقیب را ناشی از تخلفات انتخاباتی، زد و بندهای پشت‌پرده، جنگ روانی، موج‌سواری، شارلاتانیزم و جنگ نابرابر تبلیغاتی دانسته و در مرحله بعد با کمرنگ کردن پیروزی رقیب، خطرات دیدگاه‌های گروه رقیب را برای انقلاب و کشور برجسته سازد.‌ در انتخابات 88 از یک طرف طیف احمدی‌نژاد مخالفان خود را به‌عنوان گروه‌های برانداز قلمداد می‌کرد که از طریق توطئه و ارتباط با بیگانه به‌دنبال انقلاب مخملی است و در مقابل نیز طیف موسوی و کروبی جناح پیروز را به تقلب گسترده و دستکاری آرا متهم می‌کرد.  بعد از انتخابات هم فضا از سوی مدیران جامعه به‌درستی مدیریت نشد از یک‌سو نامزد پیروز سخنانی می‌گفت که در فضای سیاسی به‌ویژه از سوی مخالفان او توهین به مردم تلقی می‌شد و از سویی دیگر نامزدهای شکست‌خورده هم تلاشی برای آرام‌کردن جامعه نکردند و همین مساله باعث شد که کشور چند ماهی در آشوب به‌سر ببرد.



 انتخابات 92
انتخابات ریاست‌جمهوری 92 نخستین رویداد سیاسی مهم پس از مناقشات سال 88 بود. بعد از مناظره‌های داوطلبان ریاست جمهوری روند هیجانی فضای سیاسی شدیدتر شد و بلافاصله بعد از هر مناظره تلویزیونی میان نامزدهای انتخابات فضای‌مجازی و رسانه‌ای و حتی عمومی جامعه درگیر گوشه‌ و کنایه‌ها و طنز و مطایبه شد. در این میان عبارت‌هایی مثل حمله گازنبری و من سرهنگ نیستم من حقوقدان هستم به‌ویژه در مناظره میان روحانی و قالیباف در شبکه‌های اجتماعی بازتاب فراوان پیدا کرد و نظرسنجی‌ها هم از کاهش و افزایش سبد آرای نامزدهای انتخاباتی حکایت می‌کرد. به نظر می‌رسید فضای انتخاباتی همچنان متاثر از همان بگم بگم‌های مناظرات 88 و این رویه همچنان روی نامزدهای انتخاباتی تاثیرگذار بود. بعد از انتخابات، گرچه نامزد پیروز از پایان رقابت و فراهم آمدن شرایط تعامل با جریان‌های سیاسی گفت اما در ادامه، عملا اقدامی برای برقراری تعامل و هم‌اندیشی فراهم شد. رئیس دولت یازدهم با این‌که مدعی استقبال از انتقادات دیگران بود اما رویه و رفتار او نشان داد وی میانه چندانی با سخنان منتقدانه ندارد. خبرگزاری تسنیم در گزارشی 54 مورد توهین رئیس‌جمهور به منتقدان را احصا کرده که در آن روحانی با عبارتی مثل نیش‌دار بودن سخنان اقلیت، کودکانه عمل کردن، منافع شخصی و گروهی داشتن، کم‌سواد، دروغگویی و بی‌فرهنگی و... منتقدان خود را مورد خطاب قرار داده‌است.




 انتخابات 96
در انتخابات 96 هم باز فضای رقابتی به‌واسطه دو قطبی‌گرایی میان اصلاح‌طلبان و اصولگرایان تشدید شد. قبل از برگزاری انتخابات باز هم روحانی در مناظرات به گوشه و کنایه روی آورد و خطاب به رئیسی با توجه به تصدی تولیت آستان قدس رضوی گفت که امام رضا را جناحی نکنید و به قالیباف دیگر نامزد رقیبش کنایه زد که شما کارت لوله‌کردن دانشجویان بود. بلافاصله بعد از پایان مناظرات انتخاباتی، فضای رسانه‌ای پر شد از مطایبه و متلک به نامزدهای رقیب رئیس دولت یازدهم. گذشته از این وی در جمع مردم اردبیل، رقبای انتخاباتی را با عبارات تند مورد خطاب قرار داد و سخن از شستن صورت رقبا با آب و صابون در فردای انتخابات به میان آورد. طبیعتا این رویه و رویکرد نامزد انتخاباتی بیش از آن‌که بر مبانی ارزیابی منطقی باشد مبنی بر تحمیل فضای احساسی بر فضای انتخاباتی بود. بعد از انتخابات هم، رفتار نامزد پیروز نشان داد نوع مواجهه او با منتقدان و مخالفانش تغییر حاصل نشد و همچنان اوست که از یک سو عنوان می‌کند از انتقاد و برقراری تعامل استقبال می‌کند اما از سویی دیگر نسبت به انتقاد منتقدان معترض است.



انتخابات 1400، رقابتی متفاوت
انتخابات 1400 در شرایطی برگزار شد که نارضایتی مردم از وضعیت اقتصادی و معیشتی در چند سال گذشته افزایش پیدا کرده‌بود و از سویی دیگر ویروس کرونا همچنان قربانی می‌گرفت. از سویی دیگر برخی سیاسیون و اهالی رسانه در داخل و خارج از کشور پویش اجتماعی گسترده‌ای را با عنوان کارزار رای بی‌رای با هدف تحریم انتخابات به‌راه انداخته بودند.  با وجود این فضای سنگین اما به‌واسطه تلاش نامزدهای انتخاباتی، جریان‌های سیاسی و پویش‌های مردمی کم کم کشور وارد فضای شور انتخاباتی شد. گمان اولیه این بود که در عرصه رقابت‌ها به ویژه در بخش مناظرات تلویزیونی فضایی برای ایجاد دوقطبی آن هم از نوع کاذب آن با طرح برخی موضوعات بحث برانگیز تشدید شود اما مدیریت این فضای از سوی نامزدهای انتخاباتی و البته حفظ اخلاق انتخاباتی از سوی اکثر نامزدها باعث شد این مناظرات در فضای آرام‌تر از مناظرات ادوار گذشته برگزار شود و تا حدودی زیادی از آن بگم بگم‌های دور قبل فاصله بگیرد.



نوید شکل‌گیری فضای تعاملی
بعد از پیروزی رئیسی در انتخابات 1400 موجی از همراهی‌ها از سوی جریان‌ها و گروه‌هایی سیاسی به راه افتاد. همچنین سیل پیام‌های تبریک از سوی مقامات سیاسی و جریان‌های مختلف مخاطب به رئیس‌جمهور منتخب به‌راه افتاد. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد فضای فعلی نویددهنده روحیه تعاملی میان جریان و گروه‌های سیاسی برای همکاری با رئیس‌جمهور منتخب است.البته در این میان رویه جدید قوه‌قضاییه چه در آخرین روزهای حضور رئیسی در قوه‌قضاییه و چه از زمان استقرار محسنی اژه‌ای به عنوان رئیس جدید دستگاه قضا به‌واسطه تماس با برخی فعالان سیاسی اصلاح‌طلب و اصولگرا و همچنین اهالی رسانه متعلق به جریان رسانه‌ای جریان‌های مختلف امیدهایی را برای بازگشایی مسیر تازه به منظور تعامل هر چه بیشتر مجموعه‌های حاکمیتی با جریان‌های مختلف سیاسی ایجاد کرد.  شاید این گام، اولین قدم‌هایی در راستای تحقق شعار و وعده رئیسی مبنی بر تشکیل دولتی برای همه ایرانیان باشد. واکنش کسانی که مورد تماس واقع شدند هم به این موضوع، حاوی نکات قابل تاملی است و البته حاکی از استقبال آنها از این رویکرد نواست. در همین زمینه، احمد زیدآبادی با تشریح نحوه تماس تلفنی با او نوشت: از آنجا که در این تماس گفته شد قرار است از همه صاحبنظران در زمینه‌های مختلف نظرخواهی شود، امیدوارم نشانه‌ای از تحولی عملی در رویکرد زمامداری در کشور ما باشد. احسان مازندرانی، فعال رسانه‌ای، اکبر منتجبی سردبیر روزنامه سازندگی، دبیران کل احزاب اصلاح‌طلب مانند جواد امام دبیرکل حزب اصلاح‌طلب مجمع ایثارگران، علی شکوری‌راد دبیر کل حزب اتحاد ملت، غلامحسین کرباسچی دبیرکل حزب سازندگی آذر منصوری فعال سیاسی اصلاح‌طلب، مسحن میردامادی، فیض‌ا... عرب سرخی از جمله چهره‌هایی بودند که دفتر رئیسی با آنها تماس گرفتند. به این فهرست هم شماری از فعالان سیاسی اصولگرا را نیز باید افزود که از سوی دفتر رئیسی با آنها تماس گرفته شد. این روند البته با واکنش‌های متفاوتی روبه‌رو شد. کسانی مثل زیدآبادی از این اقدام دفاع و جواد امام هم این حرکت را گام خوبی توصیف کرد. کرباسچی هم در این‌باره اظهار نظر کرده، مبنی بر این‌که مهم این است پیشنهادها و انتقادات‌ که از ما دریافت می‌کند، به آن ترتیب اثر دهند، یعنی تاثیرگذاری آن اهمیت دارد و اگر حالت تبلیغاتی نداشته باشد، کار مثبت و خوبی است. اما در عین حال بسیاری از فعالان سیاسی تاثیرگذار بودن این تعامل را به پیوستگی و دائمی بودن آن منوط کردند و امید دارند این حرکت به دور از هرگونه اقدام تشریفاتی و نمایشی باشد. یکی دیگر از اقدامات صورت گرفته از سوی رئیس‌جمهور منتخب، راه‌اندازی سامانه جدید برای نظرخواهی از مردم درباره انتخاب مدیران دولت سیزدهم بود. این نوید در اولین نشست خبری رئیسی با رسانه‌های داخلی و خارجی داده شد. وی با اشاره به این‌که گمانه‌زنی‌های برخی در فضای مجازی در مورد اعضای احتمالی دولت قابل اعتنا نیست از راه‌اندازی یک سامانه جدید برای معرفی افراد مورد نظر خبر داد. وی در برنامه بدون تعارف بار دیگر از عزم خود برای راه‌اندازی این سامانه خبر داد و با راه‌اندازی رسمی آن نشان داد تلاش جدی دارد مردم را در انتخاب کابینه خود مشارکت دهد و این حرف در حد شعار باقی نمی‌ماند.