افزایش گرایش به کتاب‌های روان‌شناسی صوتی، نشان از تغییر ذائقه مخاطب در بحران‌هاست
جامعه بحران‌زده، ادبیات را انتخاب نکرد
فاطمه محمدی از سال 86 موسسه نوین کتاب گویا را تاسیس کرد تا به شکل تخصصی اولین گام‌های مهم در تولید کتاب صوتی را بردارد. از آن سال تاکنون بیش از هزار عنوان کتاب در این موسسه منتشر شده و بسیاری از گویندگان و آهنگسازان معتبر برای تولید آثار حرفه‌ای تلاش کرده‌اند. برای بررسی تاثیر کرونا بر افزایش فروش کتاب صوتی به سراغ او رفتیم تا بدانیم که چرا میل به شنیدن در ما افزایش یافته و چرا گرایش به کتاب‌های روان‌شناسی در این مدت بیشتر شده است.
می‌گویند در دوران کرونا و خانه‌نشینی‌ها میل به شنیدن، چه در کتاب صوتی و چه پادکست، زیاد شد. آیا این ادعا درست است؟
پیشرفت تکنولوژی و در دسترس قرار گرفتن ابزارهای شنیداری، مثل گوشی‌های همراه و تبلت، و همین‌طور فراگیر شدن اینترنت و بسترهای عرضه دیجیتال محصولاتی مانند کتاب گویا، در واقع کتاب صوتی در جیب و کیف هر کسی ورود پیدا کرده است. حالا این امکان وجود دارد و به نسبت سال‌های اندکی که از شروع جدی فرآیند تولید کتاب گویا می‌گذرد، تعداد و تنوع قابل قبولی از کتاب‌های گویا در دسترس هستند. اما فراگیری کرونا، شرایطی را ایجاد کرد که انجام بسیاری از فعالیت‌ها امکان‌پذیر نبود و خیلی از آدم‌ها، به‌ویژه آنها که عادت ندارند وقت‌شان را به بطالت بگذرانند، شنیدن کتاب را برای گذران وقت و یادگیری انتخاب کرده‌اند. طبیعی است که در دوران کرونا، مشتاقان کتاب گویا نسبت به قبل، بسیار بیشتر شد و حتی خیلی از افراد در همین دوره کرونا با کتاب گویا آشنا شدند.
به نظرتان چرا میل به شنیدن در ما زیاد شده است؟ چون مثلا استقبال از اپلیکیشن‌هایی مثل کلاب‌هاوس هم خیلی زیاد بود. ظاهرا اتفاقی در ما انسان‌های این قرن در حال رخ دادن است که میل به شنیدن داریم.
شاید دلیل اصلی آن، فراگیر شدن ابزارهای شنیداری- اعم از سخت‌افزاری و نرم‌افزاری- باشد. اما در پاسخ اشاره شما به کلاب‌هاوس، چیزی که به نظر من می‌رسد، این است که جامعه ما از کمبود گفت‌و‌گو در رنج است و در شرایطی که فضاهای مناسب برای شکل گرفتن گفتمان روز به روز کمتر شده، ناگزیر یک فضای مجازی مانند کلاب‌هاوس می‌تواند برای انسان امروزی یک موهبت باشد، با حاشیه امن قابل توجه. راحتی حضور در جمع افرادی که بنا به مقتضیات زیرساخت، براساس سلایق مشابه کنار هم گرد آمده‌اند، موقعیت جذاب و خوشایندی است که آدم‌ها را به خود جلب می‌کند.
در نوین کتاب گویا، میزان استقبال مخاطب‌ها از کتاب صوتی در این روزهای کرونایی چقدر افزایش یافت؟
در دوره‌هایی، این استقبال بیش از سه چهار برابر شد، اما حالا که کمی به روال تثبیت‌شده رسیده، تقریبا دو برابر قبل است.
آمارها نشان می‌دهد گرایش‌های مخاطبان در ایام کرونا متفاوت با قبل بود. مثلا استقبال از کتاب‌های روان‌شناسی و خودشناسی افزایش یافت. آیا شما هم در نوین کتاب چنین تغییر گرایشی را تجربه کردید؟
بله، همین‌طور است. متاسفانه یا خوشبختانه‌اش را به مخاطبان واگذار می‌کنم. اما شاید احساس نیاز به این آثار بیشتر شده یا شرایط جامعه، افراد را به سمت این باور سوق داده که ادبیات به درد جامعه بحران‌زده نمی‌خورد و متعلق به دوران شکم‌سیری و رفاه است.
کتاب‌های صوتی مثل کتاب‌های چاپی گاهی باکیفیت‌اند و گاهی استانداردهای لازم را ندارند. اما به نظر می‌رسد این اطلاع‌رسانی‌ها کامل نبوده. ما برای خرید یک کتاب صوتی به چه ویژگی‌هایی باید توجه کنیم؟
عنوان خوب، نویسنده و مترجم خوب، ناشر خوب، راوی خوب و تدوین خوب. این موارد هستند که کیفیت یک اثر شنیداری را تعیین می‌کنند.
با وجود افزایش علاقه به کتاب صوتی، چرا هیچ جشنواره تخصصی در زمینه ارزیابی و معرفی بهترین‌های این حوزه شکل نگرفته است؟
ببینید، با وجود این‌که سال‌هاست کتاب گویا در ایران تولید و منتشر می‌شود، اما تنها در سه چهار سال اخیر بوده که کتاب گویا تا حدودی جایگاه خود را پیدا کرده و مسیر درست را پیش گرفته است. اما متاسفانه، تولید و انتشار کتاب گویا هم مثل خیلی چیزهای دیگر، زیر نظر و وابسته به نهادهای دولتی و حکومتی است و تشکیل صنف و سندیکا برای چنین مواردی، کار ساده‌ای نیست. بنابراین وقتی از یک سمت، اراده‌ای از طرف متولیان برای شکل‌گیری چنین جشنواره‌هایی وجود ندارد - جشنواره‌هایی که در دنیا پیشینه‌های چندین دهه دارند - و از سمت دیگر بخش‌های خصوصی هم امکان چندانی برای راه‌اندازی این جشنواره‌ها ندارند، اوضاع چنین خواهد بود. با این‌حال ظهور چنین جشنواره‌هایی در آینده نه چندان دور، نه‌تنها محتمل که ضروری به نظر می‌رسد.
می‌گویند در دوران کرونا و خانه‌نشینی‌ها میل به شنیدن، چه در کتاب صوتی و چه پادکست، زیاد شد. آیا این ادعا درست است؟
پیشرفت تکنولوژی و در دسترس قرار گرفتن ابزارهای شنیداری، مثل گوشی‌های همراه و تبلت، و همین‌طور فراگیر شدن اینترنت و بسترهای عرضه دیجیتال محصولاتی مانند کتاب گویا، در واقع کتاب صوتی در جیب و کیف هر کسی ورود پیدا کرده است. حالا این امکان وجود دارد و به نسبت سال‌های اندکی که از شروع جدی فرآیند تولید کتاب گویا می‌گذرد، تعداد و تنوع قابل قبولی از کتاب‌های گویا در دسترس هستند. اما فراگیری کرونا، شرایطی را ایجاد کرد که انجام بسیاری از فعالیت‌ها امکان‌پذیر نبود و خیلی از آدم‌ها، به‌ویژه آنها که عادت ندارند وقت‌شان را به بطالت بگذرانند، شنیدن کتاب را برای گذران وقت و یادگیری انتخاب کرده‌اند. طبیعی است که در دوران کرونا، مشتاقان کتاب گویا نسبت به قبل، بسیار بیشتر شد و حتی خیلی از افراد در همین دوره کرونا با کتاب گویا آشنا شدند.
به نظرتان چرا میل به شنیدن در ما زیاد شده است؟ چون مثلا استقبال از اپلیکیشن‌هایی مثل کلاب‌هاوس هم خیلی زیاد بود. ظاهرا اتفاقی در ما انسان‌های این قرن در حال رخ دادن است که میل به شنیدن داریم.
شاید دلیل اصلی آن، فراگیر شدن ابزارهای شنیداری- اعم از سخت‌افزاری و نرم‌افزاری- باشد. اما در پاسخ اشاره شما به کلاب‌هاوس، چیزی که به نظر من می‌رسد، این است که جامعه ما از کمبود گفت‌و‌گو در رنج است و در شرایطی که فضاهای مناسب برای شکل گرفتن گفتمان روز به روز کمتر شده، ناگزیر یک فضای مجازی مانند کلاب‌هاوس می‌تواند برای انسان امروزی یک موهبت باشد، با حاشیه امن قابل توجه. راحتی حضور در جمع افرادی که بنا به مقتضیات زیرساخت، براساس سلایق مشابه کنار هم گرد آمده‌اند، موقعیت جذاب و خوشایندی است که آدم‌ها را به خود جلب می‌کند.
در نوین کتاب گویا، میزان استقبال مخاطب‌ها از کتاب صوتی در این روزهای کرونایی چقدر افزایش یافت؟
در دوره‌هایی، این استقبال بیش از سه چهار برابر شد، اما حالا که کمی به روال تثبیت‌شده رسیده، تقریبا دو برابر قبل است.
آمارها نشان می‌دهد گرایش‌های مخاطبان در ایام کرونا متفاوت با قبل بود. مثلا استقبال از کتاب‌های روان‌شناسی و خودشناسی افزایش یافت. آیا شما هم در نوین کتاب چنین تغییر گرایشی را تجربه کردید؟
بله، همین‌طور است. متاسفانه یا خوشبختانه‌اش را به مخاطبان واگذار می‌کنم. اما شاید احساس نیاز به این آثار بیشتر شده یا شرایط جامعه، افراد را به سمت این باور سوق داده که ادبیات به درد جامعه بحران‌زده نمی‌خورد و متعلق به دوران شکم‌سیری و رفاه است.
کتاب‌های صوتی مثل کتاب‌های چاپی گاهی باکیفیت‌اند و گاهی استانداردهای لازم را ندارند. اما به نظر می‌رسد این اطلاع‌رسانی‌ها کامل نبوده. ما برای خرید یک کتاب صوتی به چه ویژگی‌هایی باید توجه کنیم؟
عنوان خوب، نویسنده و مترجم خوب، ناشر خوب، راوی خوب و تدوین خوب. این موارد هستند که کیفیت یک اثر شنیداری را تعیین می‌کنند.
با وجود افزایش علاقه به کتاب صوتی، چرا هیچ جشنواره تخصصی در زمینه ارزیابی و معرفی بهترین‌های این حوزه شکل نگرفته است؟
ببینید، با وجود این‌که سال‌هاست کتاب گویا در ایران تولید و منتشر می‌شود، اما تنها در سه چهار سال اخیر بوده که کتاب گویا تا حدودی جایگاه خود را پیدا کرده و مسیر درست را پیش گرفته است. اما متاسفانه، تولید و انتشار کتاب گویا هم مثل خیلی چیزهای دیگر، زیر نظر و وابسته به نهادهای دولتی و حکومتی است و تشکیل صنف و سندیکا برای چنین مواردی، کار ساده‌ای نیست. بنابراین وقتی از یک سمت، اراده‌ای از طرف متولیان برای شکل‌گیری چنین جشنواره‌هایی وجود ندارد - جشنواره‌هایی که در دنیا پیشینه‌های چندین دهه دارند - و از سمت دیگر بخش‌های خصوصی هم امکان چندانی برای راه‌اندازی این جشنواره‌ها ندارند، اوضاع چنین خواهد بود. با این‌حال ظهور چنین جشنواره‌هایی در آینده نه چندان دور، نه‌تنها محتمل که ضروری به نظر می‌رسد.
