شیوه‌های دفاعی جدید

نکته‌اول در بیانات رهبر معظم انقلاب پیرامون وضعیت بیماری کرونا مبتنی بر به کارگیری آرایش و شیوه‌های دفاعی جدید و محکم است. اغراق نیست اگر بگوییم این نکته ازجمله پرتکرارترین مطالبه‌های جامعه پزشکی و متخصصان امور بهداشتی طی مدت فراگیری بوده است؛ آنقدر پرتکرار که باعث شد یکی از اولین تصمیمات ستادملی مقابله با کرونا در دولت‌سیزدهم مبتنی بر همین توصیه شکل بگیرد و به ارائه «طرح تحول مقابله با کرونا» منجر شود. طرحی که برآیند آن به گفته امیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی، عضو ستادملی مقابله با کرونا «برون‌رفت از حالت منفعلانه نهادها» درراستای مقابله با این بیماری است. تعبیر حمید سوری، اپیدمیولوژیست از «به کارگیری شیوه‌های تازه و محکم» در کلام رهبری «مشارکت نهادها و وزارتخانه‌های مختلف در مدیریت مهار اپیدمی است.» او معتقد است «مدیریت شرایط کرونا تنها از عهده یک وزارتخانه برنمی‌آید و نهادها و سازمان‌ها و وزارتخانه‌های مختلف باید با مشارکت در این امر سهمی در مهار کرونا در جامعه داشته باشند.» مسعود یونسیان هم معتقد است شیوه‌های مقابله همراه با جهش‌های مختلف به‌صورت شناور باید تغییر کند. این اپیدمیولوژیست به جام‌جم می‌گوید: «شیوه دفاعی جدید را به نوعی جهش‌های تازه ویروس مشخص می‌کند به این مفهوم که اگر سرایت‌پذیری واریانت تازه بسیار بالا باشد باید در مدیریت مهار کرونا تمرکزمان را روی برگزار‌نشدن تجمعات بگذاریم.» برای نمونه می‌توان به ساعات منع تردد اشاره کرد که به‌نظر می‌رسد به شکل نمایشی اجرا می‌شود و تاثیری بر کاهش تردد و دورهمی‌ها نداشته است.



احیای غربالگری بیماران

هر قدر توصیه ابتدایی رهبری جزو مطالبات اصلی جامعه پزشکی بوده در اجرای توصیه دیگر مورد اشاره ایشان غفلت‌های بسیاری صورت گرفته است. ایشان در حالی به «گسترش آزمایش‌های بیماریابی عمومی» توصیه کردند که حالا چند ماه است یکی از مبدعان طرح غربالگری شهید سلیمانی همواره از به حاشیه رفتن این طرح گلایه داشته است. از حمید سوری به عنوان یکی از طراحان غربالگری شهید سلیمانی می‌پرسیم چرا همچنان گسترش آزمایش‌های بیماریابی عمومی می‌تواند در کنترل یا کاهش کرونا در شرایط کنونی مؤثر باشد؟
او به جام‌جم می‌گوید:«به‌رغم همه فراز و نشیب‌هایی که در مدیریت اپیدمی داشتیم یکی از مواردی که توانسته با توجه به مؤلفه‌های بومی و شرایط اجتماعی و فرهنگی کشور ما جوابگو باشد، طرح غربالگری شهید سلیمانی بوده است.» به گفته او اقدامات و تجارب موفق در پیاده‌سازی این طرح در استان سیستان و بلوچستان به آشکاری نشان‌دهنده تأثیر این طرح بر مهار فراگیری است، وگرنه این شرایط پایدار در سیستان و بلوچستان اتفاقی به دست نیامده است. آن‌طور که از نظرات این اپیدمیولوژیست می‌توان متوجه شد «این طرح با بازنگری و اصلاحات احتمالی باید مبنای تصمیمات مدیریت فراگیری شود. نکته جالب توجه این‌که اجرای این طرح با وجود تاثیرات آشکار نیاز به بودجه زیادی ندارد و با استفاده از امکانات موجود همچون ظرفیت نیروی بسیج توانستیم به توفیقات نسبی برسیم.»



بیمه‌ها پشت مردم را خالی نکنند

روزهای ابتدایی فراگیری کرونا یکی از گفته‌های رایج درباره این بیماری این بود که «کرونا فقیر و غنی نمی‌شناسد» اما خیلی زود شکاف طبقاتی و شرایط نابسامان اقتصادی نشان داد هنگام دچار شدن به این بیماری شرایط اقتصادی مؤثر است. با توجه به فراگیر بودن بیماری کرونا اتفاقا این بیماری جزو بیماری‌های پرهزینه محسوب می‌شود، رهبر معظم انقلاب هم با اشاره به هزینه‌های سنگین آزمایش‌های تشخیص کرونا به کمک بیمه‌ها و دولت در این حوزه و البته آزمایش‌های رایگان این بیماری تاکید داشتند. همواره وقتی از هزینه بالای درمان بیماری حرف می‌زدیم بسیاری به پوشش 70درصدی بیمه‌ها اشاره داشته‌اند،‌ همچنین وقتی از لزوم آزمایش رایگان کرونا صحبت می‌شده بسیاری از نهادها به معرفی مراکزی می‌پرداختند که آزمایش کرونا را به صورت رایگان انجام می‌داده‌اند اما نکته مهم در این میان این است که برخی مراکز رایگان آزمایش کرونا هم با تاخیری یک هفته‌ای پاسخ آزمایش‌ها را می‌دهند که به نوعی از زمان طلایی درمان گذشته است.
نکته عجیب دیگری که در رابطه با وضعیت بیمه و دولت به چشم می‌خورد این‌که افرادی که تحت پوشش بیمه‌های تکمیلی هستند می‌توانند از خدمات بیمه استفاده کنند اما آنها که فقط بیمه پایه دارند،باید پول بیشتری پرداخت کنند‌! درواقع افراد کم‌برخوردار که توانایی پرداخت هزینه‌های سنگین داروهای کرونا را ندارند در دوران فراگیری کرونا بیشترین آسیب را می‌بینند. به همین دلیل باید بیمه‌ها جدی‌تر به این مساله وارد شوند و خدمات مورد نیاز بیماران را به شکل فراگیرتری زیر پوشش ببرند.



تهیه واکسن اولویت باشد

موضوع واکسیناسیون عمومی همیشه جزو مباحث اصلی روند مهار کرونا بوده است. در این میان از همان ابتدا دوگانه کاذبی پیرامون واکسن تولید داخل و واکسن وارداتی مطرح بوده است، در حالی‌که در پیام رهبر معظم انقلاب می‌توان به کلیدواژه مهمی دست پیدا کرد و آن هم تقویت تولید واکسن داخلی و تسریع در واردات واکسن است. این موضوع در مطالبه ابراهیم رئیسی از وزارت خارجه در جلسه اخیر ستاد ملی مقابله با کرونا هم وجود داشت. رئیس‌جمهور اعلام کرد از وزارت خارجه خواسته است «پیگیری‌های لازم برای تسریع و افزایش واردات واکسن» را
صورت بدهد.
علیرضا رئیسی، سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا هم چند روز پیش اعلام کرد: «120 میلیون دوز واکسن وارداتی در صورت خوش‌قولی طرف‌های خارجی طی سه ماه آینده به کشور وارد می‌شود.» هر چند حمید سوری معتقد است در شرایط کنونی با توجه به مقدار واکسن در اختیار، نحوه واکسیناسیون نیازمند یک بازنگری بنیادین است. او به جام‌جم می‌گوید: «در اولویت‌بندی واکسیناسیون دچار اشتباهات بسیاری بودیم. ما به جای این‌که گروه‌های پرخطر را در اولویت ابتدایی واکسیناسیون قرار بدهیم بسیاری از مشاغل را وارد این چرخه کردیم که اساسا با ماهیت کارآمدی واکسیناسیون در تعارض بود. ما در‌حالی گروه‌ بیماران دیابتی را در اولویت پایینی قرار دادیم که به‌عنوان مثال مشاغلی همچون رانندگان و خبرنگاران را جزو اولویت‌ها قرار داده‌‌ایم.»



درد دارو درمان دارد

 تصویر صف طویل داروخانه 13 آبان و داروخانه ارتش در پایتخت مثالی کافی برای اختلال در شبکه توزیع داروست. این را بگذارید کنار گزارش‌های بسیاری که از راه یافتن داروهای کرونا به بازار سیاه منتشر شده است؛ داروهایی که گاه تا 10 برابر قیمت مصوب آن توسط دلالان خرید و فروش می‌شود. این در‌حالی است که از همان ابتدا بسیاری از مسؤولان وزارت بهداشت راهیابی دارو به بازار سیاه را تکذیب می‌کردند. مینو محرز، متخصص بیماری‌های عفونی با تایید این روند به جام‌جم می‌گوید: «داروی رمدسیویری که اکنون در بازار سیاه است، اگر از تولیدات کارخانه‌های داخلی است باید معلوم شود که از کجا به بازار سیاه می‌آید و اگر هم از کشورهای دیگر است که واقعا فاجعه است و معلوم نیست از کجا می‌آورند.» او معتقد است تنها راه مقابله با این روند «نظارت درست وزارت بهداشت بر چرخه ورود و توزیع دارو» در بازار است. به باور این متخصص بیماری‌های عفونی، ورود داروهای تولید داخل به بازار سیاه عجیب‌تر است. او می‌گوید «دارویی مثل اکتمرا که داروی مهمی برای بیماران کرونایی محسوب می‌شود تولید داخلی است و ایجاد بازار سیاه برای آن عجیب و سؤال‌برانگیز است. علی فاطمی، نایب‌رئیس انجمن داروسازان ایران نیز با اشاره به مشکلات متعددی که این روزها گریبان شبکه تولید و توزیع دارو را گرفته است، آن را نتیجه بی‌تدبیری مسؤولان این حوزه می‌داند: «بر‌خلاف تصور، شکل‌گیری بازار سیاه داروها و حضور دلالان در این جریان، نه علت کمبود دارو بلکه معلول بی‌تدبیری است چرا که سوء تدبیر مسؤولان و عدم پیش‌بینی شرایط، باعث کمبود دارو شده است؛ در واقع هر زمان که دارویی نایاب می‌شود، تقاضا بالا می‌رود و بازار سیاه شکل می‌گیرد.» موضوعی که فاطمی آن را مخصوص به کالایی مانند دارو نمی‌داند اما معتقد است که می‌توان در رابطه با دیگر کالاها دست نگه داشت اما دارو ارتباط مستقیم با جان شهروندان دارد.
او راهکار حل مشکلات این‌چنینی را در دو شکل کوتاه‌مدت و بلند‌مدت دسته‌بندی می‌کند و می‌گوید: «یک راه‌حل معضلات فعلی در حوزه دارو، برخورد با دلالان و سوداگرانی است که روبه‌روی هر بیمارستان، درمانگاه و داروخانه‌ای ایستاده‌اند و از عدم‌وجود دارو، سوء‌استفاده می‌کنند و قیمت‌های عجیب و غریب پیشنهاد می‌دهند؛ برخوردی که موقتی است و مشکلی را در درازمدت حل نمی‌کند. اما راه دوم، برنامه‌ریزی، پیش‌بینی و تدبیر برای تامین داروهای ضروری مردم است؛ اتفاقی که اگر تا به امروز در رابطه با داروهای پرمصرف مانند رمدسیویر افتاده بود، با چنین اوضاعی روبه‌رو نبودیم.»




تعطیلی؛ بدون ملاحظه و قاطع

در میانه هر موج همواره یکی از راهکارهای مورد بحث ایجاد محدودیت و تعطیلی احتمالی شهرهایی است که به نوعی کانون شیوع کرونا می‌شوند. این موضوع در هفته‌های گذشته در رابطه با تعطیلی دو هفته‌ای تهران هم مطرح شد. رهبر معظم انقلاب اما این موضوع را «تخصصی و نیازمند بررسی در ستاد ملی مقابله با کرونا» دانسته‌اند که نتیجه آن هر چه باشد باید «بدون ملاحظه و قاطع» عمل شود. علیرضا زالی، فرمانده ستاد مقابله با کرونای تهران معتقد است: «افزایش سطح واکسیناسیون عمومی و دو هفته لاک‌داون، تنها راه قطعی برون‌رفت از شرایط فعلی بیماری کرونا در کشور است و جز آن راه دیگری وجود ندارد.» او می‌گوید:«گرچه تصمیم بسیار تلخی است اما برای آن که تا حدی ترمز مرگ و میر بیماری در کشور و تهران کشیده شود، مجبور هستیم تصمیم تلخ دو هفته لاک داون را بپذیریم.» مهدی زارع، کارشناس مدیریت بحران هم ایجاد محدودیت را تصمیمی ‌مناسب در شرایط کنونی می‌داند. او‌ به جام‌جم می‌گوید: «تجربه‌ تعطیلی‌های قبلی به خصوص نوروز 99، نشان داد زمانی که تعداد مبتلایان و فوتی‌های ناشی از این بیماری بالا رفته است، تنها راهکاری که برای مقابله با این روند جواب خواهد داد، همین تعطیلی همگانی است.» به نظر زارع، اگر متخصصان سلامت، بر این باور هستند که تعطیلی می‌تواند روند صعودی آمار را متوقف کند، باید سفت و سخت پای آن بایستند و به تبعات اقتصادی، اجتماعی و... آن فکر نکنند؛ چرا که امروز اولویت با سلامت مردم است. البته هر دوی این افراد معتقدند شیوه عملیاتی‌کردن قرنطینه تهران باید با موارد پیشین تفاوت داشته باشد و نظارت درستی بر اعمال محدودیت‌ها صورت بگیرد.



اهمیت رعایت شیوه‌نامه‌ها

یکی از نسبت‌های ثابت در طول دوره 18 ماهه فراگیری که از صحت بالایی هم برخوردار بود، نسبت کاهش یا افزایش رعایت پروتکل‌های بهداشتی به میزان ابتلا و مرگ و میرهای کرونا بود. هر چقدر درصد رعایت پروتکل‌های مورد نظر افزایش پیدا می‌کرد میزان ابتلا پایین می‌آمد و هرچه در رعایت این شیوه‌نامه‌ها کوتاهی صورت می‌گرفت کشور وارد موج تازه‌ای از طغیان کرونا قرار می‌گرفت. اما سوال این است که چه باید کرد رعایت شیوه‌نامه‌ها توسط شهروندان شبیه ابتدای دوره فراگیری شود؟
حمید سوری اپیدمیولوژیست معتقد است به لحاظ روانی شاید نتوانیم میزان اهمیت این پروتکل‌ها را برای مردم تشریح کنیم چراکه همین امروز تقریبا همه مردم به تاثیر رعایت این پروتکل‌ها آگاهی دارند اما نکته مهم تاکید چندباره بر این موضوع است که رعایت پروتکل‌های بهداشتی راهی اثبات‌شده، سریع و موثر در کندشدن چرخه سرایت است. آن هم در شرایط کنونی که با واریانتی روبه‌رو هستیم که دلیل شیوع آن بی‌توجهی به همین شیوه‌نامه‌هاست. او به جام‌جم می‌گوید: «حسن اجرای یک تصمیم درست تاثیراتش را در چنین بزنگاه‌هایی نشان می‌دهد، وقتی مسوولان منع تردد شبانه را به عنوان یک راهکار به صورت نمایشی اجرا می‌کنند تاثیر آن را باید در رعایت پروتکل‌های معمول شهروندان هم انتظار داشت.» این در حالی است که برخی از کارشناسان معتقدند اجرای طرح‌هایی که تاثیری بر کنترل کرونا ندارد در نهایت سبب دلسردی مردم نسبت به کارآمدی مدیران می‌شود.



استفاده از ظرفیت نیروهای مسلح

یکی از تلخ‌ترین تصاویر روزهای اخیر در میانه فراگیری کرونای دلتا در ایران، سرگردانی بیماران در مراکز درمانی به دلیل نبود تخت‌های بیمارستانی است. حضور آنها در محوطه باز مراکز درمانی و حتی در پارکینگ‌ بیمارستان‌ها تلخی این تصاویر را دوچندان کرده است. این در حالی است که همواره یکی از راهکارها در میانه موج‌های مختلف استفاده از ظرفیت نیروهای مسلح در این زمینه بوده است. نکته‌ای که یکی از توصیه‌های رهبر معظم انقلاب را در پیام تصویری اخیر ایشان تشکیل می‌دهد. مهر سال گذشته هم پیرو فرمان رهبر معظم انقلاب، ستاد کل نیروهای مسلح طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد تمام مراکز درمانی و بیمارستان‌های نیروهای مسلح با حداکثر ظرفیت در اختیار بیماران مبتلا به کرونا قرار می‌گیرد. این موضوع باز هم در بیانات ایشان مورد تاکید قرار گرفته است. مسعود مردانی، عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا معتقد است فارغ از در اختیار گذاشتن مراکز درمانی متعلق به نیروهای مسلح این نهاد می‌تواند نقش پررنگ‌تری در شرایط کنونی ایفا کند. او به جام‌جم می‌گوید: «نیروهای مسلح و البته نهادهایی همچون وزارت ورزش و شهرداری‌ها می‌توانند ظرفیت واکسیناسیون کنونی را چند برابر کنند.»


راه نجات کادر درمان

خستگی، واژه مناسبی برای توصیف شرایط کنونی اعضای کادر درمانی ایران نیست، بسیاری معتقدند با تداوم این روند نظام درمانی ایران در آستانه فروپاشی روانی قرار گرفته است. اما سوال این است که چگونه می‌توانیم باعث فروکش بیماری و البته تنفس کادر درمانی بشویم؟ رئیس کل سازمان نظام پرستاری معتقد است در این حوزه نیازمند به یک بازنگری در ترکیب اعضای ستاد ملی مقابله با کرونا هستیم.
محمد میرزابیگی می‌گوید: «دولت جدید هر چه زودتر باید در جایگاه و ترکیب ستاد ملی کرونا و قرارگاه کرونا بازنگری کند، باید از نمایندگان نیروهای مردمی و نیروهای صف خدمت هم در این ساختار حضور داشته باشند تا ستاد ملی کرونا از کف بیمارستان‌ها، خیابان‌ها و زندگی روزمره مردم به موقع مطلع شود. سازمان‌های غیر دولتی مثل نظام پزشکی، نظام پرستاری و بسیج نیز باید در کنار هم قرار گیرند.» راهکار دیگر او در رابطه با برداشتن فشار از روی دوش کادر درمان تقویت خدمات درمانی در منزل است.
او می‌گوید:« نکته دیگر تقویت سیستم مراقبت در منزل است. باید از این خدمات استفاده کنیم تا مردم کمتر به بیمارستان‌ها مراجعه کنند. بی‌شک سیستم مراقبت در منزل به میزان زیادی می‌تواند به این فرآیند کمک کند.» راهکار نهایی او هم تشویق کادر درمانی است. او معتقد است اصلاح پرداخت حقوق و مزایا به پرستاران بسیار ضروری است و «اکنون زمان پرداخت فوق‌العاده خاص و بخشودگی مالیاتی و اعطای امتیازات ایثارگری به مدافعان سلامت است.» فراموش نکنیم که کادر درمان این روزها با مشکلات زیادی روبه‌روست.




رعایت پروتکل‌ها در عزاداری

توصیه رهبر معظم انقلاب در رابطه با برگزاری مراسم عزاداری ماه محرم به نوعی یادآوری همان توصیه سال گذشته ایشان است. موضوع برگزاری عزاداری‌ها امسال مورد اشاره وزارت کشور هم قرار گرفته است و دیروز عبدالرضا رحمانی فضلی هم اعلام کرد با برگزاری مراسم در فضای بسته برخورد خواهد شد. در حاشیه این اظهارات یکی از مسوولان هیات‌های عزاداری در شهر مشهد که تصاویر برگزاری مراسم آنها منتشر شده بود با انتشار یادداشتی با اشاره به تاکید رهبر معظم انقلاب به هیات‌ها مبنی بر رعایت کامل شیوه‌نامه‌های بهداشتی در برگزاری مراسم عزاداری ایام محرم بابت تخلفات کرونایی به وجود آمده در شب اول محرم در این هیأت عذرخواهی کرد. ایرج خسرونیا، رئیس جامعه پزشکان داخلی ایران هم معتقد است برگزاری تجمعی مراسم عزاداری یک خطر بالقوه بر تسریع شیوع بیماری در جامعه است. او می‌گوید: « مردم از هر گونه تجمع باید بپرهیزند، هر خانه می‌تواند به یک محل عزاداری تبدیل شده و اعضای خانواده با استفاده از وسایل ارتباط جمعی به سوگواری برای امام حسین(ع) و یارانش بپردازند.»