کیفیت آموزشی فدای«حقوق»
از روزی که وزیر وقت اعلام کرد 98درصد بودجه آموزش و پرورش صرف حقوق و دستمزد میشود، دو دولت روی کارآمدهاند و عمر کاریشان به پایان رسیده، با این حال چیزی عوض نشده و در روی همان پاشنه سابق میگردد.
آموزش و پرورش با 16میلیون و 200هزار دانشآموز۹۷ هزار کارکنان شاغل و ۳۸هزار بازنشسته مشغول به خدمت دارد و سر و کار داشتن با دستکم نیمی از جمعیت کشور بهعنوان والدین عریض و طویلترین دستگاه دولتی است که انتظار میرود این طول و عرض هنگام بودجهریزی به کارش بیاید. در نگاهی کلی البته هر سال بودجه آموزش و پرورش افزایش مییابد و حدود 10 تا 12درصد بودجه کل کشور را در اختیار میگیرد ولی با باریک شدن در ردیفهای بودجهای است که حقیقت آشکار میشود. حقیقت این است: بیش از 97درصد بودجه وزارتخانه صرف پرداخت حقوق و دستمزد میشود و رسالتهای مهم و کلیدی آموزش و پرورش که با کیفیت بخشی به آموزش و برقراری عدالت آموزشی ارتباط مستقیم دارد یا دست خالی میماند یا از بودجه، بهرههای قطره چکانی میبرد.این ماجرا در لایحه بودجه 1402 نیز تکرار شده به نحوی که گرچه سهم آموزش و پرورش از بودجه 242هزار میلیارد تومانی کل کشور، 11.2درصد است و با این که بودجه سال آینده وزارتخانه نسبت به امسال 21درصد رشد داشته ولی این اضافات باید در بخش حقوق و دستمزد هزینه شود، نه جای دیگر. این روزها که جزئیات بودجه در کمیسیونهای تخصصی مجلس در حال بررسی و چکشکاری است بهترین فرصت است تا سهم اقدامات کیفی از بودجه که فقط 2.6درصد است، ترمیم شود چراکه بودجه پیشنهادی سال آینده آموزش و پرورش حتی بهزعم مسئولان وزارتخانه، تربیت محور و دانشآموز محور نیست و به موجود زندهای به نام مدرسه توجهی ندارد.
قطع یارانه و ارزش افزوده
مالیات بر ارزش افزوده یکی از منابع درآمدی دولت است و عوایدی که از این محل حاصل میشود در موضوعاتی همچون عمران شهرها و روستاهاتکمیل پوشش درمانی، ارتقای بیمه بیماران صعب العلاج، تجهیز بیمارستانها و توسعه ورزش مدارس خرج میشود. در بودجه 1401 سهم آموزش و پرورش از این مالیات، روی کاغذ 2000 میلیارد تومان بود که در نهایت به گفته معاون برنامهریزی و توسعه، منابع این وزارتخانه فقط 40 میلیارد تومان دست آموزش و پرورش را گرفت. این درحالی است که در لایحه بودجه سال آینده همین سهم نیز حذف شده و آموزش و پرورش از مالیات بر ارزش افزوده بینصیب مانده است. در این لایحه، سهمی از محل هدفمندی یارانهها نیز به آموزش و پرورش نرسیده و در شرایطی که امسال حدود 10هزار میلیارد تومان از این مجرا به وزارتخانه اختصاص یافته در بودجه سال آینده این سهمیه به کل حذف شده است. در واقع قطع سهم آموزش و پرورش از دو منبع درآمدی مهم دولت جای بحث دارد و لازم است کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس به این موضوع ورود جدی کند.
سرانههای ریزدانه
آموزش و پرورش یکی از دستگاههای دولتی است که کسری بودجه انباشته دارد و این کسریها هیچگاه بهصورت ریشهای مداوا نمیشود. در نتیجه فشار آن بهصورت مطالبات معوق بر کارکنان و افت کیفیت آموزشی بر دانشآموزان وارد میآید. این کسری از دولتی به دولت دیگر نیز ادامه مییابد، زیرا بهعنوان نمونه، امسال فقط 30درصد اعتبارات کیفیت بخشی به حساب وزارتخانه واریز شده است. به گفته صادق ستاری فرد، معاون برنامهریزی و توسعه منابع آموزش و پرورش در این شرایط هنوز از 1500میلیارد تومانی که براساس مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا باید در اختیار آموزش و پرورش قرار میگرفت نیز خبری نیست. ماحصل کار این که کسری بودجهها عمیقتر و تثبیت و تعمیق یادگیریها دچار خدشه میشود.در میانه این کسریها بدیهی است که سرانههای دانشآموزی، یکی از قربانیان اصلی میشود که این قربانی شدن از لابهلای لایحه بودجه سال آینده بهخوبی قابل استخراج است. برای مثال، 4900میلیارد تومان بهعنوان سرانه دانشآموزی برای یک سال در نظر گرفته شده که به این ترتیب با درنظر گرفتن جمعیت 16میلیون نفری دانشآموزان، سهم روزانه هر نفر 2000 تومان میشود، آن هم در حالی که سرانه دانشآموزی در مدارس شبانهروزی برای هر روز 19هزار تومان برآورد شده است. در این میان وضعیت سرانه پرورشی مدارس وخیمتر و طبق اعلام معاون وزیر، 40 تومان برای هر دانشآموز است؛ مبلغی که به تعبیر وی با آن حتی نمیشود یک حبه قند خرید. نادیده گرفته شدن ردیف اعتباری برای بودجه شیر مدارس و تغذیه دانشآموزان مناطق محروم نیز یکی از ویژگیهای بودجه 1402 است که عملا سیاست اخیر آموزش و پرورش برای تغذیه رایگان به حدود پنج میلیون دانشآموز مناطق محروم را به چالش میکشد.
تعطیلی عمران
بخش عمرانی آموزش و پرورش که بهصورت ملموس توسط سازمان نوسازی مدارس در قالب ساخت و مقاوم سازی مدارس نمود دارد نیز در بودجه سال آینده مورد بیمهری واقع شده. به این ترتیب در حالی که اعتبارات عمرانی دولت در لایحه بودجه سال آینده 26درصد رشد کرده اما سهم عمرانی آموزش و پرورش 31درصد و اعتبارات سازمان نوسازی مدارس کشور نیز 15درصد کاهش یافته که زمینگیر شدن پروژههای مدرسه سازی یکی از بدیهیترین پیامدهای این شیوه بودجهریزی خواهد بود. یکی از چالشهای حوزه مدرسهسازی در کشور، پروژههای نیمهکاره است که از آن بهعنوان مهمترین پروژه نیمهتمام دولت یاد میشود. این پروژهها که بیش از 6000 مورد در کشور است بهاندازهای گرفتار چالشهای بودجهایاند که به گفته رئیس سابق سازمان نوسازی مدارس، هیچ پروژه جدیدی با منابع دولتی آغاز نمیشود بلکه پروژههای آموزشی باید با منابع خیرین آغاز شود و دولت در ادامه برای تکمیل آنها اقدام کند. در سالهای 1399 و 1400 دولت هر سال 2350 میلیارد تومان و در سال 1401، 3200 میلیارد تومان برای تکمیل پروژههای نیمهتمام خیرین اختصاص داد. برای همین جای سؤال است که چرا اعتبارات این بخش برای سال آینده کاهشی شده، آن هم در شرایطی که به گفته معاون برنامهریزی آموزش و پرورش، 135هزار دانشآموز متوسطه اول بهعلت کمبود فضا (و البته کمبود نیرو) در8400 کلاس مختلط درس میخوانند.
بخشهایی از بودجه آموزش و پرورش که به بازنگری نیاز دارد
1- اعتبارات اجرای سندتحول بنیادین آموزش و پرورش
2- اعتبارات مربوط به فعالیتهای پرورشی و امور تربیتی
3- تامین اعتبار مستقل برای جذب بازماندگان از تحصیل
4- اعتبارات مربوط به تغذیه دانش آموزان محروم و عشایری
5- تامین اعتبار حقالتدریس، خرید خدمات آموزشی و برونسپاری
6- ایجاد ردیف مستقل برای پرداخت مطالبات و دیون وزارتخانه
7- تامین اعتبار برای دانشآموزان المپیادی
آوید طالبیان - گروه جامعه
قطع یارانه و ارزش افزوده
مالیات بر ارزش افزوده یکی از منابع درآمدی دولت است و عوایدی که از این محل حاصل میشود در موضوعاتی همچون عمران شهرها و روستاهاتکمیل پوشش درمانی، ارتقای بیمه بیماران صعب العلاج، تجهیز بیمارستانها و توسعه ورزش مدارس خرج میشود. در بودجه 1401 سهم آموزش و پرورش از این مالیات، روی کاغذ 2000 میلیارد تومان بود که در نهایت به گفته معاون برنامهریزی و توسعه، منابع این وزارتخانه فقط 40 میلیارد تومان دست آموزش و پرورش را گرفت. این درحالی است که در لایحه بودجه سال آینده همین سهم نیز حذف شده و آموزش و پرورش از مالیات بر ارزش افزوده بینصیب مانده است. در این لایحه، سهمی از محل هدفمندی یارانهها نیز به آموزش و پرورش نرسیده و در شرایطی که امسال حدود 10هزار میلیارد تومان از این مجرا به وزارتخانه اختصاص یافته در بودجه سال آینده این سهمیه به کل حذف شده است. در واقع قطع سهم آموزش و پرورش از دو منبع درآمدی مهم دولت جای بحث دارد و لازم است کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس به این موضوع ورود جدی کند.
سرانههای ریزدانه
آموزش و پرورش یکی از دستگاههای دولتی است که کسری بودجه انباشته دارد و این کسریها هیچگاه بهصورت ریشهای مداوا نمیشود. در نتیجه فشار آن بهصورت مطالبات معوق بر کارکنان و افت کیفیت آموزشی بر دانشآموزان وارد میآید. این کسری از دولتی به دولت دیگر نیز ادامه مییابد، زیرا بهعنوان نمونه، امسال فقط 30درصد اعتبارات کیفیت بخشی به حساب وزارتخانه واریز شده است. به گفته صادق ستاری فرد، معاون برنامهریزی و توسعه منابع آموزش و پرورش در این شرایط هنوز از 1500میلیارد تومانی که براساس مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا باید در اختیار آموزش و پرورش قرار میگرفت نیز خبری نیست. ماحصل کار این که کسری بودجهها عمیقتر و تثبیت و تعمیق یادگیریها دچار خدشه میشود.در میانه این کسریها بدیهی است که سرانههای دانشآموزی، یکی از قربانیان اصلی میشود که این قربانی شدن از لابهلای لایحه بودجه سال آینده بهخوبی قابل استخراج است. برای مثال، 4900میلیارد تومان بهعنوان سرانه دانشآموزی برای یک سال در نظر گرفته شده که به این ترتیب با درنظر گرفتن جمعیت 16میلیون نفری دانشآموزان، سهم روزانه هر نفر 2000 تومان میشود، آن هم در حالی که سرانه دانشآموزی در مدارس شبانهروزی برای هر روز 19هزار تومان برآورد شده است. در این میان وضعیت سرانه پرورشی مدارس وخیمتر و طبق اعلام معاون وزیر، 40 تومان برای هر دانشآموز است؛ مبلغی که به تعبیر وی با آن حتی نمیشود یک حبه قند خرید. نادیده گرفته شدن ردیف اعتباری برای بودجه شیر مدارس و تغذیه دانشآموزان مناطق محروم نیز یکی از ویژگیهای بودجه 1402 است که عملا سیاست اخیر آموزش و پرورش برای تغذیه رایگان به حدود پنج میلیون دانشآموز مناطق محروم را به چالش میکشد.
تعطیلی عمران
بخش عمرانی آموزش و پرورش که بهصورت ملموس توسط سازمان نوسازی مدارس در قالب ساخت و مقاوم سازی مدارس نمود دارد نیز در بودجه سال آینده مورد بیمهری واقع شده. به این ترتیب در حالی که اعتبارات عمرانی دولت در لایحه بودجه سال آینده 26درصد رشد کرده اما سهم عمرانی آموزش و پرورش 31درصد و اعتبارات سازمان نوسازی مدارس کشور نیز 15درصد کاهش یافته که زمینگیر شدن پروژههای مدرسه سازی یکی از بدیهیترین پیامدهای این شیوه بودجهریزی خواهد بود. یکی از چالشهای حوزه مدرسهسازی در کشور، پروژههای نیمهکاره است که از آن بهعنوان مهمترین پروژه نیمهتمام دولت یاد میشود. این پروژهها که بیش از 6000 مورد در کشور است بهاندازهای گرفتار چالشهای بودجهایاند که به گفته رئیس سابق سازمان نوسازی مدارس، هیچ پروژه جدیدی با منابع دولتی آغاز نمیشود بلکه پروژههای آموزشی باید با منابع خیرین آغاز شود و دولت در ادامه برای تکمیل آنها اقدام کند. در سالهای 1399 و 1400 دولت هر سال 2350 میلیارد تومان و در سال 1401، 3200 میلیارد تومان برای تکمیل پروژههای نیمهتمام خیرین اختصاص داد. برای همین جای سؤال است که چرا اعتبارات این بخش برای سال آینده کاهشی شده، آن هم در شرایطی که به گفته معاون برنامهریزی آموزش و پرورش، 135هزار دانشآموز متوسطه اول بهعلت کمبود فضا (و البته کمبود نیرو) در8400 کلاس مختلط درس میخوانند.
بخشهایی از بودجه آموزش و پرورش که به بازنگری نیاز دارد
1- اعتبارات اجرای سندتحول بنیادین آموزش و پرورش
2- اعتبارات مربوط به فعالیتهای پرورشی و امور تربیتی
3- تامین اعتبار مستقل برای جذب بازماندگان از تحصیل
4- اعتبارات مربوط به تغذیه دانش آموزان محروم و عشایری
5- تامین اعتبار حقالتدریس، خرید خدمات آموزشی و برونسپاری
6- ایجاد ردیف مستقل برای پرداخت مطالبات و دیون وزارتخانه
7- تامین اعتبار برای دانشآموزان المپیادی
آوید طالبیان - گروه جامعه