نگاهی به دروس تفسیر آیت‌ا... جوادی آملی از شبکه‌های قرآن و معارف صداوسیما
طولانی‌ترین تفسیر کتاب آسمانی جهان در رسانه‌ملی
مبسوط‌ترین شرح و تفسیر قرآن که در جهان اسلام، همتا و سابقه ندارد، متعلق به آیت‌ا... جوادی آملی است حضرت استاد، از مهر59 (ذی‌القعده1400هجری) دروس تفسیر قرآن را آغاز کرد. دو سال نخست، به تفسیر موضوعی و مقدمات تفسیر قرآن گذشت و برای هر کدام به طور تقریبی، 60 جلسه برگزار شد. درس‌های سال 60 با عنوان «مقدمات تفسیر قرآن»، در ابتدای جلد اول از تفسیر تسنیم در سال78 به طور خلاصه منتشر شد. الباقی مجلد اول، به تفسیر سوره حمد اختصاص یافت (این مجلد، 640 صفحه دارد).
ویژگی‌های تفسیر آیت ا... جوادی آملی
از مهر 61، دروس تفسیر ترتیبی از ابتدای قرآن و با سوره حمد آغاز شد و 38 جلسه به طول انجامید (هر جلسه در حدود 40 دقیقه). سپس سوره بقره تفسیر و 581 جلسه برای آن برگزار شد. و آنگاه نوبت به سوره‌های آل‌عمران، نساء و... رسید؛ به ترتیب فهرست قرآن. از همان آغاز یعنی سال 61 صوت جلسات، ضبط می‌شد. ضبط تصویری (ویدئویی) از سال 63 انجام شد و تا جلسه آخر ادامه یافت. اوایل اسفند 98 که دروس به دلیل کرونا تعطیل شد، استاد رضایت داد نیمه‌پایانی از جزء 30 قرآن بدون حضور شاگردان ضبط شود. به این ترتیب، 48 جلسه باقی‌مانده از تفسیر قرآن، در 48 روز متوالی در اسفند 98 و فروردین 99 تصویربرداری شد. آخرین جلسه نیز روز 29 فروردین ضبط و در سایت معظمٌ له، بارگذاری شد. حضرت استاد ضمن تفسیر آیات، هر سخنی که در مورد آن آیه، قابل طرح است را مطرح می‌کند. از ادب، معانی، اشتقاق، فقه، اصول، منطق، دین‌شناسی، علوم، کلام، تاریخ، عرفان، حدیث، قرائات مختلف آیه و حتی رسم‌الخط آیات. یک روش حضرت آیت‌ا... که به جامع‌الاطراف شدن مباحث می‌انجامد، استناد و ارجاع به حدود 30 عنوان از کتاب‌های تفسیر قرآن است. حضرت استاد در حین درس، سخن آن مفسر را نقل، و سپس نقد یا تایید می‌کند. در این میانه مهم‌ترین تفسیر، المیزان است که متن درسی طلاب در این سلسله از دروس محسوب می‌شود. به عبارت دیگر، طلبه‌ها باید قبل از شروع درس، تفسیر المیزان را مرور کرده باشند؛ لااقل در خصوص آیات مورد بحث در هر روز. به این ترتیب، می‌توان گفت که تفسیر آیت‌ا... جوادی آملی، شرح‌گونه‌ای است بر تفسیر شریف المیزان؛ شرحی مبسوط که 20 جلد المیزان را به 80 مجلد تفسیر تسنیم تبدیل کرده‌است. مثلا اگر تفسیر المیزان در آیات 116 تا 120 از سوره مائده، از «ادب انبیاء» بحث کرده، حضرت استاد نیز این موضوع را ذیل همان آیات بحث می‌کند. البته این به معنای آن نیست که ایشان صددرصد با آرای استادشان علامه‌طباطبایی موافق هستند. مواردی هم وجود دارد که آرای علامه را با اقامه برهان، نپذیرفته و نظر خاص خودشان را مطرح کرده‌اند.
پخش دروس تفسیر، از شبکه‌های قرآن و معارف صداوسیما
صوت و تصویر دروس تفسیر آیت‌ا... جوادی آملی از چهار شبکه از شبکه‌های صداوسیما پخش می‌شود. بسیار نیکوست مخاطبان گرانمایه یک یا دو برنامه را انتخاب و به طور مستمر آن را استماع کنند و خواهنددید برکت عجیبی به زندگی آنها وارد خواهدشد و عالم هستی را به گونه‌ای دیگر مشاهده خواهندکرد. راقم خود به این طریق عمل نموده و در طول 20 سال اخیر، یک دور تفسیر را از ابتدا تا انتهای قرآن با معظم له همراهی و یادداشت‌برداری کرده‌است. باید گفت که این بزرگ‌ترین برکت در زندگی این حقیر بوده و شکر آن را نمی‌توان به جای آورد. رادیو سراسری (ایران) از اواخر دهه 60 پخش تفاسیر آیت‌ا... جوادی آملی را آغاز کرد. جدول پخش آن برنامه، برای سحرها تنظیم شده بود اما زمانی که رادیوهای تخصصی به وجود آمد، رادیو ایران پخش دروس را متوقف کرد. نخستین رادیوی تخصصی، رادیو قرآن بود که از دی 76 پخش خود را به 24 ساعت افزایش داد.
1- رادیو قرآن
نام برنامه: سروش هدایت
زمان: شنبه تا چهارشنبه/ ساعت 22
پخش کنونی: سوره انفطار (سوره 82)
رادیو قرآن، از سال 76 پخش جلسات تفسیر را از ابتدای قرآن آغاز کرد و هم‌اکنون به آیات سوره انفطار رسیده‌است. سردبیر این برنامه، آقای حسین خانی است. در سه سال اخیر، مدت زمان برنامه به نصف کاهش یافته (حدود 20 دقیقه)، طوری که هر جلسه در دو قسمت پخش می‌شود. قسمت‌های پخش شده، در سایت رادیو قرآن بارگذاری می‌شود. بسیار لازم است رادیو قرآن، زمانی از جدول پخش خود را برای تکرار این برنامه اختصاص دهد.
2- رادیو معارف
نام برنامه: بر کرانه نور
زمان: شنبه تا چهارشنبه/ ساعت 6 / تکرار: 21و10 دقیقه
پخش کنونی: سوره آل‌عمران، آیه 84
از سال 77 همزمان با تأسیس رادیو معارف، پخش دروس تفسیر آیت‌ا... جوادی آملی نیز آغاز شد. در سال‌های ابتدایی، روزهای پنجشنبه به سؤال و جواب اختصاص داشت. به این ترتیب مخاطبان، در تماس با روابط عمومی رادیو معارف، سؤالات خود را می‌پرسیدند. مسئولان برنامه نیز آنها را به حضرت استاد عرضه و جواب‌های ایشان را ضبط و از رادیو پخش می‌کردند. حضرت استاد تا حدود دو سال به این رویه ادامه داد. سپس دو نفر از شاگردان ایشان از جمله حجت‌الاسلام علی اسلامی برای این کار انتخاب شدند. اما از سال90، این سؤال و جواب‌ها نیز متوقف شد. یک برهان این بود که آیات دیگر قرآن، جواب سؤال مخاطبان را خواهدداد. زیرا آیات قرآن، یکدیگر را تفسیر می‌کنند. سردبیر برنامه بر کرانه نور، آقای علی برخورداری است. رادیو معارف متأسفانه زمان پخش خود برای این برنامه را، از 35 به 30 دقیقه کاهش داده‌است. در حالی که دروس آیت‌ا... جوادی حدود 40دقیقه است. امیدواریم مدیران رادیو معارف و به ویژه سردبیر محترم، این برنامه را به جایگاه سابق خود برگردانند. سایت رادیومعارف، قسمت‌های پخش شده را بارگذاری می‌کند.
3- شبکه قرآن و معارف سیما
نام برنامه: سحاب رحمت
زمان: شنبه تا پنجشنبه/ ساعت 7و20 دقیقه صبح
پخش کنونی: سوره ذاریات (سوره 51)
تفسیر استاد جوادی آملی از سال 89 از شبکه قرآن سیما پخش می‌شود. در ابتدا، زمان پخش برنامه، ساعت 15 بود. سپس چند نوبت تغییر کرد و اکنون به ساعت 7و20 دقیقه صبح منتقل شد که زمان مناسبی هست. آیات تلاوت شده به صورت تصویری نشان داده می‌شوند و برای مخاطبانی که در محضر نسخه قرآن نیستند، مناسب است.
4- شبکه چهار سیما
نام برنامه: صهبای تسنیم
زمان پخش (سال 99): هر روز، ساعت 6 و15 دقیقه صبح
(متأسفانه پخش این برنامه متوقف شده‌است)
این برنامه تا سال 98 فقط ظهرهای جمعه پخش می‌شد اما در ماه مبارک رمضان، به پخش روزانه می‌رسید. از سال 99 به طور صبحگاهی و روزانه پخش شد اما در پایان سال، متوقف شد. امید است پخش روزانه این تفسیر، از فروردین 1402 که مقارن با ماه مبارک رمضان است، مجدد شروع شود و تداوم داشته باشد.
امیر اهوارکی - روزنامه‌نگار
از مهر 61، دروس تفسیر ترتیبی از ابتدای قرآن و با سوره حمد آغاز شد و 38 جلسه به طول انجامید (هر جلسه در حدود 40 دقیقه). سپس سوره بقره تفسیر و 581 جلسه برای آن برگزار شد. و آنگاه نوبت به سوره‌های آل‌عمران، نساء و... رسید؛ به ترتیب فهرست قرآن. از همان آغاز یعنی سال 61 صوت جلسات، ضبط می‌شد. ضبط تصویری (ویدئویی) از سال 63 انجام شد و تا جلسه آخر ادامه یافت. اوایل اسفند 98 که دروس به دلیل کرونا تعطیل شد، استاد رضایت داد نیمه‌پایانی از جزء 30 قرآن بدون حضور شاگردان ضبط شود. به این ترتیب، 48 جلسه باقی‌مانده از تفسیر قرآن، در 48 روز متوالی در اسفند 98 و فروردین 99 تصویربرداری شد. آخرین جلسه نیز روز 29 فروردین ضبط و در سایت معظمٌ له، بارگذاری شد. حضرت استاد ضمن تفسیر آیات، هر سخنی که در مورد آن آیه، قابل طرح است را مطرح می‌کند. از ادب، معانی، اشتقاق، فقه، اصول، منطق، دین‌شناسی، علوم، کلام، تاریخ، عرفان، حدیث، قرائات مختلف آیه و حتی رسم‌الخط آیات. یک روش حضرت آیت‌ا... که به جامع‌الاطراف شدن مباحث می‌انجامد، استناد و ارجاع به حدود 30 عنوان از کتاب‌های تفسیر قرآن است. حضرت استاد در حین درس، سخن آن مفسر را نقل، و سپس نقد یا تایید می‌کند. در این میانه مهم‌ترین تفسیر، المیزان است که متن درسی طلاب در این سلسله از دروس محسوب می‌شود. به عبارت دیگر، طلبه‌ها باید قبل از شروع درس، تفسیر المیزان را مرور کرده باشند؛ لااقل در خصوص آیات مورد بحث در هر روز. به این ترتیب، می‌توان گفت که تفسیر آیت‌ا... جوادی آملی، شرح‌گونه‌ای است بر تفسیر شریف المیزان؛ شرحی مبسوط که 20 جلد المیزان را به 80 مجلد تفسیر تسنیم تبدیل کرده‌است. مثلا اگر تفسیر المیزان در آیات 116 تا 120 از سوره مائده، از «ادب انبیاء» بحث کرده، حضرت استاد نیز این موضوع را ذیل همان آیات بحث می‌کند. البته این به معنای آن نیست که ایشان صددرصد با آرای استادشان علامه‌طباطبایی موافق هستند. مواردی هم وجود دارد که آرای علامه را با اقامه برهان، نپذیرفته و نظر خاص خودشان را مطرح کرده‌اند.
پخش دروس تفسیر، از شبکه‌های قرآن و معارف صداوسیما
صوت و تصویر دروس تفسیر آیت‌ا... جوادی آملی از چهار شبکه از شبکه‌های صداوسیما پخش می‌شود. بسیار نیکوست مخاطبان گرانمایه یک یا دو برنامه را انتخاب و به طور مستمر آن را استماع کنند و خواهنددید برکت عجیبی به زندگی آنها وارد خواهدشد و عالم هستی را به گونه‌ای دیگر مشاهده خواهندکرد. راقم خود به این طریق عمل نموده و در طول 20 سال اخیر، یک دور تفسیر را از ابتدا تا انتهای قرآن با معظم له همراهی و یادداشت‌برداری کرده‌است. باید گفت که این بزرگ‌ترین برکت در زندگی این حقیر بوده و شکر آن را نمی‌توان به جای آورد. رادیو سراسری (ایران) از اواخر دهه 60 پخش تفاسیر آیت‌ا... جوادی آملی را آغاز کرد. جدول پخش آن برنامه، برای سحرها تنظیم شده بود اما زمانی که رادیوهای تخصصی به وجود آمد، رادیو ایران پخش دروس را متوقف کرد. نخستین رادیوی تخصصی، رادیو قرآن بود که از دی 76 پخش خود را به 24 ساعت افزایش داد.
1- رادیو قرآن
نام برنامه: سروش هدایت
زمان: شنبه تا چهارشنبه/ ساعت 22
پخش کنونی: سوره انفطار (سوره 82)
رادیو قرآن، از سال 76 پخش جلسات تفسیر را از ابتدای قرآن آغاز کرد و هم‌اکنون به آیات سوره انفطار رسیده‌است. سردبیر این برنامه، آقای حسین خانی است. در سه سال اخیر، مدت زمان برنامه به نصف کاهش یافته (حدود 20 دقیقه)، طوری که هر جلسه در دو قسمت پخش می‌شود. قسمت‌های پخش شده، در سایت رادیو قرآن بارگذاری می‌شود. بسیار لازم است رادیو قرآن، زمانی از جدول پخش خود را برای تکرار این برنامه اختصاص دهد.
2- رادیو معارف
نام برنامه: بر کرانه نور
زمان: شنبه تا چهارشنبه/ ساعت 6 / تکرار: 21و10 دقیقه
پخش کنونی: سوره آل‌عمران، آیه 84
از سال 77 همزمان با تأسیس رادیو معارف، پخش دروس تفسیر آیت‌ا... جوادی آملی نیز آغاز شد. در سال‌های ابتدایی، روزهای پنجشنبه به سؤال و جواب اختصاص داشت. به این ترتیب مخاطبان، در تماس با روابط عمومی رادیو معارف، سؤالات خود را می‌پرسیدند. مسئولان برنامه نیز آنها را به حضرت استاد عرضه و جواب‌های ایشان را ضبط و از رادیو پخش می‌کردند. حضرت استاد تا حدود دو سال به این رویه ادامه داد. سپس دو نفر از شاگردان ایشان از جمله حجت‌الاسلام علی اسلامی برای این کار انتخاب شدند. اما از سال90، این سؤال و جواب‌ها نیز متوقف شد. یک برهان این بود که آیات دیگر قرآن، جواب سؤال مخاطبان را خواهدداد. زیرا آیات قرآن، یکدیگر را تفسیر می‌کنند. سردبیر برنامه بر کرانه نور، آقای علی برخورداری است. رادیو معارف متأسفانه زمان پخش خود برای این برنامه را، از 35 به 30 دقیقه کاهش داده‌است. در حالی که دروس آیت‌ا... جوادی حدود 40دقیقه است. امیدواریم مدیران رادیو معارف و به ویژه سردبیر محترم، این برنامه را به جایگاه سابق خود برگردانند. سایت رادیومعارف، قسمت‌های پخش شده را بارگذاری می‌کند.
3- شبکه قرآن و معارف سیما
نام برنامه: سحاب رحمت
زمان: شنبه تا پنجشنبه/ ساعت 7و20 دقیقه صبح
پخش کنونی: سوره ذاریات (سوره 51)
تفسیر استاد جوادی آملی از سال 89 از شبکه قرآن سیما پخش می‌شود. در ابتدا، زمان پخش برنامه، ساعت 15 بود. سپس چند نوبت تغییر کرد و اکنون به ساعت 7و20 دقیقه صبح منتقل شد که زمان مناسبی هست. آیات تلاوت شده به صورت تصویری نشان داده می‌شوند و برای مخاطبانی که در محضر نسخه قرآن نیستند، مناسب است.
4- شبکه چهار سیما
نام برنامه: صهبای تسنیم
زمان پخش (سال 99): هر روز، ساعت 6 و15 دقیقه صبح
(متأسفانه پخش این برنامه متوقف شده‌است)
این برنامه تا سال 98 فقط ظهرهای جمعه پخش می‌شد اما در ماه مبارک رمضان، به پخش روزانه می‌رسید. از سال 99 به طور صبحگاهی و روزانه پخش شد اما در پایان سال، متوقف شد. امید است پخش روزانه این تفسیر، از فروردین 1402 که مقارن با ماه مبارک رمضان است، مجدد شروع شود و تداوم داشته باشد.
امیر اهوارکی - روزنامه‌نگار
