از كجا شروع كنیم؟
مبانی توسعه و تمدن غرب، یكی از مهم‌ترین منابعی است كه می‌تواند به شما در فهم دنیای سیدمرتضی آوینی كمك كند. این كتاب مجموعه‌ای از مقالاتی است كه با عنوان كلی «تحقیق مكتبی در باب توسعه و مبانی تمدن غرب» در ماهنامه جهاد چاپ شد. كتاب توفانی آغاز می‌شود و فهم مخاطب از دنیا و روابطی كه براثر سلطه رسانه برای او بدیهی بوده را ساختگی نشان می‌دهد. سیر مقالات به سمت انتقاد از غربی شدن نظام آموزشی می‌رود. به نظر می‌رسد نویسنده، هنوز مطالب بسیاری برای گفتن دارد، اما متوجه می‌شوی كه تنها چند صفحه به پایان كتاب نمانده است. ظاهرا بعد از مدتی دیگر، اجازه چاپ این مقالات داده نمی‌شود و توسعه و مبانی تمدن غرب ناتمام می‌ماند و عطش بیشتر برای فهم زیروبم بنای نامبارك توسعه غربی فرو نمی‌نشیند.
«نظام اقتصاد جهانی، سیستم واحدی است حافظ منافع سیاسی ابرقدرت‌ها و تا كسی از این سیستم واحد اقتصادی اعراض نكند هرگز نمی‌تواند به طور كامل از سلطه سیاسی ابرقدرت‌ها خارج شود. همه رهبران انقلابی جهان بعد از پیروزی و تشكیل نظام با این واقعیت مواجه شده‌اند كه باید برای حفظ خویش از بحران‌های اقتصادی، به ناچار تكنوكرات‌ها را بر مصدر امور اجرایی بنشانند و فكر نمی‌كنم كسی در این معنا تردید داشته باشد كه تكنوكراسی حافظ منافع ابرقدرت‌هاست.» مقاله نظام سیاره‌ای اقتصاد
 یادداشت‌های یك تماشاگر حرفه‌ای!
 اگر اهل تماشای فیلم و نقد و یادگیری الفبای آن هستید، سه‌جلد كتاب آینه جادو در دسترس شماست كه جلد اول آن هنگام حیات سیدمرتضی آوینی به چاپ رسیده است. شهید آوینی در این مجموعه مقالات، تكلیف شما را با سینما مشخص می‌كند. نگاه شهید آوینی به سینما، جامع و جذاب است. او نه فرار از مدرنیته بلكه فهم آن را از مخاطب خود كه انسانی است كه در طلیعه ظهور قرار گرفته، طلب می‌كند. گرچه این موضوع خواسته زیادی نبود، اما افراد بسیاری در زمانه او در مقابلش ایستادند. چه گروهی از روشنفكران كه توان تحمل نقدهای زیركانه، منطبق بر الفبای سینما را نداشتند و چه گروهی از به ظاهر انقلابیون كه درك آنچه آوینی می‌گفت برایشان سخت بود.
«باید درباره این سؤال خوب فكر كرد، چرا كه سرنوشت ما به این جواب بستگی مستقیم دارد. جواب را باید در گذشته تاریخی ملت‌های این طرف كره زمین جست‌وجو كرد و وضع كنونی آنها در برابر این تمدن اروپایی كه می‌خواهد فرهنگ و تاریخ همه ملت‌های دیگر را مثل مربای هویج روی كره پاستوریزه و نان تست شده بمالد و بخورد... و خوب، در خیلی جاها، مثل تركیه و ژاپن، موفق هم شده است.»
آینه جادو؛ جلد دوم؛ مقاله چرا جهان سومی‌ها «هامون» می‌سازند؟
 تجدد یا تحجر؟
مطالعه كتاب حلزون‌های خانه به دوش نیاز به فهم جامع‌تری از زمان نوشته شدن مقالات (سال‌های 68 تا 70) دارد. در آن دوره، شهید آوینی در مجله سوره با تكیه بر میراث فرهنگ اسلامی و شجاعانه مغایرت جریان روشنفكری (كه از بازمانده‌های فرهنگی حكومت پهلوی بودند) را برای مخاطب بازگو می‌كرد. یكی از امتیازهایی كه خواندن این كتاب برای جوانان علاقه‌مند به فرهنگ انقلاب اسلامی دارد، فهم دقیق از نقدی است كه نه برپایه مسائل پیش پا افتاده و سطحی كه بر پایه دلایل متقن و غیرقابل انكار از یك اثر هنری است 
«حیات دینی كاملا منطبق بر فطرت بشر است و ما هرگز نباید به این توّهم دچار شویم كه تفكر ما در برابر تفكر متعارف غربی از جاذبیت كمتری برخوردار است. البته همان طور كه عرض كردم طبع اولیه بشر به عالم حس نزدیك تر است و بنابراین به متعلّقات حواس ظاهری خویش بیشتر تمایل دارد. با این حال، جاذبیت حیات معنوی گرچه وسعت كمتری دارد، اما از عمق و ماندگاری بیشتری برخوردار است.»
مقاله تجدد یا تحجر؟
 تماشاگه راز
فتح خون در زمان حیات شهید آوینی به چاپ رسیده كه در حقیقت مجموعه مقتل حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام است كه قرار بوده در قالب یك مجموعه تصویری باشد، اما شهید آوینی تصمیم می‌گیرد آن را در قالب یك مقتل ادبی انتشار دهد.
«عقل می‌گوید بمان و عشق می‌گوید برو... واین هر دو، عقل وعشق را، خداوند آفریده است تا وجود انسان در حیرت میان عقل و عشق معنا شود. در روز هشتم ذی الحجه، یوم الترویه، امام حسین آگاه شد كه عمرو بن سعید بن عاص با سپاهی انبوه به مكه وارد شده است تا او را مخفیانه دستگیر كنند و به شام برند و اگرنه ... حرمت حرم امن را با خون او بشكنند. آنان كه رو به سوی قبله خویش نماز می‌گزارند معنای حرمت حرم امن راچه می‌دانند؟» فصل سوم، مناظره عقل و عشق
 فردایی دیگر
مقالات این كتاب توسط شهیدآوینی انتخاب و منتشر شده‌اند. مقالاتی درباره تمدن غرب و پرداخت به شعر در فضای عرفان و دین موضوعات این كتاب را تشكیل می‌دهند. یكی از مهم‌ترین و شاخص‌ترین مقالات این كتاب، مقاله «راز سرزمین آفتاب» است كه كندوكاو بی‌نظیری در تاریخ و فرهنگ ژاپن و بررسی علل غربی شدن مردم این كشور است. 
«پژوهشگران و نویسندگانی كه درباره ژاپن نوشته‌اند غالبا اذعان دارند كه ژاپن با حفظ هویت سنتی خویش توانسته است به توسعه تكنولوژی دست یابد و این اگر چه مطلق واقعیت نیست اما با آن بیگانه هم نیست. جمع سنت و تجدد ممكن نیست و اگر در سرزمین آفتاب این جمع امكان یافته، از آن روی است كه از یك سو مقاومت سنت ژاپنی در برابر تمدن غرب از همه جای دیگر كمتر است و از سوی دیگر در بطن سنت ژاپنی صفات و خصایصی وجود دارند كه می‌توانند با توسعه تكنولوژی هم سویی و هم جهتی داشته باشند.» مقاله راز سرزمین آفتاب
 گنجینه آسمانی
گفتار متن فیلم‌های روایت فتح در قالب این كتاب انتشار یافته است. با مطالعه این كتاب، پیچیدگی نثر شهید آوینی را درمی‌یابید كه دایره كلماتش از آیات قرآن، روایات و دعاهای ائمه(ع) و اشعار بزرگان ادب فارسی است. در عین حال سادگی درك این متون برای مردم، ویژگی دیگر نثر اوست.
«هزاران سال از آغاز حیات بشر بر این كره خاكی می‌گذرد و همه آنان تا به امروز مرده‌اند و ما نیز خواهیم مرد و بر مرگ ما نیز قرن‌ها خواهد گذشت. خوشا آنان كه مردانه مرده‌اند و تو ای عزیز، می‌دانی تنها كسانی مردانه می‌میرند كه مردانه زیسته باشند. یاد شهدایمان به خیر! شهید عزیز سید صادق دشتی در عملیات بدر به لقای خدا رسید و خلیل پرویزی در همین والفجر 8. بچه‌های جنگ، فداكارترین و صمیمی‌ترین و پرتلاش‌ترین بچه‌های جهاد فارس. و البته جای آنان هرگز خالی نمی‌ماند و این از اسرار شهادت است.»