بررسی ریشه‌های ایرانی آیین‌های مسیحی همچون کریسمس یا جشن میلاد حضرت‌مسیح(ع)
از یلدا تا کریسمس
با نزدیک شدن به ایام سال نوی میلادی و جشن کریسمس، محله‌های مسیحی‌نشین کشورمان شور و نشاط عجیبی پیدا کرده‌است. هموطنان مسیحی این روزها در تب و تاب آماده شدن برای برگزاری جشن کریسمس هستند و حال و هوایی شبیه روزهای نزدیک به عید نوروز یا شب‌یلدا را دارند و در تدارک برگزاری جشنی خاطره‌انگیز هستند.
اما شاید برای‌تان جالب باشد ریشه‌های این جشن مسیحی به آیین‌های باستانی ایرانی یعنی میترائیسم بازمی‌گردد. اگر شما هم از آن دسته افرادی هستید که دل‌تان می‌خواهد در خانه کاج کریسمس داشته‌باشید و این مراسم را جشن بگیرید، باید بدانید مسیحیان جشن کریسمس را از ما ایرانی‌ها ایده گرفته‌اند و ریشه‌های این جشن به آیین‌های باستانی ما بازمی‌گردد. به همین دلیل هم جشن کریسمس فقط چهار روز با جشن یلدا یا همان شب چله ما فاصله دارد.
رابطه یلدا با میلاد حضرت عیسی(ع)
وقتی مسیحیت در سال۳۱۲میلادی توسط کنستانتین پذیرفته می‌شود، از آنجا که به‌سبب گذر زمان کسی از زادروز واقعی پیامبر این دین آگاهی نداشته و انجیل‌ها نیز در این‌باره سکوت کرده‌بودند، شب جشن «سول ناتالیس اینویکتوس» (زایش خورشید شکست‌ناپذیر) یا ۲۵دسامبر که جشن زادن میترا و برای پرستندگان او مهم‌ترین جشن سالانه بود، به‌عنوان جشن نوئل برگزیده شد. بعدها اشتباه کلیسا در کبیسه‌گیری سبب شد بین یلدای ایرانیان با شب نوئل کنونی چهار روز فاصله ایجاد شود.بعدها با رسمی شدن مسیحیت در غرب از آنجا که مسیح(ع) نیز به عنوان مظهر نور شناخته می‌شود، جشن یلدا با عنوان میلاد مسیح(ع) در آغاز زمستان ادامه پیدا می‌کند.
سرو کریسمس در باورهای میترائیسم
یکی دیگر از نمادهای آیین میترا که به مسیحیت راه پیدا کرده، تزئین درخت سبز سرو به عنوان نماد مقاومت و تحمل در برابر سختی و تاریکی زمستان با ریسه‌های زرین و سیمین و روشن نگه‌داشتن مشعل‌هایی برای رهایی از شر اهریمن در بیرون از خانه بوده که اکنون در جشن کریسمس به صورت تزئین درخت کاج به جای سرو با چراغ‌های نورانی کوچک، نمایان است. در بین ایرانیان باستان جوان‌ترها نیز پارچه‌های رنگین ابریشمین را به نماد برآورده شدن آرزوهای‌شان بر درخت سرو می‌آویختند. تصاویر بسیاری از لحظه زایش مهر بر فراز درخت سرو در مهرابه‌های خاورمیانه وجود دارد که صحه‌ای بر اهمیت درخت سرو در آیین میترائیسم است.
گسترش آیین میترائیسم تا روم
آیین میلاد حضرت مسیح تا ابتدای سده چهارم میلادی در قلمرو امپراتوری روم ممنوع بود و در این مدت مسیحیان دین خود را پنهان می‌کردند. یکی از ادیان محبوب برای رومی‌ها در این دوران دین ایرانی میترائیسم بود که بر اثر ارتباط سربازان رومی با ایرانیان به اروپا راه یافته و به‌سبب ساختار نیرومند و مراسم جذاب حتی بعضی از امپراتوران رم را نیز به‌سوی خود کشانده بود. حتی نامیدن sunday (روز خورشید) به عنوان روز مقدس holiday از بقایای آیین میترائیسم در غرب است.
جشنی برای میلاد مسیح(ع)
«کریسمس» اسم جشن، مراسم یا آیینی است که توسط مسیحیان برای گرامیداشت سالروز ولادت حضرت مسیح(ع) برگزار می‌شود و تا سال نوی میلادی ادامه می‌یابد. البته فرقه‌های مختلف مسیحیت، این جشن را در تاریخ‌های متفاوتی برگزار می‌کنند. اعضای کلیسای کاتولیک روم و پیروان آیین پروتستان و ارتدوکس، معمولا این روز را در ۲۵ دسامبر، برابر با ۴دی یا شامگاه ۲۴ دسامبر جشن می‌گیرند، در حالی که پیروان ارتدوکسِ شرقی یعنی اکثر سرزمین‌های اروپای شرقی، هفتم ژانویه، ۱۷دی را مصادف با کریسمس می‌دانند. جشن کریسمس ازروز تولد حضرت عیسی آغاز می‌شود و تا ۱۲روز ادامه پیدا می‌کند.
جشنی با قدمتی بیش از میلاد مسیح(ع)
جشن کریسمس به شکل و شمایل امروزی آن خیلی هم قدیمی نیست. در واقع این جشن از فرهنگ و تمدنی دیگری وام گرفته و به این شکل درآمده‌است. اگر به تاریخ نگاهی بیندازید درمی‌یابید از قرن‌ها پیش، حتی پیش از تولد حضرت عیسی(ع)، بسیاری از مردم دنیا، در میانه زمستان جشنی برپا می‌کردند. همان‌طور که از دیرباز در سرزمین ما «شب چله» یا همان شب «یلدا» جشن گرفته می‌شد، در اروپا و باقی سرزمین‌ها نیز مردم جشن‌هایی به مناسبت طولانی‌ترین شب سال و انقلاب زمستانی داشتند. با فرا رسیدن انقلاب زمستانی و گذر از طولانی‌ترین شب سال، دیگر فاصله چندانی تا روزهای بلند و هوای گرم و دلپذیر بهاری باقی نمی‌ماند و همین، بهانه‌ای می‌شد برای جشن و سرور.
تمنای آنچه خود داریم !
این روزها واین لحظه‌ها درمحله‌های ارمنی‌نشین کشور مامانند حوالی خیابان میرزای شیرازی تهران درخت‌های کاج مصنوعی آزین شده با انواع تزئینات براق و جذاب در کنار خیابان صف کشیده‌اند تا انتخاب شوند و زینت بخش جشن کریسمس باشند. در این بین اما نکته جالب حضور برخی مسلمانان و خرید وسایل جشن کریسمس و تزئین کاج کریسمس است! اینجا هم پای فضای مجازی و اینفلوئنسرها و سلبریتی‌ها در میان است؛ افرادی که برای بیشتر دیده شدن مربوط و نامربوط سراغ مولفه‌های گوناگون می‌روند و از خودشان عکس و فیلم منتشر می‌کنند. این درحالی است که تمدن و ریشه‌های فرهنگی بومی ما ایرانی‌ها آنچنان قوی است که الهام‌بخش آیین‌های بسیاری از دیگر تمدن‌هاست و درواقع حکایت ما « آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا می‌کرد» است!
ریشه ایرانی آیین‌های مسیحی
ویل دورانت در کتاب تاریخ تمدن خود این چنین می‌نویسد: «همچنان بخش بسیاری از آیین‌های ایرانی و اندیشه‌های شکل‌گرفته از سرزمین ایران، در دیگر فرهنگ‌ها به شکل‌های تازه‌ای مشاهده می‌شود.» کومان، روبرستون، نیموژفسکی، ولنی و بسیاری از پژوهشگران دیگر اشاره کرده‌اند که بعضی ویژگی‌های اصلی آیین‌های مسیحی برگرفته از این دین کهن میترایی است. مثلا میترا از یک دختر باکره به‌نام آناهیتا زاده شده و مسیح نیز فرزند مریم باکره است. میترا، خدای خورشید است و 12 برج فلکی خانه‌های او هستند و مسیح 12 حواری دارد. میترا در روایتی بسان جوانی برومند با مشعلی از آتش در دست از دل صخره‌ای زاده می‌شود و مسیح پس از مرگ از مقبره سنگی‌اش برمی‌خیزد و به آسمان می‌رود. میترا در پایان زمان برای داوری بازپسین بازمی‌گردد و پیروانش را با خود به بهشت می‌برد و مسیح نیز.
مریم زاهدی - خبرنگار چاردیواری
رابطه یلدا با میلاد حضرت عیسی(ع)
وقتی مسیحیت در سال۳۱۲میلادی توسط کنستانتین پذیرفته می‌شود، از آنجا که به‌سبب گذر زمان کسی از زادروز واقعی پیامبر این دین آگاهی نداشته و انجیل‌ها نیز در این‌باره سکوت کرده‌بودند، شب جشن «سول ناتالیس اینویکتوس» (زایش خورشید شکست‌ناپذیر) یا ۲۵دسامبر که جشن زادن میترا و برای پرستندگان او مهم‌ترین جشن سالانه بود، به‌عنوان جشن نوئل برگزیده شد. بعدها اشتباه کلیسا در کبیسه‌گیری سبب شد بین یلدای ایرانیان با شب نوئل کنونی چهار روز فاصله ایجاد شود.بعدها با رسمی شدن مسیحیت در غرب از آنجا که مسیح(ع) نیز به عنوان مظهر نور شناخته می‌شود، جشن یلدا با عنوان میلاد مسیح(ع) در آغاز زمستان ادامه پیدا می‌کند.
سرو کریسمس در باورهای میترائیسم
یکی دیگر از نمادهای آیین میترا که به مسیحیت راه پیدا کرده، تزئین درخت سبز سرو به عنوان نماد مقاومت و تحمل در برابر سختی و تاریکی زمستان با ریسه‌های زرین و سیمین و روشن نگه‌داشتن مشعل‌هایی برای رهایی از شر اهریمن در بیرون از خانه بوده که اکنون در جشن کریسمس به صورت تزئین درخت کاج به جای سرو با چراغ‌های نورانی کوچک، نمایان است. در بین ایرانیان باستان جوان‌ترها نیز پارچه‌های رنگین ابریشمین را به نماد برآورده شدن آرزوهای‌شان بر درخت سرو می‌آویختند. تصاویر بسیاری از لحظه زایش مهر بر فراز درخت سرو در مهرابه‌های خاورمیانه وجود دارد که صحه‌ای بر اهمیت درخت سرو در آیین میترائیسم است.
گسترش آیین میترائیسم تا روم
آیین میلاد حضرت مسیح تا ابتدای سده چهارم میلادی در قلمرو امپراتوری روم ممنوع بود و در این مدت مسیحیان دین خود را پنهان می‌کردند. یکی از ادیان محبوب برای رومی‌ها در این دوران دین ایرانی میترائیسم بود که بر اثر ارتباط سربازان رومی با ایرانیان به اروپا راه یافته و به‌سبب ساختار نیرومند و مراسم جذاب حتی بعضی از امپراتوران رم را نیز به‌سوی خود کشانده بود. حتی نامیدن sunday (روز خورشید) به عنوان روز مقدس holiday از بقایای آیین میترائیسم در غرب است.
جشنی برای میلاد مسیح(ع)
«کریسمس» اسم جشن، مراسم یا آیینی است که توسط مسیحیان برای گرامیداشت سالروز ولادت حضرت مسیح(ع) برگزار می‌شود و تا سال نوی میلادی ادامه می‌یابد. البته فرقه‌های مختلف مسیحیت، این جشن را در تاریخ‌های متفاوتی برگزار می‌کنند. اعضای کلیسای کاتولیک روم و پیروان آیین پروتستان و ارتدوکس، معمولا این روز را در ۲۵ دسامبر، برابر با ۴دی یا شامگاه ۲۴ دسامبر جشن می‌گیرند، در حالی که پیروان ارتدوکسِ شرقی یعنی اکثر سرزمین‌های اروپای شرقی، هفتم ژانویه، ۱۷دی را مصادف با کریسمس می‌دانند. جشن کریسمس ازروز تولد حضرت عیسی آغاز می‌شود و تا ۱۲روز ادامه پیدا می‌کند.
جشنی با قدمتی بیش از میلاد مسیح(ع)
جشن کریسمس به شکل و شمایل امروزی آن خیلی هم قدیمی نیست. در واقع این جشن از فرهنگ و تمدنی دیگری وام گرفته و به این شکل درآمده‌است. اگر به تاریخ نگاهی بیندازید درمی‌یابید از قرن‌ها پیش، حتی پیش از تولد حضرت عیسی(ع)، بسیاری از مردم دنیا، در میانه زمستان جشنی برپا می‌کردند. همان‌طور که از دیرباز در سرزمین ما «شب چله» یا همان شب «یلدا» جشن گرفته می‌شد، در اروپا و باقی سرزمین‌ها نیز مردم جشن‌هایی به مناسبت طولانی‌ترین شب سال و انقلاب زمستانی داشتند. با فرا رسیدن انقلاب زمستانی و گذر از طولانی‌ترین شب سال، دیگر فاصله چندانی تا روزهای بلند و هوای گرم و دلپذیر بهاری باقی نمی‌ماند و همین، بهانه‌ای می‌شد برای جشن و سرور.
تمنای آنچه خود داریم !
این روزها واین لحظه‌ها درمحله‌های ارمنی‌نشین کشور مامانند حوالی خیابان میرزای شیرازی تهران درخت‌های کاج مصنوعی آزین شده با انواع تزئینات براق و جذاب در کنار خیابان صف کشیده‌اند تا انتخاب شوند و زینت بخش جشن کریسمس باشند. در این بین اما نکته جالب حضور برخی مسلمانان و خرید وسایل جشن کریسمس و تزئین کاج کریسمس است! اینجا هم پای فضای مجازی و اینفلوئنسرها و سلبریتی‌ها در میان است؛ افرادی که برای بیشتر دیده شدن مربوط و نامربوط سراغ مولفه‌های گوناگون می‌روند و از خودشان عکس و فیلم منتشر می‌کنند. این درحالی است که تمدن و ریشه‌های فرهنگی بومی ما ایرانی‌ها آنچنان قوی است که الهام‌بخش آیین‌های بسیاری از دیگر تمدن‌هاست و درواقع حکایت ما « آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا می‌کرد» است!
ریشه ایرانی آیین‌های مسیحی
ویل دورانت در کتاب تاریخ تمدن خود این چنین می‌نویسد: «همچنان بخش بسیاری از آیین‌های ایرانی و اندیشه‌های شکل‌گرفته از سرزمین ایران، در دیگر فرهنگ‌ها به شکل‌های تازه‌ای مشاهده می‌شود.» کومان، روبرستون، نیموژفسکی، ولنی و بسیاری از پژوهشگران دیگر اشاره کرده‌اند که بعضی ویژگی‌های اصلی آیین‌های مسیحی برگرفته از این دین کهن میترایی است. مثلا میترا از یک دختر باکره به‌نام آناهیتا زاده شده و مسیح نیز فرزند مریم باکره است. میترا، خدای خورشید است و 12 برج فلکی خانه‌های او هستند و مسیح 12 حواری دارد. میترا در روایتی بسان جوانی برومند با مشعلی از آتش در دست از دل صخره‌ای زاده می‌شود و مسیح پس از مرگ از مقبره سنگی‌اش برمی‌خیزد و به آسمان می‌رود. میترا در پایان زمان برای داوری بازپسین بازمی‌گردد و پیروانش را با خود به بهشت می‌برد و مسیح نیز.
مریم زاهدی - خبرنگار چاردیواری
