پایان قصه خادمِِ فرهنگ دینی

پایان قصه خادمِِ فرهنگ دینی

زنده‌یاد محمود حکیمی، نویسنده و پژوهشگر تاریخ اسلام و از پیشکسوتان ادبیات دینی کشور بود که به‌تازگی ستاره عمر این اندیشمند کوشا در معرفی فرهنگ اسلام و تشیع در هشتمین دهه از عمر پربارش خاموش شده، اما برکات میراث ادبی، تاریخی و پژوهشی وی به‌خصوص برای نسل نوجوان تا همیشه جاوید خواهد ماند.

عشق به آموزگاری از آغاز جوانی 
زنده‌یاد حکیمی سال۱۳۲۳در محله خراسان تهران در یک خانواده مذهبی به دنیا آمد. وی نخستین آموزه‌های دینی را در هیات‌های مذهبی و در نشست‌های دینی مسجد لرزاده آموخت و در پنج‌سالگی به مدرسه آمادگی برهان رفت. مطالعه مجلات دانش‌آموز و تشویق معلمان وهمچنین احداث کتابخانه در مدرسه باعث علاقه روزافزون حکیمی به کتاب ونوشتن شد و عشق خواندن و نوشتن را در او نهادینه کرد.به نظر می‌رسد که عشق به آموزگاری ازهمان آغاز جوانی در دل حکیمی ریشه دوانده بود؛ وی پس از اخذ دیپلم به‌عنوان یکی از اعضای سپاه دانش به روستاهای کردستان رفت و همان زمان نوشتن داستان و مقاله در برخی مجله‌ها، مانند کیهان بچه‌ها و امید ایران را آغاز کرد. این اندیشمند مدتی درحوزه علمیه قم به تحصیل علوم دینی پرداخت،سپس برای ادامه تحصیل راهی انگلستان و در رشته تعلیم و تربیت وزبان انگلیسی فارغ‌التحصیل شد.حکیمی به پیشنهاد آیت‌ا...شهید بهشتی به آموزش زبان انگلیسی به طلبه‌ها در مدرسه فیضیه پرداخت و آن را تا دو سال ادامه داد. 
   
تولدی دوباره با مطالعه قصص قرآن
مرحوم حکیمی در نهایت سال ۱۳۴۶ به آرزوی خود رسید و با استخدام آموزش‌وپرورش رسما معلم شد، اما شوق نوشتن همچنان در وی زنده ماند و در اوقات فراغت از کار به نگارش مقاله و داستان ادامه داد. فوت پدر و گرفتاری‌های مالی که برای خانواده پیش آمد، تمرکز حکیمی بر ترجمه آثار گوناگون را بیشتر کرد و در همان دوران بود که یکی از ناشران از وی خواست کتاب‌هایی به زبان ساده پیرامون زندگی پیامبران بنویسد. از این رو، حکیمی کار مطالعه پیرامون زندگی پیامبران را آغاز کرد و مطالعه کتاب قصص قرآن شروع راه جدیدی برای این معلم جوان بود. وی سپس به مطالعه قرآن و کتاب‌های تورات و انجیل پرداخت و پیرامون آیین‌هایی مانند بودایی، هندو و شینتو نیز مطالعه کرد. با مطالعه کتاب تاریخ تمدن ویل دورانت گرایش او به مطالعه تاریخ نیز بیشتر شد. احتمالا این دوران بود که حکیمی نگاه متفاوتی به مکتب عاشورا و فرهنگ برآمده از این مکتب شیعی پیدا کرد و آثار قابل اعتنایی مانند «امام حسین(ع) و نهضت جاوید کربلا» بر همین اساس توسط وی نوشته شد. 
   
از «غروب بیمار» تا تلاش برای آزادی
«غروب بیمار»نخستین اثر حکیمی بودکه درسال۱۳۵۱ به چاپ رسید و بعد ازآن بودکه حکیمی در مجله‌های مکتب اسلام، نسل جوان، نسل نو، مکتب تشیع و پیام شادی داستان‌هایی با مفاهیم دینی ‌نوشت ومورد استقبال نوجوانان واقع شد.داستان‌های «سوگند مقدس»، «طاغوت»،«دلاوران عصر شب»،«سلحشوران علوی»،«شهدای فخ»،«سرودهای رهایی»، «نقاب‌داران جوان»، «وجدان»، «مسلمان شجاع» و «اشراف‌زاده‌ قهرمان» از جمله نوشته‌های وی درمجلات است. فعالیت اصلی حکیمی پس از انقلاب اسلامی، تالیف مجموعه‌ای به نام «تاریخ تمدن جهان» بود که جلد اول آن درسال۱۳۶۰ چاپ و به‌مرور ۲۱ جلد آن راهی بازار نشر شد. داستان «تلاش برای آزادی» به قلم مرحوم حکیمی آن‌قدر جذابیت و آموزندگی داشت که سال ۱۳۵۲ به کتاب ادبیات فارسی مقطع اول راهنمایی اضافه شد. این داستان درباره حمله مغولان به شهر هرات و مقاومت چهار نفر از مسلمانان در برابر آنهاست.
   
شهید مطهری؛ دوستدار آثار حکیمی
یکی از تحقیقات حکیمی پیرامون بررسی سبک نوشتاری شهید مطهری در کتاب داستان راستان است که حکیمی از حکایت‌های آن به‌عنوان درسی تاریخی برای عموم مردم یاد می‌کند. شهید مطهری دوستدار آثار حکیمی بود و بارها در خصوص نوشته‌های این اندیشمند درکلاس‌های بحث و درس خود نکاتی رابیان کرده بود.حکیمی هم درتالیف داستان‌هایی چون «سوگند مقدس»، «سلحشوران علوی»، «طاغوت» و «نقابداران جوان» خود را وامدار مطالعه آثار آن استاد شهید می‌دانست.
   
خادمی برای فرهنگ عاشورا 
زنده‌یاد حکیمی از پرکارترین نویسندگان کتاب کودک و نوجوان نیز بود که برخی آثارش، مانند داستان‌هایی از زندگانی امیرکبیر از شمارگان بالایی برخوردار شد. او در سال ۱۳۸۲ به خاطر نگارش ده‌ها مقاله و چاپ دو کتاب پیرامون زندگانی امام حسین(ع) و قیام عاشورا، به‌عنوان خادم فرهنگ عاشورا شناخته شد و لوح تقدیر از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت کرد. حکیمی در پنجمین جشنواره شهید رجایی نیز به‌عنوان پیشکسوت برگزیده ملی در محور هنری و ادبی شناخته شد. 
   
حکیمی؛ یار وفادار امام و انقلاب
حکیمی یار وفادار انقلاب بود؛ وی از۱۵خرداد13۴۲درنهضت انقلاب اسلامی فعالیت‌هایی داشت ودر نوفل‌لوشاتو درصف هواداران امام خمینی(ره) ایستاد. وی نویسنده‌ای روشنگر و انقلابی و معلمی فداکار و از اعضای قدیمی هیأت تحریریه ماهنامه مکتب اسلام بود و با استفاده از توان نویسندگی خود در بیداری نسل نوجوان قبل و پس از انقلاب گام‌های مهمی برداشته است. جاویدنام حکیمی با اندیشه‌های بلند انقلابی خود روابط صمیمانه‌ای با شهیدان بهشتی، مطهری، باهنرورجایی داشت و به‌عنوان مردی دنیادیده و باتجربه، در راستای تبیین شبهات ذهنی و افکار نسل جوان نسبت به وهابیت و بهائیت مقالات و داستان‌های قابل اعتنایی عرضه کرد. 
   
اندیشمندی که دنبال پست و مقام نبود
حکیمی هیچ‌گاه به‌دنبال پست و مقامی نبود و سال‌ها به شغل شریف معلمی مشغول بود و با تألیف بیش از ۱۳۰ عنوان کتاب، خدمات فرهنگی قابل تقدیری را به میهن خود ارائه داد. این پژوهشگر حقیقتا با تألیف آثار داستانی قبل از انقلاب و آثار تاریخی و علمی برای نوجوانان بعد از انقلاب، فرزند زمان خویش بود. وی با داشتن مدرک درجه‌یک هنری از میان ده‌ها لوح افتخار، به لقب و لوح خادم فرهنگ عاشورایی بیشتر از همه افتخار می‌کرد.این نویسنده طی دهه‌ها خدمت ادبی و تحقیقاتی توانست تأثیر بسزایی بر ترویج دانش و آگاهی در میان مردم داشته باشد. او در دهه ۶۰ به ریاست کتابخانه سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی منصوب شد و همزمان به ویراستاری کتاب‌های درسی علوم انسانی پرداخت.حکیمی همچنین درزمینه تألیف وترجمه کتاب‌های علمی فعالیت کرد و تجربیات جدیدی در این حوزه به دست آورد. علاقه این نویسنده به کار تحقیقاتی در حوزه تعلیم و تربیت باعث شد که در سال‌های اول انقلاب به درخواست شهید رجایی کتب تاریخ مقطع راهنمایی را تألیف و ۷۰ کتاب درسی را اصلاح کند. 
   
بنیان‌گذاری نشریه کودکان استثنایی
از دیگر فعالیت‌های مهم حکیمی می‌توان به بنیان‌گذاری نشریه «آوا» در زمینه آموزش کودکان استثنایی اشاره کرد. او همچنین در مدرسه تیزهوشان تدریس می‌کرد و به سازمان آموزش‌وپرورش کودکان استثنایی وارد شد. تدریس زبان انگلیسی، ادبیات و تاریخ در مدرسه نابینایان خزائلی نیز از دیگر مسئولیت‌های این اندیشمند بود. زنده‌یاد حکیمی دردهه ۸۰، مجموعه‌ای از کتاب‌های مرتبط با تعلیم و تربیت با عناوین «در مدرسه...» شامل موضوعاتی همچون «در مدرسه مولانا»، «در مدرسه حکیم توس» و «در مدرسه ناصرخسرو» را نوشت که این آثار بااستقبال خوبی مواجه شد.این بزرگمرد در سال ۱۳۸۹ به‌عنوان چهره ماندگار آموزش‌وپرورش کشور انتخاب شده بود. 
   
معلمان باید دانش‌آموزانی نویسنده تربیت کنند
این ادیب و محقق دینی معتقد بود که باید جوانان را به آگاهی بیشتر در مورد تشیع دعوت کرد و مدیران و معلمان باید دانش‌آموزانی نویسنده تربیت کنند؛ چراکه نویسندگان آثار مثبت زیادی بر جامعه و نسل‌های آینده می‌گذارند. به گفته مرحوم حکیمی؛ هجوم رسانه‌های اجتماعی و موبایل‌ها در میان مردم موجب شده که کمتر کتاب بخوانند و مدام با موبایل‌ها مشغول هستند. از این رو جوانان ما باید از این وسایل استفاده بهتر و موثرتری بکنند. 

وداع با حکیمی فرزانه
در پی درگذشت محمود حکیمی، نویسنده و پژوهشگر و مترجم علوم اسلامی، رئیس سازمان صداوسیما در پیامی درگذشت وی را تسلیت گفت. در متن عنوان شده است‌: درگذشت حکیم فرزانه استاد محمود حکیمی‌ باعث تألم شدید مشتاقان قلم وی شد. آن نویسنده و پژوهشگر توانا ده‌ها اثر خواندنی و جذاب در حوزه تاریخ اسلام و تمدن را با قلم روان و نگاه مسلط خود نوشت‌. آثار وی برای خوانندگان جذاب و گیرا بود و تأثیر عمیقی بر افکار آنان داشت. فقدان استاد حکیمی را به خانواده، دوستان و علاقه‌مندان آثارش تسلیت گفته و از خداوند منان برای آن مرحوم رحمت واسعه الهی خواهانم. محمود حکیمی ‌پس از تحمل یک دوره بیماری در ۸۰ سالگی درگذشت. وی سال ۱۳۲۳در تهران متولد شد ونویسندگی را از سال ۱۳۳۹در مجله کیهان‌بچه‌ها شروع کرد. نخستین کتاب دینی حکیمی در سال ۱۳۴۷ درباره زندگانی مصعب‌بن عمیر، صحابی قهرمان پیامبر اسلام بود که با عنوان «اشراف‌زاده قهرمان» به چاپ رسید و مورد استقبال قرارگرفت و بارها تجدیدچاپ شد. ازسال۱۳۴۷به جمع نویسندگان مجله «درس‌هایی از مکتب اسلام» پیوست و از سال ۱۳۵۰ داستان‌های دینی را دراین مجله آغاز کرد.محمود حکیمی درزمینه ادبیات، تاریخ تمدن وتاریخ اسلام قلم زده و کتاب‌های بسیاری را نیز ترجمه کرده بود. 

فاطمه رستمی - گروه فرهنگ و هنر