
نیاز بنیادین به اخلاق حکمرانی
اخلاقی بودن حکمرانی یکی از مهمترین نیازهای ماست؛ هم در تبیین و ترویج این گفتمان و هم در مطالبهگری از مدیران و دستاندرکاران نظام حکمرانی و هم در مراقبتهای رفتاری که باید در مدیران ما باشد.
باید حکمرانی اخلاقی راهم برجسته کنیم زیرااساسا شکلگیری نظام سیاسی دراسلام برای استقرار فضایل اخلاقی است. از شرطهای مشروعیت نظام سیاسی «عدالت» است که یکی از ارکان مهم حکومت بهشمار میرود.همچنین مؤلفههای بنیادینی مانند تقوامحوری و... ریشه در اخلاق دارد. اخلاقمحوری در تعاملات ناظر به عرصه حکمرانی و مدیریتی در کنشگریهای فردی و خود مجموعه نظام و همه سازمانهای کاری بهویژه در تعامل با مردم در راس امور است. به تعبیر امام راحل(ره)، مردم ولینعمت ما هستند. در بیانات رهبر معظم انقلاب نیز این تعبیر بارها تاکید شده که ما و شما باید خودمان را خدمتگزار مردم بدانیم. حضرت آقا در تعبیر دیگری دارندکه فلسفه وجودی مابهعنوان حکمران اصولاخدمت به مردم است.اینها مسائل بسیارمهمی است که باید به تجزیه و تحلیلشان بپردازیم و اقتضائات و لوازم و بایدنبایدهای مربوط به چنین مسائلی را بررسی و روشن کنیم. اگر در فلان دستگاه اداری مابرای یک مسئول،تشریفات و تمهیداتی چیده شودکه آن مسئول ازمردم ودسترسیشان دوربماند،دیگر چنین چیزی دردایره حکمرانی اخلاقی نخواهد بود یا اگر «ویژهخواری» و رانت وتبعیض مشاهده شود و حتی همین نظام فعلی پرداخت حقوق ما که به صورت قانون نیز درآمده که بر آن اساس هرچه رتبه و پایه مسئولیتی بالاتر باشد دستمزدوحقوق نیز افزایش مییابد؛ این روند پرداخت حقوق اتفاقا نقض اخلاق حکومتی اسلام است. اخیرا در برخی آثار محققان خارجی حتی هشدار داده شده آن مدیرانی که در جایگاه بالاتری قرار گرفتهاند، با دریافت حقوق بیشتر لزوما کاراییشان افزایش نمییابد. به اقتضائات حکمرانی اخلاقی متاسفانه نپرداختهایم، در حالیکه بنیاد حکمرانی اسلامی در لایهها و عرصههای مختلف و قوههای مقننه، مجریه، قضاییه و... باید [مبتنی بر اخلاق و سازگار با اخلاق اسلامی بازتعریف شود] لازم است به حکمرانی اخلاقی باجدیت بپردازیم درغیر اینصورت از آن اهداف و آرمانهای والایی که ترسیم کردهایم، هرچه بیشتر فاصله خواهیم گرفت.تاکید میشود راهبرد حکمرانی اخلاقی بایستی رواج پیدا بکند و برجسته شود. همچنین درکنارمطالباتی که مردم دارند(هرچندعموما مطالبات اجتماعی و اقتصادی است)باید اخلاقمداری نیز برجسته و کاربردی شود. باید توجه داشته باشیم که حکمرانی ما چنانچه در لایههای مختلف، اخلاق را محور قرار دهد، بسیاری از مشکلات اقتصادی و اجتماعی و...ما درپرتو اخلاقگرایی برطرف خواهد شد. عدالت بهعنوان مهمترین فضیلت اخلاقی نیاز است درنظام بودجهبندی و بودجهریزی ما و در ساختارهای مانند آن رعایت و اعمال شود وتوصیه رهبر انقلاب در بیانیه گام دوم لازم است مورد توجه قرار گیرد؛ همین توصیه که بایدعدالت بر تارک نظام اسلامی بدرخشد. میتوان چکیدهوار به چنین مؤلفهها و گزارههایی اشاره و تاکید داشت که نیازهای بنیادین ما بهشمار میآیند: توجه دادن به حکمرانی اخلاقی و پاسخگویی به پرسشهایی که نیاز به پاسخ دارند با کدامیک از فضایل اخلاقی همراه است که در نظام حکمرانی بهطور فزایندهای برای کاربردیشدن باید به آنها توجه شود.
حجتالاسلام دکتر علی ذوعلم | نویسنده و پژوهشگر