گفتوگو با روان‌شناسی که می‌گوید مهارت كنترل استرس در بحران‌ها به‌صورت اكتسابی از والدین به فرزندان منتقل می‌شود
كـــرونـــــــا با روان كودكان چه می‌کند؟
دنیای شاد و رنگارنگ فرزندان كوچك ما در دوران شیوع بیماری كووید-19 رنگ دیگری به خود گرفته است؛ رنگی از جنس ترس، اضطراب، نداشتن ارتباط با اقوام و دوستان، خارج نشدن از خانه و بازی نكردن در فضاهای عمومی. جالب اینجاست چنین فضای تلخی كه حتی درك ماهیت آن از توان كودكان خارج است، جدا از تغییرات ناگزیری كه ویروس كرونا بر تمام ابعاد زندگی ما تحمیل كرده، ناشی از رفتارهای كنترل‌نشده والدین است. شاید ساده‌ترین و مؤثرترین رفتاری كه والدین در دوران فاصله‌گذاری اجتماعی ناشی از شیوع كرونا می‌توانند برای كاهش اضطراب و كنترل استرس فرزندان كوچك‌شان در پیش بگیرند این باشد كه از آنها بخواهند نكات بهداشتی را بیش از پیش رعایت كنند. بدون آن‌كه از بیمار شدن خود یا والدین‌شان بترسند. مهارت كنترل استرس در بحران‌ها كار سختی است اما به‌صورت اكتسابی از والدین به فرزندان منتقل می‌شود. همین مسائل موجب شد با دكتر ناهید كرمانی، روان‌شناس گفتوگو كنیم تا از او بپرسیم چگونه از فرزندان در بحران كرونا از نظر روانی می‌توان حمایت كرد.
زمانی كه فرزندان كوچك‌تر در بحرانی مثل كرونا قرار می‌گیرند ابتدا باید نكات بهداشتی را به آنها آموزش دهیم. به این ترتیب حتی كودكان پیش دبستانی یاد می‌گیرند در شیوع كرونا از خودشان مراقبت بهداشتی داشته باشند. یعنی به موقع دست‌شان را بشویند و حتی در مكان‌های خارج از خانه بتوانند از خودشان محافظت كنند. وقتی كه از مواد خوراكی استفاده می‌كنند به بهداشت‌شان
توجه داشته باشند و... اینها از مهم‌ترین مسائلی است كه باید والدین آموزش دهند و به زبان ساده، گویا و روشن به كودكان خود یاد دهند.
جدا از چالش‌های بهداشتی آیا می‌شود فرزندان را از استرس‌های ناشی از مشكلات اقتصادی پیش آمده در دوران شیوع كرونا در خانواده‌ها مصون نگه داشت؟ برای تعامل بیشتر با شرایط بد اقتصادی چگونه می‌توان فرزندان را هدایت كرد؟
زمانی كه ما در فشارها و بحران‌های اقتصادی هستیم، حتما آموزش مسائل اقتصادی و آموزش مدیریت سرمایه‌ها و استفاده از چهار سرمایه اصلی یعنی سرمایه انسانی، اقتصادی، اجتماعی و روانشناختی برای كنترل فشارها بر اعضای خانواده و از جمله فرزندان بسیار ضرورت دارد.
بهره‌مندی از سرمایه انسانی یعنی با افرادی كه در كنار خودمان داریم و می‌توانیم با آنها دوست باشیم، تعامل بهتری داشته باشیم كه این تعامل می‌تواند میزان تاب‌آوری ما را تحت‌الشعاع خودش قرار دهد. زمانی كه بچه‌ها یاد بگیرند با اقوام نزدیك صلح بیشتری داشته باشند حال بهتری را تجربه می‌كنند. آنها یاد می‌گیرند در بحران‌ها وجود این افراد چقدر ارزشمند بوده و می‌تواند حال آنها را بهتر كند. با آموزش مفهوم «سرمایه اجتماعی» می‌توان به فرزندان آموزش داد چطور می‌توانند مهارت‌های بهتری را برای تعامل با اجتماع داشته باشند و از فضای مجازی و فضاهای مختلف برای رسیدن به این هدف استفاده كنند. بهره‌مندی از سرمایه اقتصادی نیز به ما می‌آموزد چطور می‌توانیم مهارت‌ها و كارآمدی‌های خود را افزایش دهیم تا در شرایط بحرانی خسته و فرسوده نشویم و مهارت‌های درآمدزایی برای خود ایجاد كنیم.
والدین این مهارت‌ها را چطور به فرزندان آموزش دهند؟
آموزش این مهارت از طریق مشاهده عملكرد والدین در فرزندان نهادینه می‌شود كه با گذشت زمان و در سال‌های بعدی زندگی می‌توانند از آن بهره بگیرند. والدین با بهره‌گیری از نرم‌افزارها و خدمات فضای مجازی می‌توانند به‌صورت كاملا مستقل و در عین تعامل با دیگران برای ورزش و سرگرمی خود و فرزندان‌شان استفاده كنند.
به‌نظر می‌رسد در روزهای بحرانی كنونی، سرمایه روانشناختی بیش از ابعاد دیگر در كنترل استرس و اضطراب والدین و به‌دنبال آن فرزندان خانواده موثر است. تقویت قوای روانشناختی چگونه برای گذر از بحران‌ها به اعضای خانواده كمك می‌كند؟
زمانی كه سرمایه روانشناختی ما خوب باشد و مضطرب و افسرده نباشیم و قبل از مشكل و بحران به فكر سلامت خودمان باشیم، وقتی در بحران قرار می‌گیریم تاب‌آوری بسیار بهتری را خواهیم داشت. بحران‌ها زنگ خطرهایی هستند كه به ما آموزش می‌دهند به‌جای قهر كردن‌ها، طرد كردن‌ها، ناسازگاری با طبیعت، خود و دیگران باید به سازگاری با دیگران و طبیعت برسیم. اگر بتوانیم سرمایه‌های خود را در چهار بعدی كه گفتم و از جمله ابعاد روانشناختی افزایش دهیم، تاب‌آوری‌مان نیز در مواقع بحران زیاد می‌شود و همین آموزه‌ها را می‌توانیم به فرزندان‌مان منتقل كنیم.
والدین چگونه باید برنامه‌هایی را برای سرگرمی و شادی فرزندان در این شرایط در خانه فراهم كنند؟
در زمینه شادی و نشاط باید به فرزندان‌مان آموزش دهیم با نزدیكان و برادر و خواهر خود روابط بهتری داشته باشند.
به این ترتیب، فضای بهتری برای بازی و سرگرمی خواهند داشت. همچنین اگر یاد بگیریم از فضای مجازی و وبگاه‌های مورد تایید برای دیدن فیلم‌ها و انیمیشن‌های خوب بهره بگیریم، می‌توانیم فضای پر نشاطی را در خانواده برای فرزندان فراهم كنیم.
