در ستایش غیرت و انسانهایی که آن را تحقق بخشیدهاند
الفبای مردانگی
پارسال همین حوالی بود که حاج قاسممان را زدند... آن موقع که مردم یک صدا #انتقام_سخت شده بودند و #ماهمه_حاج_قاسمیم سر میدادند مقامات آمریکایی خیلی ترسیده بودند آن قدر که مثل بچههای ترسویی که وقتی اوضاعشان خیط میشود رفقایشان را جلو میاندازند و خودشان از معرکه فرار میکنند اعلام کرده بودند خیلی خب! ما یکی را زدیم شما هم یکی را بزنید و تمام! لابد بعدش هم انتظار داشتند صلوات بفرستیم و روی همدیگر را ببوسیم و برویم سراغ کارمان. ولی چیزی که آمریکا نمیدانست این بود که ما کسی را از دست دادیم که آنها فقط در خیالات و انیمیشنهایشان داشتند. ما نه یک فرد، نه یک فرمانده، نه یک مقام والارتبه نظامی که یک قهرمان را از دست دادیم . قهرمانی که آنها خلا آن را با فیلمها و انیمیشنهای ابرقهرمانی در ذهن بچههای خود پر میکردند. قهرمان ما فقط قهرمان ما نبود؛ آن قدر مرد بود که کیلومترها دورتر از کشور و خانه، جانش را کف دستش بگیرد و بجنگد و ازمردمی دفاع کند که مظلومانه کشته میشدند. به خاطر دینش، به خاطر انسانیتش، به خاطر جوانمردیاش و به خاطر غیرتش؛ غیرتی که این روزها کمیاب است.
مریم امام / پژوهشگر: محمد طائب
مفید و مختصرش را اگر بخواهید، غیرت یعنی آدم برای نگه داشتن تعلقاتش، یا شاید بهتر باشد بگوییم چیزهای خیلی خیلی مهمش تلاش کند. این طوری که نگاه بکنیم لااقل در وجود هر کسی
یک جو غیرت پیدا میشود چون بالاخره باید یک چیزهای مهمی باشند که زندگی یک فرقی با بازی کامپیوتری پیدا کند. پس اگر همه یک تعلقاتی دارند که برایشان مهم است؛ به ناچار از همان اول به یک چیزی هم نیاز دارند که مواظب این مهماتشان باشد که آن می شود غیرت!
بنابراین همان قدری که داشتن خون توی بدن طبیعی و فطری است داشتن غیرت هم هست و همانطوری که گرسنه و تشنه شدن لازم است در مواقعی غیرتی شدن هم ضروری است!
اما این جناب غیرت اساسا موجود عجیبی است؛ یک چیزی در مایههای اسفناج ملوان زبل که به آدم قدرتهای عجیب و غریبی میدهد و فرد کارهایی میکند که کسی قبلا تصورش را هم نمیتوانسته بکند. مثلا همین جوانهایی که در زمان جنگ تفنگ به دست میگرفتند و در جبههها کرورکرور سرباز دشمن را میکشتند تا دیروزش آدمهای سادهای بودند مثل من و شما که شاید حتی با دیدن خون ته دلشان هم ضعف میرفته! غیرت دقیقا مثل گلبولهای سفید که از سلامتی آدم دفاع میکند آفریده شده تا از ارزشها، عقاید، آبرو، عزت، سرزمین و عزیزانمان دفاع کند و چنان شجاعتی به یک بچه 13 ساله بدهد که خودش را زیر تانک دشمن بیندازد. این است از عجایب غیرت!
اندر حکایت مترسکان سر جالیز!
مترسک سر جالیز را تصور کنید. مثلا قرار است شکل آدمیزاد باشد و کلاغها به هوای اینکه آدم است بترسند و جرأت نکنند بیایند محصولات را بخورند. اما این مترسک هم برای حفظ دسترنج کشاورز بینوا دو سه روزی بیشتر کاربرد ندارد. میپرسید چرا؟
چون کلاغها موجودات زرنگی هستند، اولش یواش یواش پایین میآیند و دور از مترسک مینشینند که ببینند عکسالعملی دارد، اوضاع که امن و امان بود کمکم نزدیکتر میشوند و خیلی محتاطانه جلو میآیند تا اگر خبری شد سریع فرار کنند، وقتی دیدند هنوز مترسک حرکتی نمیکند خیلی سوسکی یک نوکی به محصولات میزنند ببینند بالاخره مترسک علائم حیاتی چیزی نشان میدهد یا نه
وقتی دیدند که انگار نه انگار، از دفعه بعدی دیگر نمیترسند. با خیال راحت تشریفشان را میآورند و حسابی دلشان را از عزا در میآورند. نه اینکه بفهمند مترسک آدم نیستها نه! فقط میفهمند حتی اگر آدم هم باشد بود و نبودش هیچ فرقی برایشان ندارد. اصلا از آدمی که جلوی چشمش محصولش را بخورند و از دیوار صدا بلند شود و از این نشود دلیلی برای ترسیدن وجود ندارد. خلاصه اینها را گفتیم که بگوییم آدم بیغیرت عینهو همان مترسک سر جالیز است.بقیهاش را هم دیگر تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل!
تفاوت از زمین تا آسمان است!
یک نکته مهم در مورد غیرت این است که این بزرگوار یک برادر ناتنی ناخلف دارد به نام تعصب کور که از قضا مثل مادربزرگها که اسم نوهها را جابهجا میگویند اینها هم در ذهن بعضیها چپکی جا افتادهاند! اما کمی که دقیقتر نگاه کنیم تفاوت این دو تا حتی از خورش کرفس و قورمهسبزی هم بیشتر است. هر قدر غیرت به دردبخور و خوشگل و باحال است تعصب کور، دردسرساز و بیریخت و اعصابخردکن میشود. آدم باغیرت از چیزهای واقعا مهم چه از لحاظ شرع و چه از لحاظ عرف دفاع میکند مثل دین، ناموس، وطن ولی به آدم متعصب اصلا نمیشود گفت بالای چشمت ابروست چون کلا روی هر چیزی که به خودش مربوط شود، حساس است. این افراد خود و البته در مواقعی هفت نسل قبل و بعد را هم عاری از هرگونه خطا، اشتباه یا خدایی نکرده مستحق شنیدن کوچکترین انتقادی میدانند و ذاتا گویا خدا تافته این جماعت را جدا بافته!
اما غیرت حواسش به حق و انصاف و عدالت هم هست و غیرمنطقی رگ گردنش باد نمیکند. اصلا غیرت فقط کاری را به خاطر منافع شخصی نمیکند بلکه دنبال این میگردد که ببیند حق با کدام طرف دعواست. آدم غیور حتی اگر ببیند قوم و قبیله خودش هم دارند اشتباه میکنند جلویشان میایستد . خلاصه که غیرت برعکس تعصب کور خیلی مرد است، خیلی!
قسم به غیرتت؛ خدا...
فکر میکنید با غیرتترین موجود عالم کی باشد؟ خدا ! میدانید چرا؟ چون خدا آنقدر روی خوبیها غیرت داشته که بدیها را حرام کرده تا انسان را از آنها دور نگه دارد. برای همین هم مسلمان ذاتا انسان باغیرتی است. یعنی در مرامش نمیگنجد که بنشیند و کسی چهار ستون دینش را چه با سلاح سخت در جبهه و جنگ و چه با سلاح نرم رسانه و تبلیغ بلرزاند. اصلا دین آمده تا یادمان بدهد بیتفاوت نباشیم. قرآن هم در بعضی آیهها مستقیما غیرت مسلمانها را نشانه رفته تا بلکه بلند شوند و کاری بکنند مثلا در آیهای میگوید:« : «شما را چه شده که در راه خدا و مردان و زنان و کودکان مستضعف نمیجنگید؟»
هر جای تاریخ را هم که نگاه بکنیم همیشه باغیرتترین آدمها دیندارترینشان هم هستند. اصلا پیامبر (ص)حرف آخر را همین اول زدند و فرمودند:« قطعا غیرت از ایمان است.» آخر هرطور هم که نگاهبکنیم در میان چیزهای مهمی که باید ازشان دفاع کرد باز هم اعتقادات درست نه فقط اینکه مهمترین هستند بلکه به قدری همهجانبه و کاملاند که به غیرتهای دیگر هم معنی میدهند. مثلا وقتی اعتقاد و اصل دین کسی ایستادن در برابر ظلم باشد آن وقت اگر بنشیند و بر و بر نگاه کند تا یک آدم خدانشناسی خلخال از پای زن یهودی در بیاورد به قول مولایمان:«در این حالت اگر یک مرد مسلمان از تأسف بمیرد، حقّ دارد.»
آیا غیرت محدود به جنسیت میشود؟
بعضیها تا حرف از غیرت میشود به یاد مردهای سبیل کلفت اخمویی میافتند که احتمالا زنهایشان را ضعیفه خطاب میکنند و نمیگذارند از توی خانهها بدون اجازهشان جنب بخورند. بعضیها هم غیرت را در ذهن ما با حوادث تلخ دخترکشی توسط پدران گره زدهاند و نتیجهاش این شده که در تصور افراد غیرت بشود یک صفت مردانه و بهانهای برای اسیر کردن زنها!
اما واقعا فلسفه وجودی غیرت قرار بوده این چیزها باشد؟ غیرت نسبت به ناموس و همسر نیاز است تا خانواده و جامعه از بیعفتی و فساد پاک بماند و همین طور هم لازم است تا مرد از خانوادهاش به عنوان گرانبهاترین چیزها در برابر خطرات محافظت کند اما این به معنی قایم کردن زن در هفت سوراخ خانه یا محروم کردنش از فعالیتهای اجتماعی نیست بلکه مسلمان باغیرت حواسش هست که همسرش با شکل و ظاهری در اجتماع ظاهر شود که امنیت و احترامش حفظ شود.
اما در مورد مردانه بودن غیرت هم گویا یک سوءتفاهمی شده! هر آدمی چه مرد چه زن ارزشهایی دارد که برایشان از جان و دل مایه میگذارد. زنانی که مردان و پسرانشان با رضایت و اختیار به جبههها میفرستادند، زنانی که خودشان پا به پای مردها میجنگیدند، زنهایی که در برابر همه مشکلات سفت و محکم مقاومتمیکردند و اصلا نمونه کامل غیرت، حضرت زینب(س) بود که در برابر آن همه نامرد ایستاد و از حق دفاع کرد همهشان نشان میدهند غیرت به مردی نیست به مردونگیه...!
بزرگترین غیرتمندان عالم!
اگر یادتان باشد گفتیم که غیرت فقط مربوط به یک دین خاص نیست و هر کس که یک نمه مردانگی داشته باشد غیرت هم دارد.
اصلا غیرت آنقدر اهمیت دارد که خداوند در مورد پیامبرانش رک و پوستکنده اعلام میکند که باغیرت بودند: إِنَّ مُوسی کانَ غَیُوراً؛ به درستی که موسی(ع) بسیار غیرتمند بود.
اصلا از مهمترین ماموریتهای حضرت موسی(ع) تحریک رگ غیرت بنیاسرائیلیها بود که سالها تحت ستم فرعونها به خفت و خواری کشیدن عادت کرده بودند و انگار دیگر اصلا عین خیالشان نبود. یا وقتی که حضرت موسی (ع) بعد چهل روز از کوه طور برگشتند و دیدند ای دل غافل! ایمان این جماعت حتی چهل روز هم دوام نیاورده و نشستهاند گوساله طلایی سامری را میپرستند
از شدت غیرت و خشم، برادر خود هارون را به سمت خود کشیدند و با تندی رفتار کردند که «چرا اجازه دادی چنین کاری بکنند؟»
حضرت یوسف(ع) هم به علت غیرتی که بر روی عفت و پاکی و دستورات خدا داشتند تن به گناه زنان مصری ندادند.
از نمونههای دیگر غیرتورزی در دوره خودمان ارامنه و سایر اقلیتهای دینی عزیز کشورمان بودند که عزیزان خود را در طول هشت سال دفاع مقدس مثل خانوادههای دیگر برای اینکه حتی یك وجب از خاك این كشور به دست دشمن نیفتد راهی میدان جنگ کردند و خدا وکیلی در غیرت سنگ تمام گذاشتند!
بر خاک تو بوسه میزنم...
اسم وطن برای همه ما یک جور غرور و افتخار و ته دل قنج رفتن خاصی دارد. آن قدر که حتی از فکر اینکه حتی کسی بخواهد به آب و خاک مرز کشورمان هم نگاه چپ بکند حسابی جوش میآوریم و رگغیرتمان باد میکند!
نکته مهم این وسط این که معنی غیرت ملی خصوصا از جهت دینی و عقلی که بخواهیم نگاه کنیم به هیچ عنوان ملیگرایی و نژادپرستی نیست یعنی ما نمیگوییم از همه مردم دنیا بهتریم یا اینکه کشور ما صحیح سالم باشد کل دنیا به درک! بلکه حرف حسابمان این است که بابا خداوکیلی زشت نیست این همه جوان رشید مسلمان بنشینیم و اجنبی نامسلمان مثل قاشق نشسته سرش را بیندازد پایین و بیاید و هر چه دلش خواست بخورد و ببرد و مثل همان کلاغها به ریش ما هم بخندد؟ الحق که زشت است!
اصلا مسلمان آنقدر عزت دارد که نگذارد از هرکس و ناکسی توسری بخورد. برای همین مفهوم وطن دیگر فقط منحصر به گربه قشنگ خودمان نمیشود. هر جایی که مسلمانی خانه و زندگی داشته باشد از آنجا هم باید مثل وطن خودمان دفاع کنیم.
نمونه کامل این نوع غیرت را ما وقتی دیدیم که استکبار جهانی به همراه داعش وسلفیها و تکفیریها کشورهای اسلامی را اشغال کرده بودند آن وقت بود که انسانهای باغیرتی مثل حاجقاسم پیدا شدند و دل به دریای خطر زدند تا از دین و ناموس مسلمانان دفاع کنند، دینی که گروههای تکفیری فقط یک پوسته ظاهری تحریف شدهاش را دیده بودند. خلاصه که آمدیم بگوییم دم همه این باغیرتها گرم!