با میزبان شبکه اشراق بیشتر آشنا شویم
از زنگان تا زنجان
همان‌طور که می‌دانید مدت‌هاست به شکل گاه‌نامه سراغ مراکز استانی صداوسیما می‌رویم و هر سری به یکی از استان‌ها می‌پردازیم. در همین راستا، شماره پیش روی شما در مورد شبکه اشراق یا همان مرکز صداوسیمای استان زنجان است؛ استانی که به لحاظ جغرافیایی و تاریخی اهمیت بسیاری دارد. در این گزارش سراغ معرفی پیشینه و تاریخ این استان می‌رویم و در ادامه با بررسی مرکز رسانه‌ملی در این استان همراه‌تان هستیم. در سایر بخش‌های پرونده نیز شاهد گفت‌وگو با مدیرکل شبکه اشراق خواهید بود. البته تولیدات شاخص این شبکه را بررسی خواهیم کرد و در آخر گزارشی از شرایط سریال شهید شهریاری به شما خواهیم داد که این روزها در شبکه اشراق در حال تولید است.
زنجان یعنی چه؟
به گفته حمدا... مستوفی، شهر زنجان را اردشیر بابکان ساخته و ابتدا به آن لقب شهین را داده. البته در فرهنگنامه مرحوم دهخدا در ذیل کلمه شهین چنین نوشته شده: «شهین نام شهر زنگان است و معرب آن زنجان باشد. گویند آن شهر را اردشیر بابکان بنا کرده است. آن شهر شهری بود بزرگ میان ری و آذربایجان و وجه تسمیه آن مخفف زندگان یعنی اهل کتاب زند است و زندگان زنگان شده و دال آن حذف گردیده. منبع مستوفی در مورد کلمه شهین که به زنگان اطلاق می‌گردیده مبهم است و تاکنون هیچ منبع موثق دیگری در این ارتباط اظهار نظر ننموده است.»
کارشناسان دیگر معتقدند از نظر زبان‌شناسی کلمه شهین ارتباطی به زبان‌های پارسی باستان و ادبیات اوستایی ندارد و برعکس کلمه زندگان که به معنای اهل کتاب زند، معروف‌ترین کتاب آیین زرتشتی در دوران ساسانی بوده است. به احتمال زیاد این شهر در دوران ساسانی زندگان نام داشته است که به علت سختی تلفظ و به مرور زمان خلاصه‌تر شده و در دوره اسلامی به نام تخفیف زنگان معروف شده است. اشاره به دوره اسلام به این خاطر است که در زبان عربی حرف «گ» به «ج» تبدیل می‌شود و به همین خاطر کلمه زنگان به زنجان تبدیل شده است.
البته این شهر علاوه بر زنجان اسم دیگری هم به نام خمسه دارد. دلیل استفاده این اسم در منابع و متون جغرافیایی از اواخر دوران قاجار ثبت شده و در مورد دلیل اسم‌گذاری آن دو حالت مطرح است. حالت اول به خاطر حضور طایفه‌های ایلات پنجگانه در این منطقه است. در استان فارس هم منطقه‌ای به اسم خمسه وجود دارد که دلیل نام‌گذاری‌اش دقیقا همین مساله است. چرا که آنجا هم استقرار پنج ایل رخ داده و این نام‌گذاری ریشه در آن دارد. حالت دوم هم به خاطر پنج بلوک داشتن این استان است.
دایره المعارف مصاحب بر این اساس ذیل کلمه
( خمسه) می‌نویسد: «خمسه مخفف ولایات خمسه در جنوب آذربایجان و غرب قزوین کرسی آن زنجان و از شهرهای معروفش سلطانیه پنج بلوک عمده‌ای که این ناحیه به مناسبت آنها خمسه خوانده شده است عبارت بودند از ابهر رود، زنجانرود، ایجرود، سجاس‌رود که همگی جزو شهرستان زنجانند.»
اهالی جذاب استان
از نظر تیپولوژی انسانی، با توجه به سوابق تاریخی منطقه، نقل و انتقالات سیاسی ایلات، هجوم‌های جنگی و بررسی تیپ‌های نژاد انسانی این چنین استنتاج می‌شود که مردم این شهرستان از نظر قومیت یکدست نیستند، بلکه گروه‌های مختلف آریایی و نژادی که اواخر هزاره دوم قبل از میلاد در منطقه ساکن شده و تیپ‌های مختلفی از اقوام ترک که با نام طایفه قنغور در قرن هفتم هجری در منطقه سرازیر شدند. همچنین اقوام گرجی که در دوران صفویه از آذربایجان کوچانیده شده با قبایل ایلات خمسه، تیپ مخصوص زنجانی را که در جلگه‌ها و حاشیه رودخانه‌های منطقه زندگی می‌کنند به‌وجود آورده است. از مشخصات این تیپ با رنگ پوست گندمی و چشم‌های میشی با موهای به رنگ سیاه دیده می‌شوند، تیپ اصیل که در ارتفاعات و مناطق کوهستانی زندگی می‌کنند به علت عدم فعل و انفعالات انسانی، آریایی اصیل باقیمانده و از مشخصات این تیپ با رنگ پوست سفید، چشم‌های زاغ و موهای به رنگ بور و مردمانی بسیار آرامند که تیپ اخیر در مناطق جمعیتی کوه‌های زنجان شمالی اکثریت دارند.
زنجان دقیقا کجاست؟
استان زنجان که آن‌را فلات زنجان نیز می‌نامند، در ناحیه مرکزی شمال غربی ایران واقع شده. این استان از شمال به استان‌های اردبیل و گیلان، از شرق به استان قزوین، از جنوب به استان همدان، از جنوب‌غربی و غرب به استان‌های کردستان و آذربایجان‌غربی و آذربایجان‌شرقی همسایگی دارد و از جمله استان‌هایی است که به تنهایی با هفت استان کشور همسایه و همجوار است. استان زنجان بر اساس آخرین تقسیمات کشوری، دارای سه‌شهرستان 13بخش، هشت شهر، 44دهستان و 981آبادی دارای سکنه است. شهرستان‌های این استان عبارتند از: زنجان، ابهر و خدابنده.
یکی از ویژگی‌های مهم این استان، شرایط آب و هوایی آن است که به خاطر اوضاع جوی و شرایط اقلیمی منطقه بسیار متغیر است؛ چرا که این منطقه پستی و بلندی‌های زیادی دارد و همین باعث شده شرایط آب و هوایی خاصی پیدا کند.
در مجموع ارتفاعات استان زنجان دارای آب و هوای سرد کوهستانی، زمستان‌های پر برف و سرد و در تابستان معتدل و خشک هستند. اما مکان‌های کم ارتفاع‌تر مثل دره‌های قزل اوزن آب و هوای معتدل‌تری دارند و دارای زمستان‌های معتدل و تابستان‌های نسبتا گرم هستند. جلگه‌های مابین ارتفاعات نظیر جلگه سجاس، منطقه قشلاقات اقشار و قسمت سفلای زنجانرود دارای آب و هوای معتدل‌تری هستند.
به گفته حمدا... مستوفی، شهر زنجان را اردشیر بابکان ساخته و ابتدا به آن لقب شهین را داده. البته در فرهنگنامه مرحوم دهخدا در ذیل کلمه شهین چنین نوشته شده: «شهین نام شهر زنگان است و معرب آن زنجان باشد. گویند آن شهر را اردشیر بابکان بنا کرده است. آن شهر شهری بود بزرگ میان ری و آذربایجان و وجه تسمیه آن مخفف زندگان یعنی اهل کتاب زند است و زندگان زنگان شده و دال آن حذف گردیده. منبع مستوفی در مورد کلمه شهین که به زنگان اطلاق می‌گردیده مبهم است و تاکنون هیچ منبع موثق دیگری در این ارتباط اظهار نظر ننموده است.»
کارشناسان دیگر معتقدند از نظر زبان‌شناسی کلمه شهین ارتباطی به زبان‌های پارسی باستان و ادبیات اوستایی ندارد و برعکس کلمه زندگان که به معنای اهل کتاب زند، معروف‌ترین کتاب آیین زرتشتی در دوران ساسانی بوده است. به احتمال زیاد این شهر در دوران ساسانی زندگان نام داشته است که به علت سختی تلفظ و به مرور زمان خلاصه‌تر شده و در دوره اسلامی به نام تخفیف زنگان معروف شده است. اشاره به دوره اسلام به این خاطر است که در زبان عربی حرف «گ» به «ج» تبدیل می‌شود و به همین خاطر کلمه زنگان به زنجان تبدیل شده است.
البته این شهر علاوه بر زنجان اسم دیگری هم به نام خمسه دارد. دلیل استفاده این اسم در منابع و متون جغرافیایی از اواخر دوران قاجار ثبت شده و در مورد دلیل اسم‌گذاری آن دو حالت مطرح است. حالت اول به خاطر حضور طایفه‌های ایلات پنجگانه در این منطقه است. در استان فارس هم منطقه‌ای به اسم خمسه وجود دارد که دلیل نام‌گذاری‌اش دقیقا همین مساله است. چرا که آنجا هم استقرار پنج ایل رخ داده و این نام‌گذاری ریشه در آن دارد. حالت دوم هم به خاطر پنج بلوک داشتن این استان است.
دایره المعارف مصاحب بر این اساس ذیل کلمه
( خمسه) می‌نویسد: «خمسه مخفف ولایات خمسه در جنوب آذربایجان و غرب قزوین کرسی آن زنجان و از شهرهای معروفش سلطانیه پنج بلوک عمده‌ای که این ناحیه به مناسبت آنها خمسه خوانده شده است عبارت بودند از ابهر رود، زنجانرود، ایجرود، سجاس‌رود که همگی جزو شهرستان زنجانند.»
اهالی جذاب استان
از نظر تیپولوژی انسانی، با توجه به سوابق تاریخی منطقه، نقل و انتقالات سیاسی ایلات، هجوم‌های جنگی و بررسی تیپ‌های نژاد انسانی این چنین استنتاج می‌شود که مردم این شهرستان از نظر قومیت یکدست نیستند، بلکه گروه‌های مختلف آریایی و نژادی که اواخر هزاره دوم قبل از میلاد در منطقه ساکن شده و تیپ‌های مختلفی از اقوام ترک که با نام طایفه قنغور در قرن هفتم هجری در منطقه سرازیر شدند. همچنین اقوام گرجی که در دوران صفویه از آذربایجان کوچانیده شده با قبایل ایلات خمسه، تیپ مخصوص زنجانی را که در جلگه‌ها و حاشیه رودخانه‌های منطقه زندگی می‌کنند به‌وجود آورده است. از مشخصات این تیپ با رنگ پوست گندمی و چشم‌های میشی با موهای به رنگ سیاه دیده می‌شوند، تیپ اصیل که در ارتفاعات و مناطق کوهستانی زندگی می‌کنند به علت عدم فعل و انفعالات انسانی، آریایی اصیل باقیمانده و از مشخصات این تیپ با رنگ پوست سفید، چشم‌های زاغ و موهای به رنگ بور و مردمانی بسیار آرامند که تیپ اخیر در مناطق جمعیتی کوه‌های زنجان شمالی اکثریت دارند.
زنجان دقیقا کجاست؟
استان زنجان که آن‌را فلات زنجان نیز می‌نامند، در ناحیه مرکزی شمال غربی ایران واقع شده. این استان از شمال به استان‌های اردبیل و گیلان، از شرق به استان قزوین، از جنوب به استان همدان، از جنوب‌غربی و غرب به استان‌های کردستان و آذربایجان‌غربی و آذربایجان‌شرقی همسایگی دارد و از جمله استان‌هایی است که به تنهایی با هفت استان کشور همسایه و همجوار است. استان زنجان بر اساس آخرین تقسیمات کشوری، دارای سه‌شهرستان 13بخش، هشت شهر، 44دهستان و 981آبادی دارای سکنه است. شهرستان‌های این استان عبارتند از: زنجان، ابهر و خدابنده.
یکی از ویژگی‌های مهم این استان، شرایط آب و هوایی آن است که به خاطر اوضاع جوی و شرایط اقلیمی منطقه بسیار متغیر است؛ چرا که این منطقه پستی و بلندی‌های زیادی دارد و همین باعث شده شرایط آب و هوایی خاصی پیدا کند.
در مجموع ارتفاعات استان زنجان دارای آب و هوای سرد کوهستانی، زمستان‌های پر برف و سرد و در تابستان معتدل و خشک هستند. اما مکان‌های کم ارتفاع‌تر مثل دره‌های قزل اوزن آب و هوای معتدل‌تری دارند و دارای زمستان‌های معتدل و تابستان‌های نسبتا گرم هستند. جلگه‌های مابین ارتفاعات نظیر جلگه سجاس، منطقه قشلاقات اقشار و قسمت سفلای زنجانرود دارای آب و هوای معتدل‌تری هستند.
