استاد محمدعلی اخلاقی، نماینده پارلمان افغانستان، در مصاحبه اختصاصی با آکادمی هوش مالی
برنامه مشخصی برای آموزش سواد مالی در افغانستان وجود ندارد
سواد مالی، مقوله‌ای ضروری برای مردم همه کشورهاست. اما جوامع مختلف رویکرد متفاوتی به آن دارند و مردم در مسیر کسب آگاهی‌های مالی با موانعی دست به گریبان‌اند. برای آشنایی با سواد مالی در کشورهای مختلف، شناخت الگوها و بهره‌وری از آنها، آکادمی هوش مالی در مجموعه گفت‌وگوهایی اختصاصی با صاحب‌نظران کشورهای مختلف، رویکردها و مسائل موجود در دیگر نقاط جهان را بررسی می‌کند. در این قسمت، استاد محمدعلی اخلاقی، نماینده پارلمان افغانستان، که شناخت کافی از مردم و ساختار حاکمیتی این کشور دارد، از سواد مالی در افغانستان می‌گوید. آنچه در ادامه می‌آید، مصاحبه اختصاصی آکادمی هوش مالی با نماینده پارلمان افغانستان است.
با توجه به وضعیت اقتصادی و اجتماعی افغانستان به نظر شما کدام گروه از مردم برای دریافت آموزش‌های مالی در اولویت هستند؟
اقشار مختلف جامعه ما به سواد مالی نیاز دارند تا امور مالی خود را بهتر مدیریت کنند. در افغانستان، کودکان و نوجوانان استقلال مالی کمتری دارند و مدیریت اقتصاد خانواده بیشتر به عهده پدر یا برادرهای بزرگ‌تر است. اما افزایش آگاهی‌های مالی برای قشرهای مختلف از جمله کودکان و نوجوانان هم اهمیت بسیاری دارد. آنها باید با مفاهیمی مانند درآمد، پس‌انداز، وام و بودجه آشنا شوند تا بتوانند در آینده به استقلال مالی برسند و امور مالی خود را به درستی مدیریت کنند.
سطح سواد مالی زنان افغانستانی در مقایسه با مردان چگونه است؟
افغانستان، جامعه‌ای مردسالار است. هر چند در سال‌های اخیر فرصت‌های بیشتری در اختیار زنان قرار گرفته تا در اداره‌های دولتی یا شرکت‌های خصوصی کار کنند و استقلال مالی داشته باشند. این فرهنگ فقط در چند شهر بزرگ افغانستان وجود دارد. بیشتر مردم در روستاها زندگی می‌کنند و به همین دلیل، در بیشتر خانواده‌ها، زنان از استقلال مالی برخوردار نیستند. مدیریت مسائل مالی و اقتصادی خانواده‌ها عمدتا بر عهده مردهاست. آموزش سواد مالی در افغانستان به صورت مشخص وجود ندارد اما در مجموع، سطح سواد مالی مردان به دلیل تجربه و آگاهی‌شان بالاتر از زنان است.
افزایش سواد مالی در جامعه، چه اهمیت و ضرورتی دارد؟
بدون تردید، مسائل اقتصادی بعد مهمی از زندگی انسان‌هاست و افزایش آگاهی و سواد مالی جامعه، بر رشد و توسعه اقتصادی آن کشور تأثیرگذار است. طبیعی است توسعه اقتصادی در کشور، فقط وظیفه حکومت یا بخش بخصوصی از جامعه نیست، بلکه تمام مردم باید در رشد و توسعه اقتصادی نقش داشته باشند. حکومت و دولت باید اقداماتی برای برنامه‌های توسعه‌ای انجام دهد. اما اگر مردم و اعضای جامعه همکاری نداشته باشند، این فرآیند با مشکل مواجه خواهد شد. بر همین اساس، افزایش آگاهی‌های مالی در تمام جوامع از اهمیت و ضرورت بسیاری برخوردار است.
مردم افغانستان چه نگرش و رفتاری به پس‌انداز دارند؟
داشتن رویکرد یا نگرش به پس‌انداز، مبتنی بر داشتن درآمد کافی است. متأسفانه بیشتر مردم افغانستان به دلیل مشکلات اقتصادی و فقر، فقط زندگی روزمره را می‌گذرانند و مجالی برای پس‌انداز ندارند. تنها تعداد محدودی که شاید سرمایه‌های شایان توجهی دارند و در تجارت و امور اقتصادی فعال‌اند، می‌توانند پس‌انداز کنند.
میزان دسترسی مردم به خدمات مالی، از جمله بورس و بانک و بیمه چقدر است؟
بیشتر بانک‌ها در افغانستان خصوصی است و دریافت وام شروط سختی دارد. به همین دلیل، کسانی که می‌خواهند با سرمایه‌های کوچک، کسب‌وکارشان را شروع کنند و وام بگیرند، به مشکل برمی‌خورند. برای مثال، دریافت وام از بانک شروط متعددی دارد که مهم‌ترین آن، به امانت گذاشتن سند محکمه‌ای یا سند شرعی زمین با ارزشی چند برابر وام مدنظر است. یکی از معضلات این است هر کسی نمی‌تواند این شروط را فراهم آورد؛ چون فقط زمین‌ها و املاک قدیمی اسناد قباله‌ای دارند و اسناد بسیاری از خانه‌ها عرفی است. این مسأله، دسترسی مردم به خدمات بانک‌ها را کاهش می‌دهد.
با توجه به وضعیت اقتصادی و اجتماعی افغانستان به نظر شما کدام گروه از مردم برای دریافت آموزش‌های مالی در اولویت هستند؟
اقشار مختلف جامعه ما به سواد مالی نیاز دارند تا امور مالی خود را بهتر مدیریت کنند. در افغانستان، کودکان و نوجوانان استقلال مالی کمتری دارند و مدیریت اقتصاد خانواده بیشتر به عهده پدر یا برادرهای بزرگ‌تر است. اما افزایش آگاهی‌های مالی برای قشرهای مختلف از جمله کودکان و نوجوانان هم اهمیت بسیاری دارد. آنها باید با مفاهیمی مانند درآمد، پس‌انداز، وام و بودجه آشنا شوند تا بتوانند در آینده به استقلال مالی برسند و امور مالی خود را به درستی مدیریت کنند.
سطح سواد مالی زنان افغانستانی در مقایسه با مردان چگونه است؟
افغانستان، جامعه‌ای مردسالار است. هر چند در سال‌های اخیر فرصت‌های بیشتری در اختیار زنان قرار گرفته تا در اداره‌های دولتی یا شرکت‌های خصوصی کار کنند و استقلال مالی داشته باشند. این فرهنگ فقط در چند شهر بزرگ افغانستان وجود دارد. بیشتر مردم در روستاها زندگی می‌کنند و به همین دلیل، در بیشتر خانواده‌ها، زنان از استقلال مالی برخوردار نیستند. مدیریت مسائل مالی و اقتصادی خانواده‌ها عمدتا بر عهده مردهاست. آموزش سواد مالی در افغانستان به صورت مشخص وجود ندارد اما در مجموع، سطح سواد مالی مردان به دلیل تجربه و آگاهی‌شان بالاتر از زنان است.
افزایش سواد مالی در جامعه، چه اهمیت و ضرورتی دارد؟
بدون تردید، مسائل اقتصادی بعد مهمی از زندگی انسان‌هاست و افزایش آگاهی و سواد مالی جامعه، بر رشد و توسعه اقتصادی آن کشور تأثیرگذار است. طبیعی است توسعه اقتصادی در کشور، فقط وظیفه حکومت یا بخش بخصوصی از جامعه نیست، بلکه تمام مردم باید در رشد و توسعه اقتصادی نقش داشته باشند. حکومت و دولت باید اقداماتی برای برنامه‌های توسعه‌ای انجام دهد. اما اگر مردم و اعضای جامعه همکاری نداشته باشند، این فرآیند با مشکل مواجه خواهد شد. بر همین اساس، افزایش آگاهی‌های مالی در تمام جوامع از اهمیت و ضرورت بسیاری برخوردار است.
مردم افغانستان چه نگرش و رفتاری به پس‌انداز دارند؟
داشتن رویکرد یا نگرش به پس‌انداز، مبتنی بر داشتن درآمد کافی است. متأسفانه بیشتر مردم افغانستان به دلیل مشکلات اقتصادی و فقر، فقط زندگی روزمره را می‌گذرانند و مجالی برای پس‌انداز ندارند. تنها تعداد محدودی که شاید سرمایه‌های شایان توجهی دارند و در تجارت و امور اقتصادی فعال‌اند، می‌توانند پس‌انداز کنند.
میزان دسترسی مردم به خدمات مالی، از جمله بورس و بانک و بیمه چقدر است؟
بیشتر بانک‌ها در افغانستان خصوصی است و دریافت وام شروط سختی دارد. به همین دلیل، کسانی که می‌خواهند با سرمایه‌های کوچک، کسب‌وکارشان را شروع کنند و وام بگیرند، به مشکل برمی‌خورند. برای مثال، دریافت وام از بانک شروط متعددی دارد که مهم‌ترین آن، به امانت گذاشتن سند محکمه‌ای یا سند شرعی زمین با ارزشی چند برابر وام مدنظر است. یکی از معضلات این است هر کسی نمی‌تواند این شروط را فراهم آورد؛ چون فقط زمین‌ها و املاک قدیمی اسناد قباله‌ای دارند و اسناد بسیاری از خانه‌ها عرفی است. این مسأله، دسترسی مردم به خدمات بانک‌ها را کاهش می‌دهد.
