ما و اسطورههای مدرن
داروین صبوری جامعهشناس ورزش
در دهههای اخیر مسائل و مصائب بشری به خصوص بعد از دو جنگ جهانی اول و دوم تشدید شد و در کنار این وضعیت مفاهیمی مثل مسؤولیتهای اجتماعی به وجود آمد. مسؤولیتهای اجتماعی جایی مهم میشود که پای اسطورهها در میان باشد. اکنون نگاه مدرنی به کلمه «اسطوره» وجود دارد؛ یعنی کسانی که از یک جایی به بعد زندگی و منش آنها بدل به نسخهای برای دیگران میشود. آنها نسخهای محدود از زیستن را ارائه میدهند؛ بدان معنا که دیگران میل دارند شبیه آنها زندگی کنند یا اینکه هر جایی بین دو راهیهای معرفتی گیر کردند بتوانند به این فکر کنند که اگر آن اسطوره جای من بود چه کار میکرد و چه تصمیمی میگرفت. ما از سه حوزه برخوردار هستیم که این اساطیر مدرن بیشتر در آنها فعالیت میکنند. این حوزهها ورزش، سینما و موسیقی هستند. کارگزاران و کنشگران حوزه سینما مثل بازیگران و خوانندگان و موزیسینها و البته افرادی که در حوزه ورزش هستند سه دسته از مهمترین گروههای مرجع محسوب میشوند. این گروههای مرجع طرفداران زیادی را به سمت خود جلب میکنند و از همینجا تقلید از آنها مهم میشود. کاری که علی دایی میکند نه تنها در چنین حوزهای قابل تقدیر است که یک مسؤولیت اجتماعی هم به شمار میرود. یادمان نرود این مسؤولیتهای اجتماعی به خصوص در حوزههای اقتصادی مرهون قسمتی از رفاه هم هست. یک دید اجتماعی در کشور ما وجود دارد که علی دایی و یا کسانی شبیه او در حوزههای اقتصادی هم میتوانند موفق باشند. این افراد از اعتماد اجتماعی برخوردار هستند. برای اطمینان از این موضوع به زلزله کرمانشاه نگاه کنید که مردم چطور اعتماد اجتماعی خود را به علی دایی نشان دادند. مردم میدانستند امثال علی دایی به لحاظ رفاه در جایگاهی هستند که هدفی جز نیکی ندارند. پاسخ دادن به سوالات اجتماعی میتواند زیستن اجتماعی را امنتر کند. در جهان دستها برای گرفتن دراز میشود و برای فراخوانی چیزی جلو میآیند. اما در این میان دستهایی هم هستند که برای بخشش دراز میشوند. این دستها جهان را امنتر میکنند. یک جامعهشناس فرانسوی درباره موضوعی به نام سرمایه نمادین صحبت کرد که با حیثیت و شان اجتماعی گره میخورد. وقتی شما اعتبار خود را از جامعه دریافت میکنید به جامعه هم بدهکار میشوید. یعنی آن بازیگر، آن خواننده و آن ورزشکار که اعتبار و حیثیت خود را از مردم دریافت میکند به آنها بدهکار میشود. این اقدامات نیکوکارانه شاید در راستای پاس کردن همان بدهکاری باشد.