11 سال است كه بنیاد بركت تاسیس شده، فكر می‌كنید اگر این بنیاد هیچ وقت به وجود نمی‌آمد چه اتفاقی می‌افتاد؟

بعد از انقلاب، جهادسازندگی با حضور در مناطق محروم بویژه در روستاها ایفاگر وظایف خطیری شد كه در واقع پاسخی بود به دغدغه‌های مردم مناطق روستایی كه سال‌های سال انباشته شده بود. تشكیلات جهادسازندگی باعث شد توجه نظام ومسؤولان به مناطق روستایی جلب شود و در دو دهه اول انقلاب منشا خدمات باشد. این تشكیلات البته در دوره اصلاحات به وزارت جهادكشاورزی تغییر ساختار داد و به این ترتیب عملا تمركز و مدیریت واحدی كه درمورد روستاها وجود داشت از بین رفت. این وضع به جایی رسید كه اكنون نزدیك به40 دستگاه و نهاد در مناطق روستایی حضور دارند و نتیجه این عدم تمركز و یكپارچگی در دو دهه اخیر خودش را به شكل روستاهایی كه خالی‌تر شده و حاشیه‌هایی كه پرجمعیت‌تر نشان داده است. بنابراین با وجود كارهای برجسته‌ای كه توسط دولت‌های مختلف انجام شده همچنان فقر و محرومیت در كشور وجود دارد.

  پس شما منتقد حذف جهادسازندگی هستید، درست است؟
این طور می‌گویم كه به علت تغییر مسیر جهادسازندگی كه از توسعه زیرساخت‌ها آغاز شد و به توسعه همه‌جانبه به‌ویژه معیشت محور روستاها رسید، ‌كارهای این مناطق ابتر ماند. همین عامل شاید باعث شد تا درسال 86 رهبر انقلاب شاید به دلیل خلآیی كه احساس می‌كردند بنیاد بركت را شكل دادند، بویژه این برداشت از بیانات ایشان كه گفته‌اند چه خوب می‌شد اگر هزار نقطه كشور آباد می‌شد یا مشكل هزار روستا حل می‌شد، استنباط می‌شود.
بنیاد بركت از زمانی كه تاسیس شده شاید از نظر عدد و رقم و جمع سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در مقایسه با برخی نهادها حرفی برای گفتن نداشته باشد و قطره‌ای باشد در برابر دریا، اما نوع رویكرد و نگاه بنیاد به موضوع محرومیت زدایی و توانمندسازی مناطق محروم و خارج كردن یك منطقه از چرخه پایدار فقر، نگاه و رویكردی نوگرایانه است. بنیاد بركت در ده سال اخیر بر الگوهای جدید و مبتنی بر نوآوری تمركز كرده و وارد حوزه‌هایی شده كه تا به حال بخش‌های دیگر به آنها ورود نكرده‌اند. 

  از وقتی یادم می‌آید مسؤولان بنیاد بركت مثل شما اعتقاد داشته‌اند كارهای متفاوتی به روش‌های منحصر به فرد انجام می‌دهند. تفاوت شما با بقیه نهادهای حوزه محرومیت‌زدایی چیست؟
تفاوت ما با دیگران نوع نگاهمان است. در بنیاد بركت كمك به محرومیت‌زدایی ازطریق توانمندسازی اجتماعی و اقتصادی انجام می‌شود. از همان ابتدای تاسیس بنیاد، كمیته تحقیق و توسعه شكل گرفت تا با تكیه بر تجارب مثبت و منفی داخلی و خارجی و همچنین سازمان‌های بین‌المللی، بهترین روش‌ها و الگوها را انتخاب كنیم. همچنین قرار شد تا نگاه ما به مقوله فقر و محرومیت همه‌جانبه باشد و از نگاه‌های یك بعدی پرهیز شود. در واقع اساس كارمان بر این باور است كه وضعیت هرمنطقه محروم با مناطق دیگر متفاوت است و باید درچرخه محرومیت‌زدایی به امكانات طبیعی همان منطقه و حتی مسائلی فرهنگی و آداب و رسوم مخصوص به آن توجه شود. با این نگاه ما به دنبال ایجاد سرآمدی در ارزش‌آفرینی هستیم و می‌كوشیم از طریق خلق ارزش‌های مشترك، حلقه‌های ایجاد محرومیت را بشناسیم و برایشان چاره‌اندیشی كنیم. به این ترتیب اگر ما در منطقه‌ای مدرسه می‌سازیم، معنی‌اش این است كه برای رفع محرومیت از طریق آموزش تلاش می‌كنیم و اگر در جایی رویكردمان ایجاد اشتغال است حتما در آنجا مشكل معیشتی وجود دارد كه باید از بین برود.
این الگو را اكنون درجزیره هرمز پیاده كرده‌ایم، جایی كه تصور می‌شد به علت عمق محرومیت‌هایش باید میلیاردها تومان پول خرج شود ولی ما با روش نوگرایانه كه مبتنی بر حلق ارزش‌های مشترك است جامعه و مردم را درگیر بحث محرومیت‌زدایی كرده‌ایم.

  این طور به نظر می‌رسد كه شما با دادن پول‌های دستی به مردم مناطق محروم موافق نیستید.
بله، ما باید با آموزش و توانمند كردن مردم محلی آنها را به سطحی از آگاهی و امكانات برسانیم كه توان تعریف و حل مسائل خویش را پیدا كنند.ما معتقدیم تزریق پول و اعطای وام فقط یك مسكن است و نمی‌تواند مشكلات را دائمی حل كند.

  اما می‌دانید برخی نهادها همچون كمیته امداد یا بنیاد مستضعفان دارند به این شیوه عمل می‌كنند. آیا به نهادهایی از این دست نقد دارید؟
من در مقام نقد نیستم و هر كسی دركشور كه برای رفع فقر و محرومیت كار كند كارش ارزشمند است ضمن این كه ما با این نهادها همكار وهمراه هستیم و پروژه‌های مشترك داریم. اما می‌گویم ما كوله باری از تجربه را كنارمان داریم كه در كشور تجربه شده است. من همیشه از خودم می‌پرسم چرا در حالی كه كشوری ثروتمند از نظر منابع مادی و انسانی داریم چرا فقر و محرومیت همچنان در كشورمان وجود دارد و چرا فقر در برخی مناطق پایدار است و چرا حتی اگر فقر و محرومیت برای مدتی از منطقه‌ای رخت بربسته بعد از مدتی دوباره ظاهر می‌شود. آیا مشكل در ساختارهاست یا اولویت‌بندی‌ها، شیوه تامین منابع یا الگوهای اجرایی؛ بنابراین معتقدم باید این سوال اساسی را از خودمان بپرسیم برای این كه فقر فعلی به دهه ششم انقلاب نكشد باید چه كار كنیم.

  این سوال من هم است. چرا فقر در كشورمان بعد از 40 سال همچنان وجود دارد و هنوز باید از مناطق محروم حرف بزنیم؟
من معتقدم هم نگاه‌ها باید عوض شود و هم روش‌ها، هم سیاستگذاری‌ها و هم برنامه‌های عملیاتی و اسناد بالادستی و هم شیوه‌های اجرایی و قانونگذاری. اگر بخواهم صادقانه و علمی و بدون جهتگیری حرف بزنم باید بگویم ما درجای جای مسائلی كه گفتم مشكل و مساله داریم. این بخش‌ها بعضا با هم همسو نیستند و گاهی حتی با هم در تضاد قرار می‌گیرند. مشكل دیگرمان نیز این است كه مثلا اگر نهادی همچون كمیته امداد الگوی موفقی را در جایی پیاده كرده یا اگر یك كارآفرین یا خیر توفیقی برای توانمندسازی جوامع محلی داشته ما آن را ادامه نمی‌دهیم و از آن حمایت نمی‌كنیم. ما باید این تفكر را میان مردم مناطق محروم گسترش دهیم كه خودشان می‌توانند نقش‌آفرین باشند و با توان و ظرفیت‌ها و استعدادهای خودشان مشكلات را حل كنند.

  من سفرهای زیادی به مناطق محروم داشته‌ام و در جایی مثل سیستان و بلوچستان خیلی خوب می‌دیدم مردم بسیار ناامیدند و اصل را براین گذاشته‌اند كه هیچ نقشی در سرنوشت خود ندارند. این نشان می‌دهد دستگاه و نهادهای مسؤول در تقویت خودباوری مردم مناطق محروم كار چندانی نكرده‌اند. 
بله، بحث ناامیدی موضوع بسیار مهمی است. البته قبول داریم برخی مناطق كشور با مشكلات ویژه و قهر طبیعت هم دست و پنجه نرم می‌كنند، مثل سیستان و بلوچستان. اما شاید همه‌كس نداند كه در شهرستان سرباز این استان كه بیشترین تعداد روستای كشور را داراست و هنوز روستاهایش پر از جمعیت است سالانه ده‌ها‌تن خرما تولید می‌شود. چرا ما نباید به این استعداد توجه كنیم، چرا نباید مردم منطقه را به سمت كاشت و فرآوری و بسته‌بندی خرما سوق دهیم و از این محصول زنجیره‌ای بسازیم كه مبتنی است بر پتانسیل‌های این منطقه. آیا نمی‌شود فارغ‌التحصیلان رشته كشاورزی استان سیستان و بلوچستان را مثلا در تولید خرما به‌كار بگیریم و دستاوردهای بزرگی برای منطقه داشته باشیم؟ مسلما می‌شود، اما برای شدن باید نوع نگاهمان را تغییر دهیم و به جای تصمیم‌گیری برای مردم برایشان ریل‌گذاری كنیم.

شما مدتی پیش به روستاهای مرزی سیستان و بلوچستان سفری داشتید. در این سفر چه گذشت و بنیاد بركت چطور می‌خواهد در این استان همین زنجیره‌ای را كه می‌گویید، ایجاد كند؟
ما در این استان كار مشتركی با سپاه داریم و علاوه بر آن خودمان نیز در قالب طرح‌های اشتغالزایی اجتماع‌محور كه به طرح سحاب معروف است در شهرستان‌های هامون، هیرمند، زابل، نیمروز، كورین، دلگان، فرنوج، سرباز، قصرقند، سراوان و سیب سوران فعالیت خواهیم كرد. كارهای اجرایی 2000 طرح اشتغالزایی اجتماع‌محور از چهار ماه پیش آغاز شده و امیدواریم تا پایان شهریور 98 به سرانجام برسد. اساس این طرح‌ها شناخت استعدادها و توانایی‌های این مناطق و تولید محصولاتی باكیفیت و بازارمحور و در نتیجه ایجاد معیشت پایدار برای جوامع محلی است.

  این طرح‌های اشتغالزا بیشتر در چه حوزه‌هایی است؟
اساس كار بر مشاغل خرد و خانگی و واحدهای تولیدی كوچك بوده و قرار است زنجیره‌های تولید را در حوزه دام سبك، صنایع‌دستی، پرورش شتر، قالیبافی، خرما، پسته و ... ایجاد كنیم. برای تحقق هرچه بهتر این هدف دستورالعمل‌هایی را به زبان ساده تهیه كرده‌ایم كه حتی افراد بیسواد براساس آن می‌توانند كسب و كار مورد نظر خویش را راه بیندازند.

  آیا به مردم محلی وام هم تعلق خواهد گرفت؟
بله، تسهیلات با بهره 4 درصد و توسط بانك مهراقتصاد. البته این وام‌ها مرحله به مرحله به افراد تعلق می‌گیرد تا حیف و میل نشود.

  اجرای این 2000 طرح اشتغالزا قرار است زندگی چند نفر را تغییر دهد؟
چیزی حدود 4800 نفر كه هركدام از اینها خانواده هم دارند.

  می‌دانید كه علاوه بر استان‌های شرق كشور نوار مرزی غرب كشورمان نیز به توجه خاص نیاز دارند. به طور مشخص آیا برنامه‌ای برای توانمندسازی خیل عظیم كولبران دارید؟
براساس دستور رئیس ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره) كمیته تحقیق و توسعه بنیاد بركت پروژه‌ای مطالعاتی برای اشتغال این افراد را در دستور كار دارد كه كارش آغاز شده و امیدواریم بتوانیم برای بخشی از كولبران كار موثری انجام دهیم.