وزارت خارجه در قضیه سوریه كارنامه روشنی ندارد
جعفر قنادباشی
كارشناس مسائل سیاست خارجی
بررسی‌ها نشان می‌دهد بعد از وقوع بحران سوریه و تحولاتی كه بیشترین همكاری‌های عملی را طلب می‌كرده، وزارت خارجه ایران كمترین نقش را داشته است. این مساله البته به سوریه هم محدود نمی‌شود بلكه در برخی كشورها تا مدت‌ها سفیر نداشتیم. چنین رویكردی باعث ایجاد این تصور شد كه وزارت‌خارجه در دولت‌های یازدهم و دوازدهم عزمی برای گسترش روابط ایران و سوریه و بهره‌برداری از ظرفیت‌ها به صورت شایسته ندارد. نكته دیگر این‌كه وزارت خارجه در دوران آقای ظریف همه تلاش خود را معطوف به روابط با كشورهای غربی به‌ویژه در قضیه برجام كرده و كوششی برای برقراری روابط با كشورهای جهان سوم ندارد. حال آن‌كه تا قبل از آن ایران میان اعضای سازمان غیرمتعهد از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود و این كشورها حق غنی‌سازی ما را دو بار به رسمیت شناختند، اما وزارت خارجه فعلی از این فرصت استفاده نكرد. سوریه، هم یكی از اعضای سازمان كشورهای غیر متعهد و هم یكی از كشورهای اسلامی است اما وزارت خارجه كمترین تلاش را برای برقراری ارتباط با این كشور داشت. بنابراین به‌رغم نیازهای فراوانی كه برای برقراری ارتباط بیشتر با سوریه در عرصه‌های دیپلماسی رسمی و عمومی وجود دارد وزارت خارجه سوابق روشنی از خود نشان نداده و عقب‌تر از ارگان‌ها و سازمان‌های ذی‌ربط در این زمینه عمل كرده است.


باید فعال تر عمل می‌کردیم
محمدحسن آصفری
 نماینده پیشین مجلس
وزارت خارجه در مورد موضوع سوریه رفتاری همسو و همپای كشورهای درگیر در بحران سوریه از خود بروز نداد، در حالی كه انتظار داشتیم در زمانی كه جبهه مقاومت از طریق عملیات نظامی كار خود را دنبال می‌كند جریان دیپلماسی نیز فعال‌تر در این حوزه حضور داشته باشد، همچنین در نشست‌هایی كه تحت عنوان سوری- سوری برگزار شد، حضور وزارت خارجه بسیار كمرنگ
 بوده است.
رفتار وزارت خارجه علی‌رغم تاكیدات رهبری و مجلس مبنی بر ورود بیشتر به موضوع سوریه چندان قابل تحسین نیست و وزارت خارجه نتوانست رفتار دیپلماسی شایسته‌ای در سوریه داشته و در این حوزه اثرگذار باشد.
 به ویژه در مقایسه با روسیه كه این كشور اقدامات خوبی در سوریه انجام داد و هزینه‌هایی متقبل شد، اما در عین حال در زمان فعلی و دوران سازندگی سوریه بهره‌گیری لازم را از آن دارد، ما نیز باید فعال‌تر برخورد كنیم.

عدم اشراف اطلاعاتی وزارت خارجه بر موضوع سوریه
پرویز سروری
 نماینده پیشین مجلس
آخرین رفتار ظریف نشان می‌دهد كه وزیر خارجه شناخت دقیقی از منطقه و مسائل پیش‌آمده ندارد و اساسا وزارت خارجه ظاهرا بین فرصت‌ها و تهدیدها معكوس عمل می‌كند چرا كه در جشن پیروزی‌های جبهه مقاومت با رفتار غیرقابل توجه خود به نوعی كام شیرین مردم و اصحاب مقاومت را تلخ كرد و باعث شد بهترین دستاویز در اختیار عناصر مخالف با انقلاب قرار گرفته و رژیم صهیونیستی و آمریكایی‌ها به جای پوشش اخبار ورود بشار اسد به تهران، استعفای ظریف را پوشش دهند.
در چنین شرایطی كه مقاومت و مردم ایران به شادی مشغول بودند آقای ظریف در عمل تمركز اخبار را در دنیا از حضور اسد در تهران به استعفای خود منتقل كرد. چنین رفتارهایی نشان می‌دهد كه وزارت خارجه تحلیل درستی از فرصت‌های منطقه و انقلاب ندارد.
رفتار آقای ظریف نشان می‌دهد اشراف اطلاعاتی وزارت خارجه بر فرصت‌ها بسیار ناقص بوده و عملكردشان براساس همین اطلاعات شكل گرفته و باعث شده است ظرفیت‌سازی لازم از این فرصت‌های شكل گرفته ایجاد نشود.

حضور كمرنگ دستگاه دیپلماسی در بحران سوریه
حسن هانی‌زاده
كارشناس مسائل منطقه
سفر بشار اسد، رئیس‌جمهور ‌سوریه به تهران در شرایطی صورت گرفت كه سوریه در آستانه ورود به مرحله جدیدی از ثبات و آرامش است. این سفر از چند جهت حائز اهمیت است. حضور اسد در تهران كه برای تبریك 40 سالگی انقلاب و تشكر از ایران به‌واسطه حمایت از دولت و ملت سوریه آمده بود بیش از آن‌كه جنبه سیاسی داشته باشد جنبه نظامی و امنیتی داشت.
شرایط سوریه و برخی كشورهای منطقه به گونه‌ای است كه نقش دستگاه دیپلماسی ایران در مناسبات با آن كشورها كمرنگ است و خیلی موثر نیست.
با توجه به این‌كه بسیاری از این موضوعات جنبه‌های امنیتی و نظامی دارد خارج از نگاه و حوزه مسؤولیت وزارت خارجه است. عراق،‌ سوریه، افغانستان و لبنان كشورهایی هستند كه وضعیت خاصی دارند و دستگاه دیپلماسی چندان موثر نیست؛ بلكه نهادهای دیگری به عنوان سیاستگذار در این حوزه‌ها فعالند. بنابراین عملكرد دستگاه دیپلماسی ایران در سوریه خیلی پررنگ نیست به اعتبار این‌كه سوریه شرایط عادی ندارد و شرایط جنگی است و از این رو هماهنگی‌هایی میان دستگاه دیپلماسی و نهادهای دیگر در رابطه با سوریه وجود دارد.
با این وصف، نقش دستگاه دیپلماسی بعد از بحران سوریه كمرنگ شد و گرچه در روزگاری كه در سوریه جنگ نبود دستگاه دیپلماسی در تحكیم روابط میان تهران و دمشق نقش موثری داشت، اما بعد از شروع بحران این كشور، قطعا شرایط برای ورود دستگاه دیپلماسی وجود ندارد و اگر وضعیت به حالت سابق برگردد آن‌گاه وزارت خارجه پررنگ‌تر عمل خواهد كرد.

هماهنگی كامل در عرصه‌های سیاسی و میدانی
حسین شیخ‌الاسلام
 سفیر پیشین ایران در سوریه
دستگاه دیپلماسی ما در ماجرای سوریه به‌خوبی در حال ایفای نقش است و بلاشك در تمامی افتخارات و پیروزی‌ها و دستاوردهایی كه به‌صورت میدانی و سیاسی نصیب ایران شده جایگاه دستگاه دیپلماسی ما مشخص است.
همچنین كامیابی‌های میدانی در بحران سوریه و تبدیل آن به پیروزی سیاسی ناشی از نقش اساسی دستگاه دیپلماسی است و این مساله نشان می‌دهد در این عرصه به خوبی این نهاد وظایف خود را انجام داده است. بدون تردید مذاكرات آستانه، اقدام باارزشی است و اداره آن در اختیار وزارت خارجه است و نقش بارزی در تحولات سوریه دارد. بنابراین این شبهه كه میان وزارت خارجه و سایر نهادهای مرتبط با موضوع سوریه شكافی وجود دارد اساسا وجهی ندارد و اگر این هماهنگی‌ها در عرصه‌های میدانی و سیاسی وجود نداشت چنین موفقیت‌هایی به‌دست نمی‌آمد.