آب در گلستان

گزارش خبرنگار اعزامی جام‏جم از سیل 21 روزه گلستان

آب در گلستان

همه چیز از برف و بوران روز بیست‌وششم اسفند شروع شد. روز بعد، سیل 30درصد از شهرستان گنبدكاووس را گرفته بود. دو سه روز بعد، سیل در گنبد فروكش كرد، این اما تازه اول ماجرا بود. گرگان‏رود خروشان لایه‌روبی نشده، آب‌شدن برف‎ها، بارش شدید باران و قطع بی‌رویه درختان جنگل گلستان، باعث شد تا گرگان‎رود خروشان در مسیر خود به آق‏قلا برسد و سیل بشود بلایی تا مردم شهر با آن سال جدید را شروع كنند. سیل هنوز دست از سر آق‏قلا برنداشته بود كه گمیشان و روستاهای اطراف هم در محاصره آب قرار گرفتند. سیل هنوز در گلستان مهمان ناخوانده است.

 شهرستان آق‏قلا درست در بخش شمالی شهرستان گرگان قرار دارد. فاصله گرگان و آق‏قلا با ماشین به پنج دقیقه هم نمی‏رسد. اگر در میدان‏های گرگان، المان‎های نوروزی نوید آمدن بهار را می‏دهند، هیچ المان نوروزی در آق‏قلا دیده نمی‎شود. جز شكوفه‏های بهاری، هیچ چیزی رنگ بهاری ندارد. مردان شهر همه بیرون هستند. همه گیج و مات در خیابان‏ها و میادین شهر دور هم جمع شده‏اند. بی‏هیچ حرفی، فقط نگاه می‏كنند. نقطه مشترك همگی، بهت و خیس بودن پاچه شلوارشان است. بعضی از خانواده‏ها هنوز خانه‏ها را خالی نكرده‏اند. پناه بردن به طبقه دوم خانه‏ها تنها راه‏حل آنهاست. تراكتورها، اسب‏ها و قایق‏های تك‌نفره در خیابان‏های پهن پر از آب، می‏رانند و آب را به صورت مردان و كودكان می‌پاشند. عمق آب در بعضی از نقاط حتی به زیر زانوها هم می‏رسد. سیل دیوار و در بعضی از خانه‏ها را خراب كرده است. این اما تنها آسیب سیل نیست. بخش عظیمی از مغازه‏های شهر هم آسیب دیده‏اند. عبدا... در یكی از پاساژهای شهر، تعمیرات طلا و نقره دارد. او با صدای دورگه‏ می‏گوید: «آب به درون مغازه‏ام آمده و تمام دستگاه‎هایم را خراب كرده است.» اشك می‏نشیند توی چشم‎های عبدا...، برمی‏گردد و به پاساژی كه آب درون آن جمع شده است، نگاه می‏كند. چند قدم دورتر از مغازه او، مغازه رحیم است. پیرمردی كه مغازه لوازم برقی دارد. رحیم مانند همسایه‏هایش، جلوی در مغازه را با كیسه‏های شنی پوشانده است تا آب به درون مغازه راه پیدا نكند. هرچند كه به گفته رحیم آب به درون مغازه‏اش رفته و حدود پنج میلیون تومان هم آسیب رسانده است. رحیم می‏گوید: «به‌جز مغازه، بخشی از خانه‏ام هم به خاطر سیل، نشست كرده است.» رحیم می‏گوید كه همه ما می‏دانستیم كه سیل می‎آید، اما هم اهالی شهر و هم فرماندار، خطر سیل را جدی نگرفته‏اند.
​​​​​​​
بیماری‏ در كمین مردم‏
 در بین ماتم مردم سیل‏زده، بچه‏ها خوشحال‎ترین‌هایند. در نقاشی‎ بچه‏ها، ماهی‏های رنگی‏ بزرگ، در حال شنا هستند. پسربچه‏های شیطان پاچه‏های شلوارشان را بالا زده‏اند، در شهرشان كه حالا ونیز شده است، خوش می‏گذرانند؛ فارغ از این که ممكن است در آب آلوده یا در جوی بیفتند. اتفاقا یكی از بیماری‎های در كمین مردم سیل‏زده خطر ابتلا به بیماری‏های گوارشی است. این را علی موسوی، پزشكی كه در اردوگاه اسكان موقت هلال‏احمر است می‏گوید و توضیح می‏دهد: «بیماری‏های گوارشی، اسهال و بیماری‎های پوستی شایع‎ترین بیماری‏هایند.» در اردوگاه‏ اسكان موقتی كه در نمایشگاه دائمی گرگان برپا شده است، 450 تا 500 بیمار در شبانه‏روز معاینه می‏شوند. مانند هر بلای طبیعی، خطر ابتلا به بیماری‏های روحی و روانی، در كمین زنان و مردان سیل‏زده است. زنان تركمن هنوز «اوزین كوینك» (لباس بلند و رنگارنگ زنان تركمن) می‏پوشند و «آناق» (كلاهی كه زنان متأهل تركمن می‎پوشند) به سر می‏گذارند اما به قول نماینده بهزیستی در اردوگاه‏های اسكان موقت، مشكلات روحی و روانی بعد از برگشتن به خانه‎ها به وجود خواهد آمد. او می‏گوید: «مردم عمق فاجعه را بعد از پایین آمدن آب خواهند فهمید.» شاید به خاطر همین است كه در كنار پزشكان عمومی، روانپزشكان و مشاورین در حال خدمتند.

همه دچار آسیب روحی می‏شوند
 كورش سلیمانی، متخصص اعصاب و روان در اردوگاه اسكان موقت مقیم است. سلیمانی معتقد است كه در تمام بحران‏‎های طبیعی دو نوع بیماری روانی وجود دارد. او به ما می‏گوید: «بخشی از بیماران ما كسانی هستند كه از قبل زمینه ابتلا به بیماری روانی را داشته‏اند.» بخشی از بیماران روحی هم بیماری آنی دارند. اضطراب ساده مانند غم گذرا و حتی بیماری و اختلال عمده مانند استرس عمیق یا موج انفجار از دیگر تأثیرات روانی سیل در مردم است. از نظر او همه افراد هم از بحران طبیعی به وجود آمده متأثر خواهند شد، سوگ، غم، نگرانی از آینده و سوال «چرا برای من؟» از نمودهای این آسیب روانی است. سلیمانی توضیح می‏دهد برای جلوگیری از بحران آسیب روحی، امدادگران هلال‏احمر، به طور مستمر، آسیب‎دیده‏ها را شناسایی می‏كنند. او می‏گوید امروز شاهد بیمارانی است كه به خاطر مشكلاتشان واكنش‏های جسمی دارند؛ تپش قلب و استرس‏های شدیدی كه او را مجبور می‏كند تا برای آنها دارو تجویز كند. شیما افشار، پزشك داروساز توضیح می‏دهد داروهای اعصاب و روان و گوارشی بیشترین داروهایی هستند كه تجویز شده و با گذشت روزها، تجویز این داروها بیشتر هم خواهد شد.

همه دعوتید
 همه می‏دانستند بعد از آق‏قلا، سیل سراغ گمیشان خواهد رفت. چند روزی است كه سپاه و ارتش جاده تركمن به گمیشان را باز كرده، اما هنوز 30درصد شهر در آب قرار دارد و روستای حاجی‏آباد و چند روستای دیگر در محاصره هستند. زمانی كه ما به گمیشان رفتیم، شهر هنوز در محاصره و تنها راه ارتباطی هوایی بود. بالگرد هلال‏احمر هر روز سه تا چهار بار و هر بار به اندازه دو تن اقلام ضروری برای مردم شهر می‏برد. محل استقرار اقلام، مسجد جامع حنفی است؛ جایی كه امدادگران، در حال بسته‏بندی آذوقه هستند. در حیاط بزرگ مسجد، كامیون‏ها و وانت‏ها منتظرند تا بارها را تحویل بگیرند. ماشین‏های پلیس در خیابان‌های شهر و در حیاط مسجد، بیشتر از هر ماشین دیگری دیده می‏شوند. حتی حالا هم كه بخش عظیمی از آب، درون دریا ریخته شده، ماشین‏ها با محدودیت و با اجازه پلیس رفت‏وآمد می‏كنند. ماشین‏های باری كه بار خود را می‏زنند، با امدادگران و یك مأمور نیروی انتظامی در دل خیابان‏های آبگرفته می‏رانند. ماشین‏های باری جلوی خانه‎ها ترمز می‏كنند و بعد به سرپرست خانواده، بسته یك ماهه‎شان را تحویل می‏دهند. در لیست، جلوی هر خانواده‎ای كه بسته‏اش را تحویل گرفته، تیك می‎خورد و ماشین باری سراغ خانواده بعدی می‏رود. مردها روی كیسه‏های شنی نشسته‏ و منتظرند تا ماشین‏های هلال‏احمر و نفربرهای ارتش، اقلام و ناهار گرم را تحویلشان بدهند. قدمت بعضی از خانه‏های گمیشان به جنگ جهانی اول، زمانی كه شهر در محاصره سربازان شوروی بوده، برمی‏گردد. خانه‏های چوبی در خطر نشست و ریزش قرار دارد. درست است كه مردم گمیشان هنوز در محاصره آب هستند و سگ‏های ولگرد و نشست خانه‏ها آنها را تهدید می‏كند، اما سعی می‏كنند روحیه خود را حفظ كنند. هنوز در شهر مراسم عروسی برگزار می‏شود و همه مردم شهر هم برای روحیه گرفتن، دعوتند.