گزارشی درباره دانش‌آموزان روزه‌دار که در برخی مدارس در مضیقه هستند
روزه داران غریب مدرسه
17 روز پیش جمعی از دانش‌آموزان عضو اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان استان یزد نامه‌ای نوشتند كه محتوایش هم خواهشی بود هم هشداری، خواهش برای تدبیر كردن موضوع و هشدار درباره این كه نكند امسال نیز مثل سالهای گذشته روزه‌خواری در مدارس رواج داشته باشد. امروز 17 روز بعد از آن روز است كه این نامه به دست مدیران آموزش و پرورش نواحی و شهرستان‌های یزد رسید، نامه‌ای كه هرچند كمتر كسی از بودنش باخبر شد، ولی معلوم می‌كرد روزه‌داری و روزه‌خواری در مدارس نه فقط در یزد كه در خیلی جاهای دیگر نیز یك چالش است.
به جام‌جم خبر دادند در یك مدرسه دخترانه، معلم در زنگ كلاس، دوسه دانش‌آموز
ده سالهای را كه روزه هستند از كلاس بیرون می‌فرستد تا بقیه بچه‌ها و خودش چیزی بخورند و گلویی تر كنند. دختربچه‌های روزه‌دار كه اصل قضیه را فهمیده‌اند، حالا ناراحتند و می‌گویند با این طرز رفتار به آنها توهین شده است. مادر یك دانش‌آموز 11 ساله نیز به ما خبر داد دختر روزه‌دارش هرروز مجبور است روزه‌خواری بقیه بچه‌ها را ببیند و وقتی به اولیای مدارس اعتراض می‌كند، بشنود كه او هم بهتر است با این سن و سال كم روزه‌دار نباشد!
مادری نیز می‌گفت در مدرسه دخترش كه دبستانی شش پایه است و نیمی از بچه‌ها سن تكلیف را گذرانده اند، مدیریت مدرسه به روال سابق زنگ ناهار را حفظ كرده و خوردن در كلاس به عادت روزهای عادی سال ادامه دارد.
پدری هم برایمان نقل می‌كرد كه در برخی مدارس پسرانه این روزه گرفتن است كه غیرطبیعی است، نه روزه‌خواری.
این‌كه این وضع شامل حال چه تعداد مدرسه و چه تعداد دانش‌آموز و اولیای مدرسه می‌شود، معلوم نیست چون هیچ متر و معیاری برای قضاوت وجود ندارد، ولی آنهایی كه به ما گزارش می‌دهند به قدری هیجان‌زده و معترضند كه فقط می‌خواهند بدانند چرا آموزش و پرورش برای سامان دادن به این اوضاع، احیای حرمت ماه رمضان و تقویت باورهای مذهبی دانش‌آموزان تلاشی نمی‌كند.
سكوت وزارتخانه
برای انتقال این پرسش به مسؤولان آموزش و پرورش ابتدا با معاون پرورشی و فرهنگی وزارتخانه تماس گرفتیم كه تلفن همراهش پاسخگو نبود و بعد از مدتی تلاش، روابط‌عمومی معاونت گفت آقای معاون دیگر با هیچ رسانه‌ای تلفنی صحبت نمی‌كند. با مدیركل قرآن و عترت وزارتخانه نیز كه تماس گرفتیم او مصاحبه را به روزی موكول كرد كه دیگر ثمری برای گزارش فعلی ما نداشت. پس در آرشیو اخبار دنبال سوابق این موضوع و مصاحبه‌های احتمالی گذشته گشتیم كه این جست‌وجو نیز بی‌نتیجه بود، چون هیچ سابقه وهیچ اظهارنظری درباره روزه‌داری در مدارس و تقابل بحث‌برانگیزش با روزه‌خواری وجود نداشت. سكوتی كه محل سوال است و از آموزش و پرورشی كه داعیه ایجاد حیات طیبه برای دانش‌آموزان و اجرای سند آرمانی تحول بنیادی را دارد، بعید است.
با این كه همواره ایراد گرفته می‌شود كه وزارت آموزش و پرورش، آموزش را بر پرورش ترجیح می‌دهد و وزارتخانه نیز چندان از این ایراد خوشش نمی‌آید و همواره واكنش نشان می‌دهد، اما اگر فقط در برنامه‌های ماه رمضان مدارس دقیق شویم نتیجه این است كه در عمل هیچ برنامه‌ای وجود ندارد، مگر یك برنامه كه كاهش ساعت آموزشی مدارس (ده دقیقه از هركلاس و افزودن به زنگ تفریح) در این ماه است.
انفعال و غربت رمضان
آیا خانواده مقصر است یا مدرسه؟ آیا اگرخانواده كم‌كاری كند مدرسه می‌تواند این كاستی را جبران كند؟ دربحث روزه‌خواری علنی در مدارس و ایجاد تنگنا برای دانش‌آموزان روزه‌دار حتما باید این دو سوال را پرسید و دنبال پاسخش بود.
روح‌ا... دوستی، كارشناس مذهبی كودك و نوجوان درپاسخ به پرسش اول به جام‌جم می‌گوید: بیشتر خانواده‌ها بحث روزه گرفتن كه پیش می‌آید توی دل بچه‌ها را خالی می‌كنند و آنها را از روزه‌داری می‌ترسانند و ضعف جسمانی بچه‌ها را یادآور می‌شوند و به‌زعم خود فتواهای غلط می‌دهند كه مثلا چون تو لاغری یا این كه باید هفت هشت ساعت در مدرسه باشی روزه به تو نمی‌رسد. او می‌گوید همین می‌شود كه جمعیت قابل توجهی از دانش‌آموزان اهل روزه گرفتن نیستند و چون نه خانواده و نه مدرسه برای آموزش احكام روزه و شیرین كردن عبادت تلاش نمی‌كنند، روزه‌خواری جلوه پررنگی در مدارس دارد.
این كارشناس البته می‌گوید نباید از دانش‌آموزانی كه به دلایل موجه قادر به روزه‌داری نیستند، غافل شد؛ دانش‌آموزانی كه به جای شماتت باید برایشان فضایی را در مدرسه تعبیه كرد كه بتوانند چیزی بخورند و روزه‌خواری را علنی نكنند. دوستی اضافه می‌كند كه البته باید به دانش‌آموزان روزه‌دار نیز آموزش‌های كافی داد تا هركه را كه روزه نمی‌گیرد بی‌دین قلمداد نكنند و هر نوع روزه‌خواری را توهین به خودشان. او به این ترتیب جمع‌بندی می‌كند كه در حوزه آموزش‌های مذهبی و اعتقادی در مدارس ضعف‌های جدی وجود دارد.
با این حال مدارسی هستند كه به‌واسطه خلاقیت مدیران و معلمان، ماه رمضان در آنها با خوبی و خوشی و بدون سوءتفاهم به پایان می‌رسد؛ مدارسی همچون دبستان دخترانه خواجه رضایی در یزد. دشتی، مدیر این دبستان كه به علت برگزاری اردوی روزه صاحب‌نام شده به ما توضیح می‌دهد انگیزه‌اش برای این كار كمرنگ شدن جنبه‌های اعتقادی دركتاب‌های درسی و احساس نیاز برای پركردن این خلآ است. او می‌گوید برای استقبال از رمضان در مدرسه باید روزه داری را به عنوان یك تكلیف و یك ارزش و ماه رمضان را به عنوان ماهی كه همه مهمان خداوندند نهادینه كرد و پس از آن انتظار انجام تكلیف از بچه‌ها داشت.
كار خلاقانه او و همكارانش این است كه از سال‌ها قبل اردوی یك‌روزه روزه را در ماه‌های خنك سال كلید زده‌اند و در آن همه بچه‌ها به صورت هماهنگ سحرها بیدار می‌شوند، سحری می‌خورند، خانواده‌های آنها خوراكی‌هایی را تهیه می‌كنند و به عنوان افطاری به مدرسه می‌فرستند و پس از انجام بازی‌های گروهی، نزدیكی‌های افطار در حیاط بزرگ مدرسه چادر زده می‌شود و كادر مدرسه از دانش‌آموزان روزه‌دار پذیرایی می‌كنند و این اردوی مذهبی برایشان می‌شود یكی از شیرین‌ترین خاطرات ایام تحصیل.
دشتی می‌گوید: این برنامه به قدری مورد استقبال دانش‌آموزان قرارگرفته كه سالی چند بار بچه‌ها سراغش را می‌گیرند و مایلند دسته‌جمعی روزه بگیرند. او می‌گوید آنچه مورد نیاز است ایجاد همین خاطره خوش از روزه‌داری است كه چون در اغلب مدارس به‌وجود نمی‌آید، روزه‌خواری بر روزه‌داری سبقت گرفته است.
روح‌ا... دوستی، كارشناس مذهبی كودك و نوجوان هم البته درست می‌گفت كه رفتارهای ما چه اعتقادی و چه اخلاقی در خانواده ایجاد می‌شود، در مدرسه تمرین می‌شود و درجامعه بروز می‌كند كه یعنی اگر روزه‌داری دوشادوش هم در خانه و مدرسه به عنوان یك ارزش تبلیغ نشود چالش روزه‌داری و روزه‌خواری در مدارس و بعدترش در جامعه همچنان ادامه خواهد داشت.
ده سالهای را كه روزه هستند از كلاس بیرون می‌فرستد تا بقیه بچه‌ها و خودش چیزی بخورند و گلویی تر كنند. دختربچه‌های روزه‌دار كه اصل قضیه را فهمیده‌اند، حالا ناراحتند و می‌گویند با این طرز رفتار به آنها توهین شده است. مادر یك دانش‌آموز 11 ساله نیز به ما خبر داد دختر روزه‌دارش هرروز مجبور است روزه‌خواری بقیه بچه‌ها را ببیند و وقتی به اولیای مدارس اعتراض می‌كند، بشنود كه او هم بهتر است با این سن و سال كم روزه‌دار نباشد!
مادری نیز می‌گفت در مدرسه دخترش كه دبستانی شش پایه است و نیمی از بچه‌ها سن تكلیف را گذرانده اند، مدیریت مدرسه به روال سابق زنگ ناهار را حفظ كرده و خوردن در كلاس به عادت روزهای عادی سال ادامه دارد.
پدری هم برایمان نقل می‌كرد كه در برخی مدارس پسرانه این روزه گرفتن است كه غیرطبیعی است، نه روزه‌خواری.
این‌كه این وضع شامل حال چه تعداد مدرسه و چه تعداد دانش‌آموز و اولیای مدرسه می‌شود، معلوم نیست چون هیچ متر و معیاری برای قضاوت وجود ندارد، ولی آنهایی كه به ما گزارش می‌دهند به قدری هیجان‌زده و معترضند كه فقط می‌خواهند بدانند چرا آموزش و پرورش برای سامان دادن به این اوضاع، احیای حرمت ماه رمضان و تقویت باورهای مذهبی دانش‌آموزان تلاشی نمی‌كند.
سكوت وزارتخانه
برای انتقال این پرسش به مسؤولان آموزش و پرورش ابتدا با معاون پرورشی و فرهنگی وزارتخانه تماس گرفتیم كه تلفن همراهش پاسخگو نبود و بعد از مدتی تلاش، روابط‌عمومی معاونت گفت آقای معاون دیگر با هیچ رسانه‌ای تلفنی صحبت نمی‌كند. با مدیركل قرآن و عترت وزارتخانه نیز كه تماس گرفتیم او مصاحبه را به روزی موكول كرد كه دیگر ثمری برای گزارش فعلی ما نداشت. پس در آرشیو اخبار دنبال سوابق این موضوع و مصاحبه‌های احتمالی گذشته گشتیم كه این جست‌وجو نیز بی‌نتیجه بود، چون هیچ سابقه وهیچ اظهارنظری درباره روزه‌داری در مدارس و تقابل بحث‌برانگیزش با روزه‌خواری وجود نداشت. سكوتی كه محل سوال است و از آموزش و پرورشی كه داعیه ایجاد حیات طیبه برای دانش‌آموزان و اجرای سند آرمانی تحول بنیادی را دارد، بعید است.
با این كه همواره ایراد گرفته می‌شود كه وزارت آموزش و پرورش، آموزش را بر پرورش ترجیح می‌دهد و وزارتخانه نیز چندان از این ایراد خوشش نمی‌آید و همواره واكنش نشان می‌دهد، اما اگر فقط در برنامه‌های ماه رمضان مدارس دقیق شویم نتیجه این است كه در عمل هیچ برنامه‌ای وجود ندارد، مگر یك برنامه كه كاهش ساعت آموزشی مدارس (ده دقیقه از هركلاس و افزودن به زنگ تفریح) در این ماه است.
انفعال و غربت رمضان
آیا خانواده مقصر است یا مدرسه؟ آیا اگرخانواده كم‌كاری كند مدرسه می‌تواند این كاستی را جبران كند؟ دربحث روزه‌خواری علنی در مدارس و ایجاد تنگنا برای دانش‌آموزان روزه‌دار حتما باید این دو سوال را پرسید و دنبال پاسخش بود.
روح‌ا... دوستی، كارشناس مذهبی كودك و نوجوان درپاسخ به پرسش اول به جام‌جم می‌گوید: بیشتر خانواده‌ها بحث روزه گرفتن كه پیش می‌آید توی دل بچه‌ها را خالی می‌كنند و آنها را از روزه‌داری می‌ترسانند و ضعف جسمانی بچه‌ها را یادآور می‌شوند و به‌زعم خود فتواهای غلط می‌دهند كه مثلا چون تو لاغری یا این كه باید هفت هشت ساعت در مدرسه باشی روزه به تو نمی‌رسد. او می‌گوید همین می‌شود كه جمعیت قابل توجهی از دانش‌آموزان اهل روزه گرفتن نیستند و چون نه خانواده و نه مدرسه برای آموزش احكام روزه و شیرین كردن عبادت تلاش نمی‌كنند، روزه‌خواری جلوه پررنگی در مدارس دارد.
این كارشناس البته می‌گوید نباید از دانش‌آموزانی كه به دلایل موجه قادر به روزه‌داری نیستند، غافل شد؛ دانش‌آموزانی كه به جای شماتت باید برایشان فضایی را در مدرسه تعبیه كرد كه بتوانند چیزی بخورند و روزه‌خواری را علنی نكنند. دوستی اضافه می‌كند كه البته باید به دانش‌آموزان روزه‌دار نیز آموزش‌های كافی داد تا هركه را كه روزه نمی‌گیرد بی‌دین قلمداد نكنند و هر نوع روزه‌خواری را توهین به خودشان. او به این ترتیب جمع‌بندی می‌كند كه در حوزه آموزش‌های مذهبی و اعتقادی در مدارس ضعف‌های جدی وجود دارد.
با این حال مدارسی هستند كه به‌واسطه خلاقیت مدیران و معلمان، ماه رمضان در آنها با خوبی و خوشی و بدون سوءتفاهم به پایان می‌رسد؛ مدارسی همچون دبستان دخترانه خواجه رضایی در یزد. دشتی، مدیر این دبستان كه به علت برگزاری اردوی روزه صاحب‌نام شده به ما توضیح می‌دهد انگیزه‌اش برای این كار كمرنگ شدن جنبه‌های اعتقادی دركتاب‌های درسی و احساس نیاز برای پركردن این خلآ است. او می‌گوید برای استقبال از رمضان در مدرسه باید روزه داری را به عنوان یك تكلیف و یك ارزش و ماه رمضان را به عنوان ماهی كه همه مهمان خداوندند نهادینه كرد و پس از آن انتظار انجام تكلیف از بچه‌ها داشت.
كار خلاقانه او و همكارانش این است كه از سال‌ها قبل اردوی یك‌روزه روزه را در ماه‌های خنك سال كلید زده‌اند و در آن همه بچه‌ها به صورت هماهنگ سحرها بیدار می‌شوند، سحری می‌خورند، خانواده‌های آنها خوراكی‌هایی را تهیه می‌كنند و به عنوان افطاری به مدرسه می‌فرستند و پس از انجام بازی‌های گروهی، نزدیكی‌های افطار در حیاط بزرگ مدرسه چادر زده می‌شود و كادر مدرسه از دانش‌آموزان روزه‌دار پذیرایی می‌كنند و این اردوی مذهبی برایشان می‌شود یكی از شیرین‌ترین خاطرات ایام تحصیل.
دشتی می‌گوید: این برنامه به قدری مورد استقبال دانش‌آموزان قرارگرفته كه سالی چند بار بچه‌ها سراغش را می‌گیرند و مایلند دسته‌جمعی روزه بگیرند. او می‌گوید آنچه مورد نیاز است ایجاد همین خاطره خوش از روزه‌داری است كه چون در اغلب مدارس به‌وجود نمی‌آید، روزه‌خواری بر روزه‌داری سبقت گرفته است.
روح‌ا... دوستی، كارشناس مذهبی كودك و نوجوان هم البته درست می‌گفت كه رفتارهای ما چه اعتقادی و چه اخلاقی در خانواده ایجاد می‌شود، در مدرسه تمرین می‌شود و درجامعه بروز می‌كند كه یعنی اگر روزه‌داری دوشادوش هم در خانه و مدرسه به عنوان یك ارزش تبلیغ نشود چالش روزه‌داری و روزه‌خواری در مدارس و بعدترش در جامعه همچنان ادامه خواهد داشت.
