لغو تجارت ترجیحی با ترکیه از سوی آمریکا، نشان از اختلافات بیشتر بین این 2 کشور دارد
بازی آمریکا با متحد قدیمی
روابط تركیه و آمریكا به خصوص بعد از روی كار آمدن دونالد ترامپ كشوقوسهای فراوانی داشته است. هرچند طرفین نمیخواهند اختلافات خود را آفتابی كنند و به دلیل اتحادهای استراتژیكشان سعی میكنند این گونه اختلافات را كمرنگ جلوه دهند، اما هر از چندگاهی تصمیم یا خبری اعلام میشود كه نشان میدهد شكاف بین دو متحد استراتژیك قدیمی روزبهروز بیشتر و بیشتر میشود. امروزه اختلافات تركیه و آمریكا را طیف گستردهای از مسائل دربر میگیرد كه از فتحا... گولن تا خرید موشكهای اس- 400 تداوم پیدا میكند. هدف آمریكا از این فشارها چیست و آینده روابط دو كشور به كدام سو میرود؟
روزجمعه دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریكا در جدیدترین اقدام خود علیه تركیه در بیانیهای اعلام كرد تجارت ترجیحی با تركیه را لغو میكند. وی گفت: من تصمیم گرفتم بر اساس سطح توسعه اقتصادی تركیه، وضعیت این كشور به عنوان یك كشور در حال توسعه دریافت كننده از 17 می (دیروز) متوقف شود. توافقی كه به تركیه اجازه میداد تا در برخی حوزهها بدون پرداخت تعرفه گمركی به بازار آمریكا دسترسی پیدا كند. این اقدام نشان داد آمریكا همچنان در ارتباط با تركیه راهبرد تحریم و فشار اقتصادی را دنبال میكند. سیاستی كه پیش از این نیز واشنگتن استفاده كرده بود و نتیجه جدال اقتصادی آمریكا با تركیه خود را در التهابات بورس و افت ارزش واحد پول ملی این كشور نشان داد. چنانكه در مرداد سال گذشته ارزش لیر در برابر دلار 20 درصد افت كرد. آمریكا همچنین تعرفه واردات فولاد و آلومینیوم از تركیه را دو برابر كرده است. ناظران میگویند پیام آتشین رئیسجمهور آمریكا به تركیه و تهدید اقتصادی این كشور را میتوان متاثر از تحریكات چهرههای تندرو كابینه ترامپ بهویژه مایك پمپئو، وزیر خارجه و بولتون دانست.
اختلاف اس 400
یكی از موارد مهم اختلاف بین دو كشور را مساله خرید موشكهای اس 400 تشكیل میدهد. هرچند در خبرها آمده بود كه آمریكا به تركیه پیشنهاد داده خرید موشكهای یاد شده را برای چند ماه دیگر به تعویق بیندازد، اما برخی مقامات تركیه میگویند به محض حاضر شدن این موشكها وارد خاك تركیه خواهند شد. برای مثال چاوش اوغلو، وزیر خارجه تركیه روز جمعه گذشته گفت هر زمان روسیه آماده تحویل سامانه اس 400 باشد، آنكارا هم آمادگی دارد كه این سامانه را از مسكو تحویل بگیرد. وی این سخن را در پاسخ به پرسش خبرنگاران مبنی بر اینكه آیا نخستین مرحله تحویل در ماه جولای صورت خواهد گرفت، گفت. همزمان فخرالدین آلتون، مدیر ارتباطات ریاستجمهوری تركیه گزارش روزنامه بیلد آلمان درباره اینكه تركیه از خرید سامانه موشكی اس۴۰۰ صرفنظر كرده است، را رد كرد. آمریكا معتقد است چنین اقدامی در چارچوب ساختار دفاعی غرب همخوانی ندارد و تهدید برای جنگندههای اف-35 خواهد بود. تركیه قصد دارد این نوع از جنگنده را از آمریكا خریداری كند. هراس آمریكا و سایر كشورهای عضو ناتو این است كه رهگیری جتهای افـ۳۵ در رادارهای سیستم دفاع موشكی اس۴۰۰ وارد شده و توانایی این جنگافزار در مقابله با روسیه را كاهش دهد. تركیه پس از اینكه در خرید سامانه دفاع موشكی از آمریكا ناكام ماند، در سال ۲۰۱۷ تصمیم گرفت از روسیه سامانه اس۴۰۰ خریداری كند. روسیه میگوید روند تحویل سامانه دفاع موشكی به تركیه را از تیرماه آغاز خواهد كرد.
سایر اختلافات
دامنه جدال دیپلماتیك و سیاسی اقتصادی تركیه و آمریكا به اینها محدود نمیشود. حمایت آمریكا از گروههای مسلح كرد در سوریه از دیگر اختلافات جدی طرفین است. پس از آغاز بحران سوریه كشورهای آمریكا و تركیه هریك تلاش كردند با دمیدن در آتش این بحران، از این جنگ خانمانسوز سهمی برده باشند. هرچند كه نگاه تركیه بیشتر امنیتی و نگاه آمریكا بیشتر سلطهگرایانه بود. تلاش تركیه برای منكوب كردن یگانهای مدافع خلق كه آنكارا آنها را تروریستی میخواند، سبب شده تا دو طرف با اختلافاتی جدی مواجه شوند. پاسخ منفی آمریكا به درخواست استرداد گولن كه دولت تركیه او را اصلیترین متهم هدایت كودتا 2016 (كودتا علیه اردوغان در سال 1395) میخواند، یكی دیگر از موارد اختلاف دو كشور است كه همچنان لاینحل باقی مانده است. دیگر مساله، دستگیری یك بازرگان ایرانی - تركیهای در آمریكا به اتهام نقض قوانین تحریمی علیه ایران بود كه در جریان محاكمه رضا ضراب سخن از نقش اردوغان در دور زدن تحریمهای آمریكایی به میان آمد. دستگیری یك كشیش آمریكایی در تركیه در تابستان گذشته یك بار دیگر اختلاف دو كشور را به اوج رساند و سرانجام به دنبال آزادی او كمی از تنشها كاسته شد. همه اینها شاهد آن است كه طی دوسال گذشته روابط تركیه و آمریكا پیوسته متشنج بوده و روز به روز نیز این تنشها روبه فزونی گذاشته است.
بازنگری استراتژیك
قدیر اوستون، استاد دانشگاه و مسؤول هماهنگی مركز پژوهشهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ستا در شهر واشنگتن، طی سخنانی در پنل «روابط تركیه - آمریكا؛ بازنگری در اتحاد استراتژیك» در آنكارا میگوید: رویكرد آمریكا نسبت به تركیه پیوسته در حال تغییر است. به گزارش خبرگزاری آناتولی وی در ادامه میافزاید: مناسبات تركیه و ایالات متحده آمریكا از سال 2000 تاكنون دچار تحولات اساسی شده است. امروزه روابط میان تركیه و آمریكا دچار سردرگمی شده و نیازمند تعریف مجدد است. قلیچ بورا، پژوهشگر مركز پژوهشهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ستا هم در این پنل گفته است: مشكلات در همكاری استراتژیك بین آمریكا و تركیه وجود دارد. این كشور استراتژی مشخصی ندارد. مشكلات اصلی بین تركیه و آمریكا ناشی از فقدان سیاستی مشخص از طرف آمریكاست.
نقش صهیونیستها
در این میان برخی تحلیلگران از نقش صهیونیستها در ترغیب آمریكا به فشار علیه تركیه سخن میگویند و مدعیاند، آنكارا در فرآیند همكاری با روسیه و ایران در سوریه و همچنین پرونده كردها و نیز قتل جمال خاشقچی، روزنامهنگار سعودی خشم سعودیها و صهیونیستها را به وجود آورده است. آنكارا در جریان افشای اطلاعات مربوط به دست داشتن هیات حاكمه عربستان بهخصوص محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی در قتل خاشقچی خشم سعودیها را هم به جان خرید. این تحلیلگران نوع بازی تركیه در پرونده خاشقچی را در راستای استرداد گولن ارزیابی میكنند و میگویند این بازی به نهایت نرسید و در عوض اختلافات بین آنكارا و واشنگتن را عمیقتر از پیش كرد. تركیه در برابر تحریمهای یكجانبه آمریكا علیه جمهوری اسلامی ایران نیز علنا اعلام داشته از این تحریمها تبعیت نخواهد كرد. همه اینها موجب شده تا سیاستمداران واشنگتن نگاهی خصمانهتر از گذشته نسبت به تركیه داشته باشند.
س
اختلاف اس 400
یكی از موارد مهم اختلاف بین دو كشور را مساله خرید موشكهای اس 400 تشكیل میدهد. هرچند در خبرها آمده بود كه آمریكا به تركیه پیشنهاد داده خرید موشكهای یاد شده را برای چند ماه دیگر به تعویق بیندازد، اما برخی مقامات تركیه میگویند به محض حاضر شدن این موشكها وارد خاك تركیه خواهند شد. برای مثال چاوش اوغلو، وزیر خارجه تركیه روز جمعه گذشته گفت هر زمان روسیه آماده تحویل سامانه اس 400 باشد، آنكارا هم آمادگی دارد كه این سامانه را از مسكو تحویل بگیرد. وی این سخن را در پاسخ به پرسش خبرنگاران مبنی بر اینكه آیا نخستین مرحله تحویل در ماه جولای صورت خواهد گرفت، گفت. همزمان فخرالدین آلتون، مدیر ارتباطات ریاستجمهوری تركیه گزارش روزنامه بیلد آلمان درباره اینكه تركیه از خرید سامانه موشكی اس۴۰۰ صرفنظر كرده است، را رد كرد. آمریكا معتقد است چنین اقدامی در چارچوب ساختار دفاعی غرب همخوانی ندارد و تهدید برای جنگندههای اف-35 خواهد بود. تركیه قصد دارد این نوع از جنگنده را از آمریكا خریداری كند. هراس آمریكا و سایر كشورهای عضو ناتو این است كه رهگیری جتهای افـ۳۵ در رادارهای سیستم دفاع موشكی اس۴۰۰ وارد شده و توانایی این جنگافزار در مقابله با روسیه را كاهش دهد. تركیه پس از اینكه در خرید سامانه دفاع موشكی از آمریكا ناكام ماند، در سال ۲۰۱۷ تصمیم گرفت از روسیه سامانه اس۴۰۰ خریداری كند. روسیه میگوید روند تحویل سامانه دفاع موشكی به تركیه را از تیرماه آغاز خواهد كرد.
سایر اختلافات
دامنه جدال دیپلماتیك و سیاسی اقتصادی تركیه و آمریكا به اینها محدود نمیشود. حمایت آمریكا از گروههای مسلح كرد در سوریه از دیگر اختلافات جدی طرفین است. پس از آغاز بحران سوریه كشورهای آمریكا و تركیه هریك تلاش كردند با دمیدن در آتش این بحران، از این جنگ خانمانسوز سهمی برده باشند. هرچند كه نگاه تركیه بیشتر امنیتی و نگاه آمریكا بیشتر سلطهگرایانه بود. تلاش تركیه برای منكوب كردن یگانهای مدافع خلق كه آنكارا آنها را تروریستی میخواند، سبب شده تا دو طرف با اختلافاتی جدی مواجه شوند. پاسخ منفی آمریكا به درخواست استرداد گولن كه دولت تركیه او را اصلیترین متهم هدایت كودتا 2016 (كودتا علیه اردوغان در سال 1395) میخواند، یكی دیگر از موارد اختلاف دو كشور است كه همچنان لاینحل باقی مانده است. دیگر مساله، دستگیری یك بازرگان ایرانی - تركیهای در آمریكا به اتهام نقض قوانین تحریمی علیه ایران بود كه در جریان محاكمه رضا ضراب سخن از نقش اردوغان در دور زدن تحریمهای آمریكایی به میان آمد. دستگیری یك كشیش آمریكایی در تركیه در تابستان گذشته یك بار دیگر اختلاف دو كشور را به اوج رساند و سرانجام به دنبال آزادی او كمی از تنشها كاسته شد. همه اینها شاهد آن است كه طی دوسال گذشته روابط تركیه و آمریكا پیوسته متشنج بوده و روز به روز نیز این تنشها روبه فزونی گذاشته است.
بازنگری استراتژیك
قدیر اوستون، استاد دانشگاه و مسؤول هماهنگی مركز پژوهشهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ستا در شهر واشنگتن، طی سخنانی در پنل «روابط تركیه - آمریكا؛ بازنگری در اتحاد استراتژیك» در آنكارا میگوید: رویكرد آمریكا نسبت به تركیه پیوسته در حال تغییر است. به گزارش خبرگزاری آناتولی وی در ادامه میافزاید: مناسبات تركیه و ایالات متحده آمریكا از سال 2000 تاكنون دچار تحولات اساسی شده است. امروزه روابط میان تركیه و آمریكا دچار سردرگمی شده و نیازمند تعریف مجدد است. قلیچ بورا، پژوهشگر مركز پژوهشهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ستا هم در این پنل گفته است: مشكلات در همكاری استراتژیك بین آمریكا و تركیه وجود دارد. این كشور استراتژی مشخصی ندارد. مشكلات اصلی بین تركیه و آمریكا ناشی از فقدان سیاستی مشخص از طرف آمریكاست.
نقش صهیونیستها
در این میان برخی تحلیلگران از نقش صهیونیستها در ترغیب آمریكا به فشار علیه تركیه سخن میگویند و مدعیاند، آنكارا در فرآیند همكاری با روسیه و ایران در سوریه و همچنین پرونده كردها و نیز قتل جمال خاشقچی، روزنامهنگار سعودی خشم سعودیها و صهیونیستها را به وجود آورده است. آنكارا در جریان افشای اطلاعات مربوط به دست داشتن هیات حاكمه عربستان بهخصوص محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی در قتل خاشقچی خشم سعودیها را هم به جان خرید. این تحلیلگران نوع بازی تركیه در پرونده خاشقچی را در راستای استرداد گولن ارزیابی میكنند و میگویند این بازی به نهایت نرسید و در عوض اختلافات بین آنكارا و واشنگتن را عمیقتر از پیش كرد. تركیه در برابر تحریمهای یكجانبه آمریكا علیه جمهوری اسلامی ایران نیز علنا اعلام داشته از این تحریمها تبعیت نخواهد كرد. همه اینها موجب شده تا سیاستمداران واشنگتن نگاهی خصمانهتر از گذشته نسبت به تركیه داشته باشند.
س