با دستور دادستانی انزلی، فعلا اجرای طرح بایوجمی در تالاب این شهر متوقف شده است
قانون، سپر بلای تالاب انزلی شد
دقیقا دو هفته پیش بود كه همین‌جا در همین صفحه از اجرای طرح «احیای تالاب انزلی با ذرات نانوتیتانیوم معروف به بایوجمی نوشتیم و از پیامدهای تلخ و نگران‌كننده اش گفتیم و تیتر زدیم: «میخ آخر به تابوت تالاب انزلی...!»
حالا اما امیدوارانه از توقف اجرای این طرح پرحاشیه در تالاب انزلی می‌نویسیم؛ از ورود دادستان عمومی و انقلاب شهرستان انزلی به ماجرا و صدور دستور توقف اجرای طرح و ابلاغ آن به اداره كل محیط‌زیست استان گیلان.سیدرحمان سیدزاده؛ همان دادستانی است كه حالا با سپر قانون مقابل ذرات نانوتیتانیوم ایستاده است؛ دادستانی كه در جمع خبرنگاران در انزلی گفته: بر اساس بررسی‌های صورت گرفته و با توجه به مخاطرات احتمالی ناشی از استفاده از طرح بایوجمی برای احیای تالاب انزلی، دستور توقف این طرح را داده است.
سیدزاده در توضیح بیشتر گفته: اجرای طرح در تالاب ممكن است با توجه به وجود گونه‌های مختلف جانوری، گیاهی و وضعیت پیچیده دینامیك و شكننده تالاب انزلی، ضررهای جبران ناپذیری بر انسان‌ها، محیط زیست، زیست‌مندان و سایر موجودات زنده داشته باشد. لذا با توجه به این‌كه یكی از وظایف دادستان حفظ حقوق عامه و پیشگیری از وقوع جرم است، مقرر شد همزمان با ابلاغ دستور توقف اجرای این طرح، از ریختن هر گونه ماده شیمیایی به ویژه نانو ذره
دی اكسید تیتانیوم یا هر اقدام دیگر به طور كامل توسط مجریان طرح یا هر شخص حقوقی یا حقیقی دیگر تا زمان اثبات بی‌ضرر بودن آن برای تمام مولفه‌های شبكه غذایی تالاب اعم از پلانكتون، موجودات كفزی، ماهیان و درنهایت انسان‌ها خودداری شود.
یك اقدام شجاعانه
این اقدام دادستانی، با استقبال فعالان محیط‌زیست و همه آنهای كه نگران بالای سر تالاب انزلی ایستاده‌اند مواجه شده. حسین آخانی، از استادان برجسته محیط زیست كشور و عضو هیات علمی دانشگاه تهران از این گروه است؛ كارشناسی كه به این اقدام دادستانی انزلی یك لقب خاص می‌دهد؛ شجاعانه!
آخانی به ما می‌گوید: این اقدامی كه دادستانی در توقف اجرای طرح بایوجمی در تالاب انزلی انجام داده، یك اقدام واقعا شجاعانه بوده و من واقعا اقدام دادستان انزلی را تحسین می‌كنم، البته این وظیفه دستگاه قضاست كه اگر متوجه لطمه خوردن به منافع عمومی شده، وارد عمل شود و جلوی آسیب‌هایی كه به منافع عموم مردم در كشور می‌رسد را بگیرد.
حجت علمی ندارد
نام آخانی از همان روزهای اولی كه زمزمه‌های احیای تالاب با یك طرح نانوفناوری سر زبان‌ها افتاد شنیده شد و او حالا درباره دلایل مخالفتش به جام‌جم می‌گوید: این برنامه تابه حال در هیچ كجای دنیا اجرا نشده و با این حال مجریان این پروژه مدعی شدند با این مواد می‌توانند عمق تالاب را افزایش بدهند، اما این ادعا هیچ حجت علمی ای ندارد و توسط محققان مستقل اصلا تایید نمی‌شود. من در همین ارتباط با متخصصان متعدد شیمی و نانوذرات هم صحبت كردم. نتیجه بحث‌های ما این بوده كه این تكنیك براساس خاصیت فتوكاتالیستی است كه چینن امكانی در مورد آب‌های تالاب انزلی وجود ندارد، چراكه این آب‌ها بسیار كدر هستند و رسوب هم در عمق تالاب قرار دارد.
آخانی پیكان انتقاداتش را به سمت خود ذرات نانو هم می‌گیرد و می‌گوید: ماهیت خود ذرات نانوی مورد استفاده هم زیر سوال است. این ذرات فقط در شرایط خیلی خاص برای گندزدایی فاضلاب‌های به‌شدت آلوده استفاده شده‌اند و هرگز وارد اكوسیستم‌های آزاد آن هم در یك حجم بسیار وسیع مثل تالاب انزلی نشده‌اند، چراكه طبق تحقیقاتی كه انجام شده مشخص شده این ذرات تركیبات موتاژن هستند.
آسیب‌های خطرناك ژنتیك
تركیبات موتاژنی كه این استاد دانشگاه از آن صحبت می‌كند، همان عوامل جهش‌زایی هستند كه نگرانی‌های زیادی را در دل
دغدغه مندان محیط‌زیست به‌وجود آورده‌اند؛ تركیباتی كه به گفته آخانی، می‌توانند با تغییر در ساختار دی‌ان‌ای موجودات، درنهایت به تغییر ماهیت آنها بینجامند. اتفاقی نگران‌كننده كه باعث می‌شود آخانی درباره سرطان‌زا بودن این ترکیبات هشدار بدهد و بگوید: این خاصیت سرطان‌زایی هم برای انسان است و هم برای حیوانات؛ اما نگرانی بیشتر ما اینجاست كه اگر تغییر در
میكرو ارگانیسم‌ها اتفاق بیفتد، بحث از سرطان هم بالاتر می‌رود و می‌تواند به اتفاقات خطرناكی در اكوسیستم منجر شود و در نهایت با تجمع این مواد و وارد شدن آنها به بدن موجودات آبزی تالاب، امكان وارد شدن آنها به بدن انسان‌ها هم وجود دارد و از این طریق خطر آسیب‌های ژنتیك هم بالا می‌رود.
خلاف مبانی انجمن‌های بین‌المللی است
این استاد دانشگاه برای مخالفتش با اجرای طرح بایوجمی در تالاب انزلی، یك دلیل دیگر هم دارد. این‌كه براساس مبانی مراجع و انجمن‌های بین‌المللی، هیچ‌وقت از موادی خارج از عملكرد طبیعی یك اكوسیستم برای احیای یك اكوسیستم تخریب شده استفاده نمی‌كنند و این كار خلاف توصیه‌های انجمن احیای اكولوژیكی است.
ایستادگی صبورانه
اقدام شجاعانه
محمد درویش، فعال محیط‌زیست و مدیر كل سابق دفتر مشاركت‌های مردمی سازمان محیط‌زیست هم مسؤولی است كه از این اقدام دادستانی بندرانزلی به عنوان اقدامی شجاعانه یاد می‌كند. او هم به ما می‌گوید: انتقادات مختلفی نسبت به اجرای این طرح در تالاب انزلی توسط فعالان محیط‌زیست و افراد دغدغه‌مند دیگر در این شهرستان انجام شد، با امام جمعه و دادستانی در همین خصوص صحبت شد و در نهایت دادستان شهرستان انزلی با یك اقدام واقعا شجاعانه وارد عمل شد و امیدواریم این روند ادامه پیدا كند.
دم خروس یا ...
این فعال محیط‌زیست در ادامه از ابهاماتی می‌گوید كه از همان ابتدای اجرای طرح بایوجمی روی سر آن سایه انداخته بود: «من از مسؤولان محیط زیست كشورمان می‌پرسم چطور است كه برای احیای تالاب، آنهم با طرحی مبهم و غیرعلمی، هزار میلیارد تومان اعتبار می‌گذارند، در حالی‌كه برای تصفیه فاضلابی كه وارد تالاب می‌شود فقط 400 میلیارد تومان اعتبار لازم است، اما می‌گویند نداریم یا همزمان احداث سد لاسك در بالادست تالاب را باز هم با یك هزینه هزارمیلیارد تومانی تصویب و اجرایی می‌كنند، یعنی در قلمروی تالاب 2000 میلیارد تومان هزینه می‌كنند، اما برای ساخت تصفیه خانه كه اولویت اصلی تالاب است، بودجه ندارند؟»
ما برای رسیدن به جواب این سوال با قربانعلی محمدپور، مدیركل محیط‌زیست گیلان تماس می‌گیریم اما شرط او برای مصاحبه، هماهنگی با دفترش است؛ هماهنگی‌ای كه تا آخرین لحظه‌های نوشتن گزارش انجام نمی‌شود.
دغدغه‌ها و پیگیری‌های
یك امام جمعه طبیعت دوست
حالا درست سه هفته از مراسم اولین نماز جمعه خردادماه شهرستان انزلی می‌گذرد؛ نماز جمعه‌ای كه در خطبه‌هایش به بحث بایوجمی در تالاب انزلی پرداخته شد و حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعبدالجواد شمس‌الدین، امام جمعه شهرستان انزلی در حاشیه همین خطبه‌ها هشدار داد پروژه‌ای كه مخفیانه در تالاب انزلی انجام می‌شود مخرب و آسیب‌زاست.
دغدغه این امام جمعه اما به همین‌جا ختم نشد و به فاصله 9 روز بعد، حجت‌الاسلام شمس‌الدین با قربانعلی محمدپور، مدیركل محیط‌زیست گیلان دیدار كرد و ماحصل این دیدار تاكید حجت‌الاسلام شمس‌الدین بود بر این خواسته كه با توجه به آثار مخرب و غیرقابل جبران بیان شده در گزارش‌ها و تحقیقات علمی، از حیث عقل و منطق تا تصمیم گیری نهایی و مشخص شدن پاسخ آزمایش‌های مورد نیاز، پروژه بایوجمی در تالاب متوقف شود.
در همین دیدار محمدپور در توضیح طرح اجرایی محیط زیست در تالاب به امام جمعه انزلی گفت: در حال حاضر این پروژه در ۵۰ هكتار از تالاب انزلی در حال اجراست و تا یك ماه دیگر مرحله پایلوت تمام می‌شود و نتایج از دانشگاه‌های معتبر دنیا به دستمان می‌رسد، تصمیم‌گیری نهایی در كمیته ملی انجام و اگر جواب منفی باشد وارد فاز بعدی نخواهیم شد.
ورود به موقع
دادستانِ قانون مدار
حالا اما با ورود دادستانی به ماجرا، این پروژه زودتر از موعد مقرر محیط زیست، متوقف شده و حجت‌الاسلام شمس‌الدین
در این‌باره به ما می‌گوید: دستوری كه دادستان محترم بندرانزلی صادر كرده فعلا تا تعیین تكلیف قطعی است و براساس آن محیط زیست باید ثابت كند كه این ماده بی‌ضرر است و فعلا برای این‌كه آسیب بیشتری به تالاب و موجودات زنده‌اش نرسد، دستور توقف داده شده، بر همین مبنا اگر بی‌ضرر بودن مواد ثابت شد كه اجرای طرح ادامه پیدا می‌كند، اما اگر مشخص شد كه این مواد خطرزا هستند، باید روند دیگری برای احیای تالاب درپیش گرفته شود.
امام جمعه انزلی در توضیح بیشتر به جام‌جم می‌گوید: ما براساس یك دغدغه عمومی این موضوع را در
نماز جمعه مطرح كردیم و خوشبختانه بعد از این اتفاق، دادستانی هم به‌عنوان مدعی‌العموم پیگیر ماجرا شدند و با ما هم این موضوع را مطرح و هماهنگ كردند، ما هم گفتیم حمایت می‌كنیم و همچنان هم روی موضع خودمان هستیم.
حجت‌الاسلام شمس‌الدین در ادامه صحبت‌هایش از ورود قانون به
حل و فصل یك مساله محیط‌زیستی در كشور ابراز خوشحالی می‌كند و می‌گوید: قاعدتا این كار باید از مجرای قانون پیگیری می‌شد و ما نقش اطلاع‌رسانی داشتیم و توجه دستگاه‌ها و نهادهای دیگر را به این موضوع جلب كردیم.
حالا اما امیدوارانه از توقف اجرای این طرح پرحاشیه در تالاب انزلی می‌نویسیم؛ از ورود دادستان عمومی و انقلاب شهرستان انزلی به ماجرا و صدور دستور توقف اجرای طرح و ابلاغ آن به اداره كل محیط‌زیست استان گیلان.سیدرحمان سیدزاده؛ همان دادستانی است كه حالا با سپر قانون مقابل ذرات نانوتیتانیوم ایستاده است؛ دادستانی كه در جمع خبرنگاران در انزلی گفته: بر اساس بررسی‌های صورت گرفته و با توجه به مخاطرات احتمالی ناشی از استفاده از طرح بایوجمی برای احیای تالاب انزلی، دستور توقف این طرح را داده است.
سیدزاده در توضیح بیشتر گفته: اجرای طرح در تالاب ممكن است با توجه به وجود گونه‌های مختلف جانوری، گیاهی و وضعیت پیچیده دینامیك و شكننده تالاب انزلی، ضررهای جبران ناپذیری بر انسان‌ها، محیط زیست، زیست‌مندان و سایر موجودات زنده داشته باشد. لذا با توجه به این‌كه یكی از وظایف دادستان حفظ حقوق عامه و پیشگیری از وقوع جرم است، مقرر شد همزمان با ابلاغ دستور توقف اجرای این طرح، از ریختن هر گونه ماده شیمیایی به ویژه نانو ذره
دی اكسید تیتانیوم یا هر اقدام دیگر به طور كامل توسط مجریان طرح یا هر شخص حقوقی یا حقیقی دیگر تا زمان اثبات بی‌ضرر بودن آن برای تمام مولفه‌های شبكه غذایی تالاب اعم از پلانكتون، موجودات كفزی، ماهیان و درنهایت انسان‌ها خودداری شود.
یك اقدام شجاعانه
این اقدام دادستانی، با استقبال فعالان محیط‌زیست و همه آنهای كه نگران بالای سر تالاب انزلی ایستاده‌اند مواجه شده. حسین آخانی، از استادان برجسته محیط زیست كشور و عضو هیات علمی دانشگاه تهران از این گروه است؛ كارشناسی كه به این اقدام دادستانی انزلی یك لقب خاص می‌دهد؛ شجاعانه!
آخانی به ما می‌گوید: این اقدامی كه دادستانی در توقف اجرای طرح بایوجمی در تالاب انزلی انجام داده، یك اقدام واقعا شجاعانه بوده و من واقعا اقدام دادستان انزلی را تحسین می‌كنم، البته این وظیفه دستگاه قضاست كه اگر متوجه لطمه خوردن به منافع عمومی شده، وارد عمل شود و جلوی آسیب‌هایی كه به منافع عموم مردم در كشور می‌رسد را بگیرد.
حجت علمی ندارد
نام آخانی از همان روزهای اولی كه زمزمه‌های احیای تالاب با یك طرح نانوفناوری سر زبان‌ها افتاد شنیده شد و او حالا درباره دلایل مخالفتش به جام‌جم می‌گوید: این برنامه تابه حال در هیچ كجای دنیا اجرا نشده و با این حال مجریان این پروژه مدعی شدند با این مواد می‌توانند عمق تالاب را افزایش بدهند، اما این ادعا هیچ حجت علمی ای ندارد و توسط محققان مستقل اصلا تایید نمی‌شود. من در همین ارتباط با متخصصان متعدد شیمی و نانوذرات هم صحبت كردم. نتیجه بحث‌های ما این بوده كه این تكنیك براساس خاصیت فتوكاتالیستی است كه چینن امكانی در مورد آب‌های تالاب انزلی وجود ندارد، چراكه این آب‌ها بسیار كدر هستند و رسوب هم در عمق تالاب قرار دارد.
آخانی پیكان انتقاداتش را به سمت خود ذرات نانو هم می‌گیرد و می‌گوید: ماهیت خود ذرات نانوی مورد استفاده هم زیر سوال است. این ذرات فقط در شرایط خیلی خاص برای گندزدایی فاضلاب‌های به‌شدت آلوده استفاده شده‌اند و هرگز وارد اكوسیستم‌های آزاد آن هم در یك حجم بسیار وسیع مثل تالاب انزلی نشده‌اند، چراكه طبق تحقیقاتی كه انجام شده مشخص شده این ذرات تركیبات موتاژن هستند.
آسیب‌های خطرناك ژنتیك
تركیبات موتاژنی كه این استاد دانشگاه از آن صحبت می‌كند، همان عوامل جهش‌زایی هستند كه نگرانی‌های زیادی را در دل
دغدغه مندان محیط‌زیست به‌وجود آورده‌اند؛ تركیباتی كه به گفته آخانی، می‌توانند با تغییر در ساختار دی‌ان‌ای موجودات، درنهایت به تغییر ماهیت آنها بینجامند. اتفاقی نگران‌كننده كه باعث می‌شود آخانی درباره سرطان‌زا بودن این ترکیبات هشدار بدهد و بگوید: این خاصیت سرطان‌زایی هم برای انسان است و هم برای حیوانات؛ اما نگرانی بیشتر ما اینجاست كه اگر تغییر در
میكرو ارگانیسم‌ها اتفاق بیفتد، بحث از سرطان هم بالاتر می‌رود و می‌تواند به اتفاقات خطرناكی در اكوسیستم منجر شود و در نهایت با تجمع این مواد و وارد شدن آنها به بدن موجودات آبزی تالاب، امكان وارد شدن آنها به بدن انسان‌ها هم وجود دارد و از این طریق خطر آسیب‌های ژنتیك هم بالا می‌رود.
خلاف مبانی انجمن‌های بین‌المللی است
این استاد دانشگاه برای مخالفتش با اجرای طرح بایوجمی در تالاب انزلی، یك دلیل دیگر هم دارد. این‌كه براساس مبانی مراجع و انجمن‌های بین‌المللی، هیچ‌وقت از موادی خارج از عملكرد طبیعی یك اكوسیستم برای احیای یك اكوسیستم تخریب شده استفاده نمی‌كنند و این كار خلاف توصیه‌های انجمن احیای اكولوژیكی است.
ایستادگی صبورانه
اقدام شجاعانه
محمد درویش، فعال محیط‌زیست و مدیر كل سابق دفتر مشاركت‌های مردمی سازمان محیط‌زیست هم مسؤولی است كه از این اقدام دادستانی بندرانزلی به عنوان اقدامی شجاعانه یاد می‌كند. او هم به ما می‌گوید: انتقادات مختلفی نسبت به اجرای این طرح در تالاب انزلی توسط فعالان محیط‌زیست و افراد دغدغه‌مند دیگر در این شهرستان انجام شد، با امام جمعه و دادستانی در همین خصوص صحبت شد و در نهایت دادستان شهرستان انزلی با یك اقدام واقعا شجاعانه وارد عمل شد و امیدواریم این روند ادامه پیدا كند.
دم خروس یا ...
این فعال محیط‌زیست در ادامه از ابهاماتی می‌گوید كه از همان ابتدای اجرای طرح بایوجمی روی سر آن سایه انداخته بود: «من از مسؤولان محیط زیست كشورمان می‌پرسم چطور است كه برای احیای تالاب، آنهم با طرحی مبهم و غیرعلمی، هزار میلیارد تومان اعتبار می‌گذارند، در حالی‌كه برای تصفیه فاضلابی كه وارد تالاب می‌شود فقط 400 میلیارد تومان اعتبار لازم است، اما می‌گویند نداریم یا همزمان احداث سد لاسك در بالادست تالاب را باز هم با یك هزینه هزارمیلیارد تومانی تصویب و اجرایی می‌كنند، یعنی در قلمروی تالاب 2000 میلیارد تومان هزینه می‌كنند، اما برای ساخت تصفیه خانه كه اولویت اصلی تالاب است، بودجه ندارند؟»
ما برای رسیدن به جواب این سوال با قربانعلی محمدپور، مدیركل محیط‌زیست گیلان تماس می‌گیریم اما شرط او برای مصاحبه، هماهنگی با دفترش است؛ هماهنگی‌ای كه تا آخرین لحظه‌های نوشتن گزارش انجام نمی‌شود.
دغدغه‌ها و پیگیری‌های
یك امام جمعه طبیعت دوست
حالا درست سه هفته از مراسم اولین نماز جمعه خردادماه شهرستان انزلی می‌گذرد؛ نماز جمعه‌ای كه در خطبه‌هایش به بحث بایوجمی در تالاب انزلی پرداخته شد و حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعبدالجواد شمس‌الدین، امام جمعه شهرستان انزلی در حاشیه همین خطبه‌ها هشدار داد پروژه‌ای كه مخفیانه در تالاب انزلی انجام می‌شود مخرب و آسیب‌زاست.
دغدغه این امام جمعه اما به همین‌جا ختم نشد و به فاصله 9 روز بعد، حجت‌الاسلام شمس‌الدین با قربانعلی محمدپور، مدیركل محیط‌زیست گیلان دیدار كرد و ماحصل این دیدار تاكید حجت‌الاسلام شمس‌الدین بود بر این خواسته كه با توجه به آثار مخرب و غیرقابل جبران بیان شده در گزارش‌ها و تحقیقات علمی، از حیث عقل و منطق تا تصمیم گیری نهایی و مشخص شدن پاسخ آزمایش‌های مورد نیاز، پروژه بایوجمی در تالاب متوقف شود.
در همین دیدار محمدپور در توضیح طرح اجرایی محیط زیست در تالاب به امام جمعه انزلی گفت: در حال حاضر این پروژه در ۵۰ هكتار از تالاب انزلی در حال اجراست و تا یك ماه دیگر مرحله پایلوت تمام می‌شود و نتایج از دانشگاه‌های معتبر دنیا به دستمان می‌رسد، تصمیم‌گیری نهایی در كمیته ملی انجام و اگر جواب منفی باشد وارد فاز بعدی نخواهیم شد.
ورود به موقع
دادستانِ قانون مدار
حالا اما با ورود دادستانی به ماجرا، این پروژه زودتر از موعد مقرر محیط زیست، متوقف شده و حجت‌الاسلام شمس‌الدین
در این‌باره به ما می‌گوید: دستوری كه دادستان محترم بندرانزلی صادر كرده فعلا تا تعیین تكلیف قطعی است و براساس آن محیط زیست باید ثابت كند كه این ماده بی‌ضرر است و فعلا برای این‌كه آسیب بیشتری به تالاب و موجودات زنده‌اش نرسد، دستور توقف داده شده، بر همین مبنا اگر بی‌ضرر بودن مواد ثابت شد كه اجرای طرح ادامه پیدا می‌كند، اما اگر مشخص شد كه این مواد خطرزا هستند، باید روند دیگری برای احیای تالاب درپیش گرفته شود.
امام جمعه انزلی در توضیح بیشتر به جام‌جم می‌گوید: ما براساس یك دغدغه عمومی این موضوع را در
نماز جمعه مطرح كردیم و خوشبختانه بعد از این اتفاق، دادستانی هم به‌عنوان مدعی‌العموم پیگیر ماجرا شدند و با ما هم این موضوع را مطرح و هماهنگ كردند، ما هم گفتیم حمایت می‌كنیم و همچنان هم روی موضع خودمان هستیم.
حجت‌الاسلام شمس‌الدین در ادامه صحبت‌هایش از ورود قانون به
حل و فصل یك مساله محیط‌زیستی در كشور ابراز خوشحالی می‌كند و می‌گوید: قاعدتا این كار باید از مجرای قانون پیگیری می‌شد و ما نقش اطلاع‌رسانی داشتیم و توجه دستگاه‌ها و نهادهای دیگر را به این موضوع جلب كردیم.
